ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Ο σχηματισμός εθνικών κρατών και η αντίστροφη κίνηση της ιστορίας

ο-σχηματισμός-εθνικών-κρατών-και-η-αντ-928922

Του Δημήτρη Μποσνάκη, φιλολόγου

Αν ο 19ος αιώνας υπήρξε ο αιώνας των εθνικών επαναστάσεων και της δημιουργίας εθνικών κρατών με βάση διαπλάθοντας την ιστορία σε μυθοπλαστική βάση και μια λόγια εθνική γλώσσα πάνω στα πρότυπα μιας αναδυόμενης αστικής τάξης, ο 21ος αιώνας ξεκίνησε με μια πρωτοφανή συμμετοχή της Δύσης σε μια εισβολή κατά της Ασίας, ανάλογη με εκείνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και μια αναθεώρηση της δυναμικής των αστικών στρωμάτων σε όλη την Ευρώπη.

Υπερεθνικοί γεωπολιτικοί σχηματισμοί απλώνουν σήμερα τις φτερούγες τους πάνω στον πλανήτη. Οι εθνικές δυνάμεις συνασπίζονται γύρω από παλιές και νέες υπερδυνάμεις. Νέα ιστορικά αφηγήματα και νέες γλώσσες ανατρέπουν τα σύνορα της σκέψης, βάζοντας διλήμματα γύρω από τις αξίες του παρελθόντος. Η παγκόσμια οικονομική ύφεση, η οικονομική κρίση στην Ευρώπη, οι νέοι ενεργειακοί δρόμοι, ακόμη και το κλίμα εθνικής απογοήτευσης, που προκύπτει με ποικίλες και δυσανάγνωστες μεθόδους, διευκολύνουν την αποσύνθεση της εθνικής αυτοπεποίθησης και την ανατροπή των παραδοσιακών κοινωνικών αξιών.

Τα ίδια εργαλεία που έχτισαν την εθνική συνείδηση, η γλώσσα, η ιστορία, η παράδοση, οι ταξικοί διαχωρισμοί, σήμερα την αποσυνθέτουν. Η ανάδειξη μειονοτικών γλωσσών, η εισαγωγή νέων αργκό και ο γλωσσικός εκχυδαϊσμός, η παγκόσμια γλώσσα της πληροφορικής και κυρίως η κωδικοποίηση των γλωσσικών συμβόλων σε παγκόσμιο επίπεδο, συνθέτουν παγκόσμια το νέο ανατρεπτικό επικοινωνιακό τοπίο. Το ίδιο συμβαίνει με την υποχώρηση στη διδασκαλία της εθνικής ιστορίας και την ανάδειξη νέων αφηγημάτων. Ακόμη, η παράδοση εκτοπίζεται σε περιθωριοποιημένες και γραφικές μορφές επικοινωνίας.

Εκεί όμως που συντελείται πραγματική επανάσταση είναι στους ταξικούς διαχωρισμούς. Η ανάδειξη νέων δρόμων γρήγορου πλουτισμού, ο επαναπροσδιορισμός του τραπεζικού συστήματος, το χρηματιστήριο της γνώσης, φέρνουν αναταραχή στις παραδοσιακές αξίες που διαχώριζαν τη δύναμη των κοινωνικών στρωμάτων. Σήμερα στον παγκόσμιο οικονομικό σχεδιασμό συμμετέχει αυτός που κατέχει προηγμένα μέσα παραγωγής και γνώσεις πρώτης γραμμής. Η άλλοτε ασφαλής έγγεια ιδιοκτησία βρίσκεται σε διαρκή υποχώρηση και ρίσκο. Το ίδιο και η αποθησαύριση χρημάτων.

Τα εθνικά κράτη στηρίχτηκαν σε μια ολιγάριθμη μεγαλοαστική και σε μια διευρυμένη αστική τάξη. Σήμερα η πρώτη επιβιώνει σε ένα άκρως ανταγωνιστικό, συχνά τυχοδιωκτικό, περιβάλλον και η δεύτερη αναγκάζεται σε χαμαιλεόντειες προσαρμογές για να επιβιώσει κακήν κακώς.

Για την ώρα το τοπίο είναι θολό. Ο πλανήτης βρίσκεται σε μεγάλη κινητικότητα. Οι μεγάλες δυνάμεις ενδυναμώνουν τους συνασπισμούς τους, εξοπλίζονται για μια πιθανή μεγάλη αναμέτρηση, επεκτείνουν τα δίκτυα προπαγάνδας και πληροφοριών. Όμως το χθες είναι υπονομευμένο. Όλες οι σταθερές αξίες του παρελθόντος οδηγούν σε αδιέξοδα. Η μόνη διέξοδος από το λαβύρινθο είναι η γνώση, αλλά και αυτή είναι καλά φυλαγμένη μέσα στα οπλοστάσια των ισχυρών.

Μπορούμε και φέτος να γιορτάσουμε περήφανοι την Επανάσταση της 25ης Μαρτίου με μια έκθεση ζωγραφικής του Εντι Ράμα στο «Ζάππειον» και μια θερμή συνάντηση Δένδια-Τσαβούσογλου στις Βρυξέλλες. Ακόμη και με την πρόσφατη δικαστική αναγνώριση της διδασκαλίας της «Μακεδονικής» γλώσσας. Οι αγώνες των λαών είναι ίδιοι και για όλα τα κοινωνικά στρώματα που θα καρπωθούν τα οφέλη. Στο εθνικό κράτος επικράτησαν τρεις τάξεις με διακριτές δυνατότητες. Σε μια υπερεθνική πολιτική οντότητα υπάρχει η ηγέτιδα ομάδα και ο λαός, χωρίς φυλετικούς, θρησκευτικούς, και ντε γιούρε ταξικούς διαχωρισμούς.

Ας γιορτάσουμε και φέτος με εθνική υπερηφάνεια τους αγώνες των προγόνων μας. Το ερώτημα είναι για πόσα χρόνια ακόμη θα γιορτάζουμε τις Εθνικές επετείους με το πνεύμα που γαλουχηθήκαμε; Τι είναι αυτό που θα αντικαταστήσει τα εθνικά κράτη και τα στεγανά τους στα χρόνια που έρχονται; Καιρός για συγκρατημένη αισιοδοξία και προβληματισμό.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου