Tου Θεοχάρη Νικ. Σαρίκα
Ο Χριστός στη συνάντησή του με τη Σαμαρείτιδα στο φρέαρ του Ιακώβ, μεταξύ των άλλων αληθειών, της λέγει: «Πνεύμα ο Θεός, και τους προσκηνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν». Από τη μικρή αυτή φράση του Κυρίου, προκύπτει ένα μεγάλο ερώτημα: Ποια είναι η αληθινή λατρεία και προσκύνηση του Θεού; Τι σημαίνει λατρεία εν πνεύματι και αληθεία; Στην εποχή του Χριστού, η λειτουργία του ναού των Ιεροσολύμων είχε μεταβληθεί σε μια εμπορική επιχείρηση, σε ένα αλισβερίσι όπου οι πωλούντες και οι αγοράζοντες επιδίδονταν σε ένα ατελείωτο παζάρι ως προς την τιμή του κάθε εμπορεύματος. Στις διαπραγματεύσεις αυτές μετείχε και το ιερατείο με την ανάλογη προμήθεια. Μια λατρεία όμως που έχει ως βάση το οικονομικό συμφέρον ή και άλλη ιδιοτελή επιδίωξη, δεν αποτελεί λατρεία του Θεού, αλλά σφετερισμός της λατρείας για ίδιο οικονομικό όφελος, που απολάμβανε το ιερατείο και οι «κερματιστές» ή «κολυβιστές». Τότε ο χώρος του ναού, που προορίζεται για τη λατρεία του Θεού, μετατρέπεται σε «οίκον εμπορίου», όπως ο ίδιος ο Χριστός είπε. Αλλά αιώνες πιο πριν στην Παλαιά Διαθήκη, ο προφήτης Ησαΐας (56, 7)) λέει: «Ο οίκος μου πρέπει να είναι οίκος προσευχής», και ο Ιερεμίας λέει: «εσείς όμως τον κάνατε σπήλαιο ληστών». (Ιερεμίας 7, 11). Ο Χριστός με την πράξη του αυτή δεν καταφέρετε εναντίον των ανθρώπων, αλλά εναντίον της πράξης των, να μετατρέψουν τον χώρο της προσευχής σε εμπορικό χώρο, σε εμπορική αγορά, σε «μαγαζί» όπου κυριαρχεί το κέρδος, η απάτη, η πλεονεξία, και εκτοπίζεται η προσευχή και η λατρεία του Θεού. Αυτή δεν είναι η λατρεία εν πνεύματι. Είναι λατρεία του Μαμωνά, είναι λατρεία του χρήματος. Δεν είναι αγάπη προς τον Θεό, αλλά αγάπη προς το χρήμα.
Η πνευματική λατρεία δεν μπορεί να γίνει αν ο άνθρωπος δεν έχει μέσα του την αγάπη προς τον Θεό, αλλά και προς τον πλησίον του. Και πλησίον είναι ο κάθε άνθρωπος, ανεξαρτήτως εθνότητας, καταγωγής, κοινωνικής τάξης, χρώματος επιδερμίδας. Όποιος πει ότι αγαπά τον Θεό και μισεί τον συνάνθρωπό του αυτός είναι ψεύτης, γράφει ο άγιος Ιωάννης, ο μαθητής του Κυρίου (Α. Ιωαν. Δ 20).
Λατρεία εν αληθεία είναι αυτή που αναγνωρίζει τον Ιησού Χριστό ως τον Υιό και Λόγο του Θεού. Ο Κύριος, πολλές φορές τονίζει ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τον Θεό παρά μόνο μέσω του ιδίου. Ο Χριστός σε πολλά χωρία των Ευαγγελίων διακηρύσσει τη θεότητά του. Όλη η Παλαιά Διαθήκη διακηρύσσει ότι έρχεται ο Χριστός. Όλη δε η Καινή Διαθήκη τονίζει ότι ο Χριστός ήρθε και θα ξαναέρθει στο τέλος του χρόνου, για να κρίνει την ανθρωπότητα. Οι Οικουμενικές Σύνοδοι δογμάτισαν σωστά και αλάθητα σε διάφορα θέματα της πίστης μας. Η εν αληθεία λατρεία του Θεού δεν ξεφεύγει από αυτά, αλλά πορεύεται πάνω στα βήματα του Χριστού, στις αλήθειες που δίδαξε ο ίδιος, στα δόγματα της πίστης μας, στις διδαχές των αγίων Αποστόλων. Αυτή είναι η εν αληθεία πίστη μας στον Κύριο.
Αντιθέτως, η νομική λατρεία, η λατρεία του ιουδαϊσμού, που δεν έχει ως βάση της την πίστη στον Χριστό, αλλά την ακριβή τήρηση των διατάξεων του μωσαϊκού Νόμου, περιστρέφεται γύρω από αυτήν, δεν δίνει την πραγματική τιμή στον Θεό και δεν μπορεί να αποκαταστήσει την κοινωνία μεταξύ Θεού και ανθρώπου. Αυτή τη δυνατότητα διαθέτει αποκλειστικά και μόνο η χριστιανική λατρεία, που δέχεται και αναγνωρίζει τον Ιησού Χριστό ως «την οδό την αλήθεια και τη ζωή», όπως γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης (14, 6). Αλλά και σε πολλά άλλα χωρία κυρίως στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη, αλλά και στα άλλα ευαγγέλια φανερώνεται πολλαπλώς η μοναδική αλήθεια, ότι δηλαδή ο Ιησούς Χριστός είναι ο Θεός, ο Σωτήρας του κόσμου. Αυτός που αποτελεί το κέντρο της αληθινής λατρείας. Αυτός που μας παρέχει την αιώνιο ζωή.
Όταν λοιπόν λατρεύουμε τον Θεό εν πνεύματι και αληθεία τότε ο τόπος της λατρείας μάς είναι αδιάφορος. Αυτό τονίζει και ο Κύριος απαντώντας σε σχετική ερώτηση της Σαμαρειτισας. Δεν έχει σημασία ο τόπος της λατρείας, αλλά ο τρόπος της.
Η λατρεία δεν είναι συναίσθημα, αλλά απευθύνεται στο συναίσθημα. Το συναίσθημα, όσο δυνατό κι αν είναι, εξατμίζεται γρήγορα και χάνεται. Η λατρεία είναι μυστήριο. Είναι κοινωνία προσώπων. Έχει οντολογικό και υπαρκτικό βάθος. Ο Χριστός απάλλαξε τη λατρεία από την τυπολογία, τα ανούσια πρωτόκολλα και τις μάσκες. Γι’ αυτό βροντοφώναξε προς τη Σαμαρείτιδα ότι «ο Θεός είναι πνεύμα και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν». Ο Θεός δεν ζητά πια θρησκευτικά καμώματα, αλλά θέλει εσωτερική αναγέννηση. Η αληθινή λατρεία είναι ένα με την αγάπη, την ταπείνωση και τη θυσία. Αν δεν υπάρχουν αυτά, τότε δεν υπάρχει και αληθινή λατρεία.
Αυτό σημαίνει ότι η προσκόλληση σε τόπους ή σε πρόσωπα δημιουργεί ελιτισμούς μέσα στην Εκκλησία, που περιορίζουν τον Θεό, που είναι πνεύμα και όπου θέλει πνει και οδηγεί την Εκκλησία εις πάσαν την αλήθεια.
