Ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων παγκοσμίως, οι περισσότεροι εκ των οποίων προέρχονται από τις κατώτερες οικονομικές βαθμίδες, ξεριζώνονται από τους τόπους και τα σπίτια τους εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
Εντούτοις, όπως αναφέρει το News Decoder, η μετανάστευση υπό συνθήκες προσεκτικής διαχείρισης και υποστηριζόμενη από ορθές αναπτυξιακές πολιτικές, μπορεί να αποδειχθεί ένας συνετός τρόπος προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Πέρσι, περισσότεροι από 40 εκατομμύρια άνθρωποι υπέστησαν ξεριζωμό λόγω ένοπλων συγκρούσεων και καταστροφών και πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό των τελευταίων 10 ετών, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Εσωτερικού Εκτοπισμού. Ωστόσο οι φυσικές καταστροφές, κυρίως όσες σχετίζονται με τον καιρό όπως οι καταιγίδες, οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές, προκάλεσαν 3 φορές περισσότερους εκτοπισμούς από ό,τι οι ένοπλες συγκρούσεις και η βία το 2020.
«Η κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και πιο συχνά αίτιο μετανάστευσης, εξαναγκάζοντας άτομα, οικογένειες, ακόμα και ολόκληρες κοινότητες να αναζητούν πιο βιώσιμους και λιγότερο ευάλωτους τόπους για να ζήσουν», παρατηρεί η πρώην Ανώτατη Εκτελεστική Σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Kristalina Georgieva.
Σύμφωνα με μια έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2018, αν δεν ληφθούν μέτρα θα μιλάμε για πάνω από 143 εκατομμύρια εσωτερικούς κλιματικούς μετανάστες στις περιοχές της Υποσαχάριας Αφρικής, της Νότιας Ασίας και της Λατινικής Αμερικής ως το 2050.
«Οι φτωχότεροι άνθρωποι θα αναγκαστούν να μετακινηθούν λόγω της αργής αλλά σταθερής επέλασης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, όπως η φθίνουσα παραγωγικότητα των καλλιεργειών, οι ελλείψεις νερού και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας», ανέφερε η έκθεση.
Προσθέτει όμως πως «αν δράσουμε τώρα, ενδέχεται να μπορέσουμε να μειώσουμε κατά 80% τον αριθμό των ανθρώπων που θα αναγκαστούν να μετακινηθούν εξαιτίας της κλιματικής αλλαγή».
Οι περισσότεροι κλιματικοί μετανάστες μετακινούνται εντός της χώρας τους
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι φόβοι ότι η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει ευάλωτους ανθρώπους να περάσουν τα σύνορα σε αναζήτηση ασφάλειας και τροφής, είναι ουσιαστικά αβάσιμοι, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία κλιματικών μεταναστών μετακινούνται εντός της χώρας τους. Ωστόσο, οι φόβοι αυτοί είναι περισσότερο έκδηλοι σε περιοχές της Ευρώπης οι οποίες αντιμετώπισαν δυσκολίες στη διαχείριση της φιλοξενίας μεγάλου αριθμού προσφύγων και μεταναστών κατά την περίοδο 2015-2016.
Επιπλέον, η εσωτερική μετανάστευση θα μπορούσε δυνητικά να αποτελέσει μια λογική μέθοδο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει προσεκτική διαχείριση και θα υποστηρίζεται από κατάλληλες αναπτυξιακές πολιτικές και στοχευμένες επενδύσεις.
«Όπου αναμένονται περιορισμοί στην τοπική προσαρμογή, μία καλά σχεδιασμένη μετακίνηση σε πιο βιώσιμες περιοχές μπορεί να αποτελέσει επιτυχή στρατηγική», υποστηρίζει η Τράπεζα.
Η Υποσαχάρια Αφρική είναι η περιοχή η οποία πλήττεται εντονότερα από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας του 2018, εκτιμά ότι έως το 2050 ενδέχεται να υπάρχουν περισσότεροι από 85 εκατομμύρια εσωτερικοί κλιματικοί μετανάστες στην περιοχή, το 5% δηλαδή του συνολικού προβλεπόμενου πληθυσμού.
Τα κύρια αίτια που πυροδοτούν την κλιματική μετανάστευση είναι η διαθεσιμότητα του νερού, η μειωμένη αποδοτικότητα των καλλιεργειών καθώς και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας σε συνδυασμό με την απότομη άνοδο του νερού λόγω των κυμάτων που προκαλούνται από θύελλες και καταιγίδες.
Κάθε ένας από αυτούς τους παράγοντες κλιματικής μετανάστευσης μπορεί να έχει δευτερογενείς και τριτογενείς επιπτώσεις, όπως συγκρούσεις για πρόσβαση σε πόρους, αυξημένη φτώχεια και λιμούς καθώς και μακροπρόθεσμη υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
Πολλά Αφρικανικά έθνη εξαρτώνται από τη Λίμνη Τσαντ και το Νείλο
Μια από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές καταστροφές στον πλανήτη έχει ως επίκεντρο τη Λεκάνη της Λίμνης Τσαντ η οποία συνορεύει με το Νίγηρα, το Τσαντ, τη Νιγηρία και το Καμερούν στη Δυτική Αφρική.
Η Λίμνη Τσαντ έχει συρρικνωθεί κατά 90% από τη δεκαετία του 60. Την ίδια στιγμή, περίπου 30 εκατομμύρια άνθρωποι στην περιοχή Την ίδια στιγμή, περίπου 30 εκατομμύρια άνθρωποι στην περιοχή βιοπορίζονται από την τη γεωργία, την αλιεία και την κτηνοτροφία, τομείς που εξαρτώνται αποκλειστικά από τη λίμνη. Ως εκ τούτου, η εξάντληση των πόρων έχει επιδεινώσει τις συγκρούσεις που αφορούν την επάρκεια πόρων στην περιοχή και έχει οδηγήσει στον εκτοπισμό τριών εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ τα υπολειπόμενα 12,5 εκατομμύρια χρήζουν ανθρωπιστικής βοήθειας, σύμφωνα με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.
Μια από τις πιο περίπλοκες λεκάνες απορροής ποταμού στον κόσμο, ο Ποταμός Νείλος, διασχίζει 11 χώρες και συντηρεί το 40% περίπου του πληθυσμού της Αφρικής.
Οι μεγαλύτερης διάρκειας ξηρασίες, η αύξηση των πληθυσμών και η παροχέτευση πόρων μέσω ενός φράγματος στην Αιθιοπία, ενδέχεται σύντομα να προκαλέσουν συγκρούσεις για το νερό και τους φυσικούς πόρους στην κατάντη Αίγυπτο, εκθέτοντας δυνητικά εκατομμύρια ανθρώπους στον κίνδυνο της ανέχειας και του λιμού.
Τον περασμένο χρόνο η βροχόπτωση στη Αιθιοπία ήταν κάτω της αναμενόμενης, οδηγώντας σε μείωση της παραγωγής γάλακτος, που αποτελεί σημαντική διατροφική πηγή στην περιοχή. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ, 12,9 εκατομμύρια άνθρωποι στην περιοχή απειλούνται με επισιτιστική ανασφάλεια εξαιτίας της μειωμένης βροχόπτωσης.
Οι πόλεις πρόκειται να παίξουν κρίσιμο ρόλο
Το Ινστιτούτο Μελετών για Θέματα Ασφάλειας (Institute for Security Studies / ISS), μια Αφρικάνικη δεξαμενή σκέψης με βάση τη Νότιο Αφρική, προσφέρει μια σειρά συμπερασμάτων και συστάσεων.
Πρώτον, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι τα πιο ευάλωτα άτομα σπάνια διαθέτουν τους πόρους που χρειάζονται για να μεταναστεύσουν και να αποφύγουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, πράγμα που συχνά έχει οδυνηρές συνέπειες οι οποίες απαιτούν τοπικές, εθνικές και διεθνείς αποκρίσεις.
Δεύτερον, παρόλο που η κλιματική αλλαγή αποτελεί έναν ολοένα και σημαντικότερο παράγοντα μετανάστευσης στην Αφρική, πυροδοτεί περισσότερο την εσωτερική μετανάστευση, παρά την μετανάστευση εκτός συνόρων.
Συνεπώς οι χώρες που πλήττονται σφοδρότερα, θα πρέπει να συμπεριλάβουν στον πολεοδομικό τους σχεδιασμό σχέδια ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή, επιτρέποντας έτσι την ασφαλή μετακίνηση μεταναστών σε περιοχές που μπορούν να τους φιλοξενήσουν.
Σύμφωνα με το ISS, οι πόλεις αναμένεται να παίξουν κρίσιμο ρόλο.
Οι κλιματικοί μετανάστες μετακινούνται ολοένα και περισσότερο προς τα αστικά κέντρα σε αναζήτηση μη-αγροτικού εισοδήματος. Οι αστικές περιοχές που είναι ευάλωτες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να προετοιμάζονται για μια έξοδο των κατοίκων τους, ενώ οι πιο ανθεκτικές τοποθεσίες θα πρέπει να προετοιμάζονται για την υποδοχή μεταναστών.
Πόλεις με υπερπληθυσμό και ανεπάρκεια πόρων δεν μπορούν να είναι καλά προετοιμασμένες για την εισροή μεταναστών, ενώ δευτερεύουσες πόλεις σε περιοχές που παραμένουν σε γενικές γραμμής ανεπηρέαστες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ενδέχεται να αποτελέσουν καλύτερες εναλλακτικές λύσεις για τους μετανάστες.
Σύμφωνα με το ISS, «η μετακίνηση αποτελεί κρίσιμη στρατηγική όσον αφορά στην ανθεκτικότητα και την προσαρμογή κοινοτήτων και ατόμων που έχουν να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Η μετανάστευση είναι μια καίρια προσαρμοστική στρατηγική που θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή.
«Η εθελοντική ή προγραμματισμένη μετανάστευση είναι πολύ καλύτερη εναλλακτική λύση, για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, από τον καταναγκαστικό εκτοπισμό,» κατέληξε.
Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από το News Decoder στο πλαίσιο της World News Day 2021, μιας παγκόσμιας καμπάνιας για την ανάδειξη του κρίσιμου ρόλου της δημοσιογραφία βασισμένη σε γεγονότα για την παροχή αξιόπιστων ειδήσεων και πληροφοριών στην υπηρεσία της ανθρωπότητας. #JournalismMatters.
