Του Βασίλη Κοντορίζου
Ο προϊστάμενος της Περιφερειακής Υπηρεσίας Τουρισμού Θεσσαλίας δημοσίευσε στις 18/2/2020 την πρότασή του για τη δημιουργία Μουσείου Μουσικής, με την ονομασία «Σκάλα». Συμφωνώ απόλυτα με την πρόταση και συγχαίρω από καρδιάς τον κύριο Προϊστάμενο για την πρότασή του. Οπως αναφέρει, η ονομασία του Μουσείου «Σκάλα» παραπέμπει στην Ιταλική όπερα και εμμέσως στην Βολιώτικη ταβέρνα «Η Σκάλα του Μιλάνου».
Με αφορμή της πρότασης, καταθέτω τις αναμνήσεις μου από την ταβέρνα των Αφών Μιλάνου στην οδό Ερμού, απέναντι από τον Αγιο Νικόλαο.
Σε έρευνά του, ο Απόστολος Φοινικόπουλος, Δικηγόρος, πρώην Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Βόλου, αναφέρεται μεταξύ άλλων και στον Νικόλα (Κολατσή) Μιλάνο.
Ο Κολατσής, όπως γράφει ο Απόστολος, έπαιζε μπουζούκι και τραγουδούσε για διασκέδαση δική του και φυσικά για την παρέα του, στην μπακαλοταβέρνα του στην Πορταριά.
Το λεγόμενο μαγαζάκι όπως είναι γνωστό στους Πορταρίτες όπου στεγάζονταν η ταβέρνα του Κολατσή, βρίσκεται στη συνοικία «Καναλάκι» της Πορταριάς.
Ο Κολατσής, εκεί στο μαγαζάκι ανάμεσα σε υπέροχες τοιχογραφίες του Θεόφιλου που ευτυχώς χρόνια μετά αποτοίχισε ο Κίτσος Μακρής και τις έσωσε, έπαιζε μπουζούκι και τραγουδούσε για την παρέα του πριν από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Την εποχή εκείνη που στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας κυριαρχούσαν ακόμη οι επιρροές από τις συνήθειες του οθωμανικού στοιχείου και στα μεγάλα αστικά κέντρα επικρατούσαν τα «Καφέ-Αμάν», εκείνος με το παίξιμο του μπουζουκιού και το τραγούδι, είχε μεταφέρει, σε κάποιο βαθμό, στο δικό του χώρο την ατμόσφαιρα της λαϊκής ταβέρνας της πόλης, σε ένα ορεινό χωριό που οι συνήθειες δεν έπαυαν να είναι συνήθειες υπαίθρου.
Ο Κολατσής είναι ο παππούς των Μιλάνων και επομένως της «Σκάλας. Ο γιός του ο μπάρμπα Στέφανος Μιλάνος συγγενής της Μάνας μου, υπήρξε ένας άνθρωπος με έντονα ανεπτυγμένο το μουσικό του αισθητήριο.
Ο Στέφανος γεννήθηκε το 1892. Το 1913 παίρνει τα πρώτα μαθήματα, στο μπουζούκι, από τον πατέρα του και το 1919 άνοιξε την ταβέρνα απέναντι από την Εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Βόλο. Η ταβέρνα μετά από λίγο ονομάστηκε «Σκάλα».
Ο Στέφανος παντρεύτηκε τη Σουλτάνα και γέννησε τρία αγόρια, τους συγχωρεμένους Κάρολο και Νίκο και τον εν ζωή Στάθη.
Από την ταβέρνα για σαράντα χρόνια που την λειτούργησε μόνος ο μπάρμπα Στέφανος, δεν έλειψε το μπουζούκι, το κλουβί με την καρδερίνα και ο περίφημος μαυροπίνακας, στον οποίο έγραφε τα ονόματα όσων του «έφαγαν» χρήματα. Έτσι μου έλεγε ο ίδιος. Όσο ζούσε ο πατέρας τους τα τρία αγόρια διατήρησαν την ταβέρνα στην ίδια κατάσταση. Ο μπαρμπα Στέφανος επισκέπτονταν καθημερινά το μαγαζί χωρίς ωστόσο να ανακατεύεται στην διεύθυνσή της.
Στον μαυροπίνακα ήταν γραμμένα μεταξύ άλλων και γνωστά ονόματα του λαϊκού πενταγράμμου.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, υπήρξα καθημερινός θαμώνας της «Σκάλας». Εκεί έτρωγα μεσημέρι βράδυ και έκανα παρέα με τα ξαδέλφια μου, με τον μπάρμπα Στέφανο αλλά και με άλλους μόνιμους θαμώνες του καταστήματος.
Κάθε μεσημέρι παρόντες στο μαγαζί ήταν ο μπάρμπα Στέφανος και η Σουλτάνα.
Τα χρόνια εκείνα ήταν καλά. Φτωχικά αλλά καλά. Εγώ εκείνη την εποχή εργαζόμουν και συγχρόνως το απόγευμα σπούδαζα.
