Ενα νέο βιβλίο που περιλαμβάνει πρόσφατα αποχαρακτηρισμένα αρχεία της CIA και κυκλοφορεί στο εξωτερικό με τον τίτλο «The Zhivago Affair: The Kremlin, the CIA and the Battle Over a Forbidden Book» (Υπόθεση Ζιβάγκο: Το Κρεμλίνο, η CIA και η μάχη για ένα απαγορευμένο βιβλίο) αποκαλύπτει το πώς η αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών δημοσίευσε κρυφά στη ρωσική γλώσσα το διάσημο μυθιστόρημα του Μπορίς Πάστερνακ «Δόκτωρ Ζιβάγκο», το οποίο είχε απαγορευτεί στην πρώην Σοβιετική Ενωση εξαιτίας της κριτικής που ασκούσε στο σοβιετικό σύστημα.
«Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1958 ο ολλανδός πράκτορας Γιοπ φαν ντερ Βίλντεν πήγε στο σπίτι του το τελευταίο όπλο της CIA για τη μάχη μεταξύ της Δύσης και της Σοβιετική Ενωσης – τυλιγμένο σε ένα μικρό καφέ δέμα» αναφέρει δημοσίευμα του βρετανικού BBC.
«Διέθετα και εγώ σχετική εκπαίδευση και γνώριζα ότι έπρεπε να παραλάβει και να μοιράσει κάτι πολύ σημαντικό» είπε η χήρα του ολλανδού πράκτορα Ραχέλ φαν ντερ Βίλντεν. Το δέμα δεν περιελάμβανε κάποιο όπλο τελευταίας τεχνολογίας αλλά ένα απαγορευμένο από τη σοβιετική λογοκρισία βιβλίο: ένα αντίγραφο της πρώτης έκδοσης στη ρωσική γλώσσα του «Δρος Ζιβάγκο».
Ο πόλεμος της προπαγάνδας
Η ίδια, βρετανικής καταγωγής, εργαζόταν για τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών MI6 την οποία και εγκατέλειψε όταν παντρεύτηκε. Εχει ακόμη το περιτύλιγμα του βιβλίου, με ημερομηνία 6 Σεπτεμβρίου 1958, γραμμένη από τον σύζυγό της. Στόχος ήταν το βιβλίο, εκτυπωμένο στη Χάγη σε μερικές εκατοντάδες αντίτυπα, να μοιραστεί σε όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες από τη Σοβιετική Ενωση που επισκέπτονταν την Παγκόσμια Διεθνή Εκθεση των Βρυξελλών, στο γειτονικό Βέλγιο. Ο Πάστερνακ ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς ποιητές της Ρωσίας και γι αυτό η CIA και οι συνεργάτες της υπέθεσαν ότι οι σοβιετικοί ταξιδιώτες θα ήθελαν να διαβάσουν το μυθιστόρημά του.
Ηλπιζαν ότι τα αντίτυπα θα κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι και τελικά θα έφθαναν και στο ευρύ κοινό. Στο βιβλίο «The Zhivago Affair: The Kremlin, the CIA and the Battle Over a Forbidden Book» γίνεται λόγος για τη «σπουδαία αξία» του εν λόγω μυθιστορήματος στον πόλεμο της προπαγάνδας μεταξύ Δύσης και Σοβιετικής Ενωσης.
«Εχουμε την ευκαιρία να κάνουμε τους σοβιετικούς πολίτες να αναρωτηθούν τι δεν πάει καλά με την κυβέρνησή τους, όταν ένα σπουδαίο λογοτεχνικό έργο από τον άνδρα που έχει αναγνωριστεί ως ο σπουδαιότερος εν ζωή ρώσος συγγραφέας είναι απαγορευμένο στη χώρα τους» αναφέρει ένα αποχαρακτηρισμένο υπόμνημα της CIA.
«Μια δομική πρόκληση στη σοβιετική ηθική»
Σε ένα άλλο αναφέρεται: «Το ανθρωπιστικό μήνυμα του Πάστερνακ – ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή και ως ανθρώπινο ον αξίζει σεβασμού, ανεξαρτήτως των πολιτικών του πεποιθήσεων ή της συνεισφοράς του στο κράτος – συνιστά δομική πρόκληση στη σοβιετική ηθική της θυσίας του ατομισμού στο κομμουνιστικό σύστημα».
«Πιστεύω ότι οι Σοβιετικοί αντιδρούσαν στο πνεύμα του βιβλίου» είπε ο Πίτερ Φιν της αμερικανικής εφημερίδας «Washington Post» και ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου για τη λεγόμενη «Υπόθεση Ζιβάγκο». Και πρόσθεσε: «Αισθάνονταν ότι ήταν αντεπαναστατικό, ότι περιέγραφε το σοβιετικό κράτος πολύ αρνητικά και αυτό το έβρισκαν απαράδεκτο».
Γνωρίζοντας ότι ποτέ δεν θα επιτρεπόταν η έκδοσή του στη Σοβιετική Ενωση, ο Πάστερνακ μοίρασε μερικά χειρόγραφα του «Δρος Ζιβάγκο» σε ξένους το 1956. Κάποιο από αυτά έφθασε στα χέρια της MI6, η οποία τα παρέδωσε στη CIA. Η αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών έπειτα κανόνισε να εκτυπωθεί το βιβλίο στη ρωσική γλώσσα στη Χάγη, από έναν εκδοτικό οίκο με εμπειρία στα ρωσικά βιβλία. Το μυθιστόρημα μοιράστηκε στους σοβιετικούς επισκέπτες στην έκθεση των Βρυξελλών.
Το περίφημο μυθιστόρημα έχει πουλήσει εκατομμύρια αντίγραφα παγκοσμίως και δεν εκδόθηκε στη Σοβιετική Ενωση μέχρι το 1988, την εποχή της «περεστρόικας» του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Helios Plus
