Η άνοια είναι η επιδημία του μέλλοντος. Στα επόμενα χρόνια και μέχρι το2050 υπολογίζεται ότι ο πληθυσμός των ασθενών με άνοια θα τριπλασιαστεί. «Η νόσος θα χτυπήσει σε κάθε σπίτι. Η τρομακτική αύξηση θα έχει επιπτώσεις τόσο στις οικογένειες των ασθενών, όσο και στο ασφαλιστικό σύστημα» χτυπά καμπανάκι κινδύνου ο αναπληρωτής καθηγητής Νευρολογίας του Τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ευθύμιος Δαρδιώτης.
Σήμερα υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα, οι ασθενείς με άνοια είναι περίπου 150.000 – 170.000. Εως το 2050 ο πληθυσμός αυτός αναμένεται να φθάσει στις 500.000. Υπάρχει δυνατότητα να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης άνοιας στην τρίτη ηλικία; Απαντήσεις δίνουν τα ευρήματα της μελέτης HELIAD (Hellenic Longitudinal Investigation of Aging and Diet), της πρώτης, μεγάλης κλίμακας, επιδημιολογικής μελέτης, που στοχεύει στην εκτίμηση επιδημιολογικών δεδομένων για την άνοια, την ήπια νοητική έκπτωση και άλλες νευροψυχιατρικές διαταραχές σχετιζόμενες με την τρίτη ηλικία. Επιπλέον στόχος της HELIAD είναι η διερεύνηση πιθανών προστατευτικών παραγόντων, αλλά και των αντίστοιχων κινδύνου, μεταξύ των οποίων και της διατροφής, για τη νόσο Alzheimer και συνοδές νευρολογικές παθήσεις.
Για τη μελέτη συνεργάζονται πολλοί φορείς και κύριοι ερευνητές είναι οι Νίκος Σκαρμέας καθηγητής Νευρολογίας, Αιγινήτειο Νοσοκομείο, ΕΚΠΑ, Παρασκευή Σακκά νευρολόγος, ψυχίατρος, πρόεδρος Εταιρείας Alzheimer Αθηνών και πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Ανοια – νόσο Alzheimer, Μαρία Γιαννακούλια αναπληρώτρια καθηγήτρια Διατροφής και Διαιτητικής Συμπεριφοράς, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Μαρία – Ελένη Κοσμίδου καθηγήτρια Πειραματικής και Γνωστικής Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ευθύμιος Δαρδιώτης αναπληρωτής καθηγητής Νευρολογίας, Σχολή Επιστημών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Γεώργιος Χατζηγεωργίου καθηγητής Νευρολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Σε εξέλιξη έρευνα την τελευταία δεκαετία
Σύμφωνα με τον κ. Δαρδιώτη, που είναι ένας από τους κύριους ερευνητές της HELIAD, η μελέτη εξελίσσεται την τελευταία δεκαετία, σε τυχαίο δείγμα πληθυσμού 1.700 ατόμων περίπου στην περιοχή της Λάρισας, άνδρες και γυναίκες, ηλικίας άνω των 65 ετών.
Στους συμμετέχοντες έγινε λεπτομερής προσέγγιση με δίωρη συνέντευξη και κλινική εξέταση, προκειμένου να διαμορφωθεί ένα συνολικό προφίλ του κάθε ατόμου, στο οποίο καταγράφονται τα αποτελέσματα γνωστικών τεστ, νευρολογικών εξετάσεων, οι διατροφικές συνήθειες, τα επίπεδα άγχους ή κατάθλιψης, η ποιότητα του ύπνου, αλλά και κοινωνικές παράμετροι όπως είναι οι κοινωνικές επαφές, ακόμη και νοητικές ή σωματικές δραστηριότητες. Το προφίλ, συμπληρώνεται επίσης από πλήρες ιατρικό ιστορικό, με τις ασθένειες που ενδεχομένως αντιμετωπίζει κάθε συμμετέχων και τα φάρμακα που λαμβάνει.
«Πρόκειται για μία έρευνα εν εξελίξει, η οποία μας έχει δώσει σημαντικά ευρήματα», σχολιάζει ο κ. Δαρδιώτης.
Στο 5% ο επιπολασμός της νόσου στην Ελλάδα
Ενα από τα σημαντικότερα ευρήματα της HELIAD, είναι σύμφωνα με τον κ. Δαρδιώτη, ο επιπολασμός της νόσου. Στην Ελλάδα φαίνεται ότι περίπου το 5% των ατόμων άνω των 65 ετών πάσχει από άνοια, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. είναι κατά μέσο όρο στο 7,5%.
«Πρόκειται για ένα θετικό εύρημα της μελέτης. Για κάποιον λόγο, που πιθανόν να σχετίζεται με το DNA, τη διατροφή, την καθημερινότητα, οι Ελληνες εμφανίζονται να κινδυνεύουν λιγότερο σε σχέση με άλλους Ευρωπαίους να εμφανίσουν άνοια», παρατηρεί ο αναπληρωτής καθηγητής νευρολογίας.
Μεσογειακό σκορ
Ο κίνδυνος εμφάνισης άνοιας φαίνεται να σχετίζεται με τη διατροφή. Οπως εξηγεί ο κ. Δαρδιώτης, στο πλαίσιο της έρευνας, η επιστημονική ομάδα κατέγραψε τις διατροφικές συνήθειες των συμμετεχόντων και καταδείχθηκε ότι όσο πιο πιστά ακολουθεί κάποιος τη μεσογειακή δίαιτα, τόσο μικρότερο κίνδυνο διατρέχει να παρουσιάσει στο μέλλον άνοια.
Θεσπίστηκε μάλιστα και το λεγόμενο μεσογειακό σκορ. Πρόκειται για μία κλίμακα, από το 0 έως το 5. Το 5 υποδηλώνει ότι κάποιος ακολουθεί πιστά τη μεσογειακή δίαιτα. Αντιθέτως το 0 δείχνει ότι είναι μακριά από αυτή. Για κάθε μία μονάδα που ανεβαίνει κάποιος σε αυτή την κλίμακα, μειώνει κατά 10% τον κίνδυνο να εμφανίσει άνοια.
Μεσογειακό life style
Δεν είναι όμως μόνο η μεσογειακή διατροφή το όπλο εναντίον της άνοιας. Το μεσογειακό life style μπορεί επίσης να λειτουργήσει σαν… φάρμακο απέναντι στη νόσο. Η γυμναστική και η κοινωνικότητα φαίνεται να δρουν προληπτικά στην εμφάνιση άνοιας. «Οσο πιο υψηλή βαθμολογία συγκεντρώνει κάποιος ως προς το μεσογειακό life style, δηλαδή όσοι ακολουθούν πιο πιστά τη μεσογειακή διατροφή, ασκούνται και έχουν κοινωνικές επαφές, τόσο μπορούν να μειώσουν έως και 65% τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας», αναφέρει ο κ. Δαρδιώτης.
Υπνος και φυτοφάρμακα
Ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα είναι και τα στοιχεία της έρευνας που συσχετίζουν τον ύπνο, αλλά και τα φυτοφάρμακα με τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
Η κακή ποιότητα του ύπνου, αλλά και η μεγάλη διάρκειά του έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις μνημονικές λειτουργίες ενός ατόμου.
Επίσης διαπιστώθηκε ότι όσοι διαμένουν σε περιοχές δίπλα σε εκτάσεις στις οποίες γίνεται χρήση φυτοφαρμάκων παρουσιάζουν επίσης έκπτωση της γνωστικής τους λειτουργίας.
Τα φάρμακα για την καταπολέμηση της άνοιας
Σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή Νευρολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ευθύμιο Δαρδιώτη υπάρχουν ορισμένοι μη τροποποιήσιμοι παράγοντες, υπάρχουν όμως και οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου, τους οποίους αν αλλάξει κάποιος έχει μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσει άνοια.
Από την έρευνα καταδεικνύεται ότι η προσκόλληση στη μεσογειακή διατροφή, την άσκηση, η καλή ποιότητα ύπνου και η κοινωνικοποίηση, μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που αν βελτιωθούν, είναι δυνατό να συμβάλλουν στην πρόληψη της άνοιας. Για παράδειγμα, η γνωστική εξάσκηση, από τις σπουδές μέχρι την επίλυση ενός σταυρολέξου, μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο άνοιας κατά 8%.
Επιπλέον αν βελτιωθεί η ακουστική ικανότητα, ο κίνδυνος μειώνεται κατά 9%. Αν βελτιωθούν οι δείκτες της υπέρτασης ο κίνδυνος μειώνεται κατά 2%. Αν βελτιωθεί ο δείκτης της παχυσαρκίας ο κίνδυνος μειώνεται κατά 1%, του καπνίσματος κατά 5%, της κατάθλιψης κατά 4%, της φυσικής δραστηριότητας κατά 3%, της κοινωνικής απομόνωσης κατά 2% και αν βελτιωθεί ο δείκτης του διαβήτη ο κίνδυνος εμφάνισης άνοιας μειώνεται κατά 1%.
Ολα τα παραπάνω όπλα έχει στη φαρέτρα της για την καταπολέμηση της άνοιας η επιστημονική ομάδα που στελεχώνει το Κέντρο Ανοιας της ΕΠΑΨΥ (Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας) στη Λάρισα, ένα πρόγραμμα που παρέχεται εντελώς δωρεάν στους πολίτες όλης της Θεσσαλίας και το οποίο εμπνεύστηκε και έστησε ο κ. Δαρδιώτης.
Στο κέντρο, εξειδικευμένο προσωπικό παρέχει βοήθεια σε άτομα της τρίτης ηλικίας, φροντίζοντας για τη γνωστική τους ενδυνάμωση, την καθημερινή σωματική τους δραστηριότητα, ατομική ή ομαδική, ενώ παρέχεται και υποστηρικτική υπηρεσία προς τους φροντιστές των ασθενών με άνοια για να βοηθηθούν να σηκώσουν το βαρύ φορτίο.
ΕΛΕΝΗ ΧΑΝΟΥ