Τα βράδια στην ταβέρνα το πρόγραμμα είχε κανόνες απαράβατους. Σχετικά νωρίς σερβίρονταν οι μεζέδες και το κρασί στα κατάμεστα τραπέζια. Από κάποια ώρα και μετά σταματούσε το σέρβις και άρχιζαν….τα όργανα …
Ο Κάρολος και ο Στάθης έπιαναν τα μπουζούκια και ο Νίκος την κιθάρα.
Σύμφωνα με τον άτυπο κανονισμό της ταβέρνας αν ήθελε να παραγγέλλει κάποιος κάτι επί πλέον από τα αρχικά σερβιρισθέντα, έπρεπε να περιμένει … το διάλειμμα της συναυλίας.
Την ορχήστρα ακολουθούσαν και κάποιοι άλλοι από τους πελάτες, όσοι απ’ αυτούς ήταν προχωρημένοι στα δωρεάν μαθήματα που τους παρέδιδαν ο Κάρολος και πιο πολύ ο Στάθης.
Στη συνέχεια όταν ο Στάθης αποχώρησε από την ταβέρνα έκανε την διδασκαλία επάγγελμα. Η σχολή του έχει βγάλει πολλά αστεράκια στο μπουζούκι.
Δεν ήταν βέβαια δυνατό να ζήσουν τρείς οικογένειες από μια ταβέρνα.
Ο Στάθης ίδρυσε και μια ωραία κομπανία και παίζει μουσική σε διάφορα κέντρα και σε πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Τα άλλα δύο αδέλφια, ο Κάρολος και ο Νίκος πέθαναν πολύ νέοι, μόνο ο Στάθης είναι εν ζωή.
Όσο καιρό σύχναζα στη «Σκάλα», προσπάθησαν να με μάθουν να παίζω μπουζούκι ή κιθάρα. Ήμουν ανεπίδεκτος μαθήσεως… Βαρέθηκα και τα παράτησα παρά τις παροτρύνσεις από τα ξαδέλφια μου. Ένα ακόρντο κρατούσα όλο κι όλο. «Μην τα παρατάς, θα μάθεις, μου έλεγαν. Εδώ μαθαίνουν τα αρκούδια να χορεύουν και δεν θα μάθεις εσύ να παίζεις;». Δεν κατάφεραν τίποτα, ούτε εκείνοι, ούτε εγώ.
Ολοι όσοι βρίσκονταν τα βράδια στη «Σκάλα» έπαιρναν μέρος στο πανηγύρι. Όσοι γνώριζαν κάποιο έγχορδο όργανο, έπαιζαν, και οι άλλοι τραγουδούσαν. Αν εντόπιζε ο Κάρολος κάποιον που δεν τραγουδούσε τον μάλωνε. «Γιατί δεν τραγουδάς;» «μα….δεν έχω καλή φωνή» «Έχεις! Όλοι έχουν! Όποιος μιλάει μπορεί και τραγουδάει»…
Οι Μιλάνοι, ήταν όλοι βιρτουόζοι στα έγχορδα, σε σημείο που απαξίωναν τα υπόλοιπα μουσικά όργανα, τα οποία θεωρούσαν εύκολα και στην εκμάθηση και στο παίξιμο.
Η «Σκάλα» λειτούργησε για αρκετά χρόνια στην οδό Ερμού, απέναντι από την Εκκλησία του Αγίου Νικολάου και στη συνέχεια το μαγαζί μεταφέρθηκε στην οδό Ιωλκού με Αναλήψεως, απ’ όπου και τερμάτισε την παρουσία της στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης του Βόλου, αλλά και της περιοχής μας.
Είπα «πολιτιστικά δρώμενα» και το πιστεύω.
Η «Σκάλα του Μιλάνου» και οι συντελεστές της ταβέρνας, τόσο οι ιδιοκτήτες όσο και οι παρέες που σύχναζαν εκεί, αποτελούσαν ένα καλλιτεχνικό σύνολο που ήταν ότι καλύτερο έχει να επιδείξει ο λαϊκός πολιτισμός όχι μόνο τοπικά αλλά και πανελλαδικά μέσω της μουσικής τους.
Ήταν δυστύχημα που πέθαναν νωρίς ο Κάρολος και ο Νίκος αλλά και ο γιός του Κάρολου.
Και ο Νίκος και ο Στάθης δεν έχουν διάδοχη κατάσταση με αποτέλεσμα η «Σκάλα» να κλείσει. Από τότε, δεν υπήρξε μαγαζί αντίστοιχης αίγλης. Κανένα μαγαζί με λαϊκή μουσική δεν αντικατέστησε τη «Σκάλα».
Στη «Σκάλα» δεν υπήρχαν μικρόφωνα και μεγάφωνα. Εκεί το γλέντι ήταν οικογενειακό, παρεϊστικο. Οι πελάτες ήμασταν όλοι μυημένοι στις συνήθειες του μαγαζιού και κανείς δεν διαμαρτύρονταν για τίποτα. Αν παρουσιάζονταν κάποιος καινούριος, οι παλιοί φρόντιζαν να τον ενημερώσουν για τα τεκταινόμενα.
«Παρήγγειλε τώρα τι θέλεις για μεζέ και κρασί, γιατί σε λίγο δεν θα μπορείς. Θα αρχίσουν τα όργανα»…
