ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Η δύναμη της Ιστορίας (Μέρος Β΄)

η-δύναμη-της-ιστορίας-μέρος-β΄-819203

Tου Θωμά Στραβέλη, συγγραφέα – πανεπιστημιακού

Άνθρωποι και κυβερνήτες, κατ’ άλλους, ποτέ δεν διδάχθηκαν απολύτως τίποτα από την ιστορία, ούτε ποτέ καθόρισαν τη δράση τους πάνω σε αρχές στηριγμένες σ’ αυτή. Και όλα τα ιστορικά βιβλία, κατά τους ίδιους κυνικούς, που δεν γράφουν ψέματα, είναι φοβερά ανιαρά. Η ιστορία, επομένως, δεν είναι τίποτ’ άλλο από μία καχεκτική εικόνα γεμάτη από ανθρώπινα εγκλήματα, ραδιουργίες και θηριωδίες. Και όταν η αμαρτία γράφει ιστορία, η αρετή σιωπά. Ακόμη, η ιστορία απέδειξε πως δεν υπάρχουν ακατανίκητοι στρατοί. Η μυθολογία είναι η πρωτότοκη αδελφή της ιστορίας. Για να γράψεις, πάντως, καλά την ιστορία, πρέπει να ζεις σε μία χώρα ελεύθερη. Πέρα, λοιπόν, από τέτοιες αμφισβητήσεις για την αξία της ιστορίας, θεωρούμε ότι είναι ευτυχής όποιος μελετάει την ιστορία. Γιατί αυτός, ούτε τους πολίτες παρακινεί στην καταστροφή, ούτε ο ίδιος γίνεται άδικος, αφού η ιστορία διδάσκει ότι ο εγωισμός πάντα ταπεινώνεται. Και η αμάθεια, η οκνηρία, η ολιγωρία, η ευπιστία, η ανανδρία, πάντοτε, οδηγούν στην καταστροφή. Αντίθετα, η επιμέλεια, η δραστηριότητα, η φρόνηση, η ευφυΐα, η γενναιότητα, η τόλμη, η σωφροσύνη, η σταθερότητα και η ψυχραιμία είναι πολύ ωφέλιμα και σωτήρια πράγματα στο βίο των ανθρώπων.

Από παιδαγωγικής σκοπιάς, ό,τι άριστο μπορεί να δώσει στους νέους η ιστορία είναι ο ενθουσιασμός, που διεγείρει τις ψυχές τους. Γι αυτό και ο Ιπποκράτης θα πει στον κάθε νέο: «Την ιστορία μελετά, παιδί μου, γιατί έτσι, όχι μόνο τον εαυτό σου και τη ζωή σου θα κάμεις ένδοξη και χρήσιμη στην ανθρώπινη κοινωνία, αλλά και το μυαλό σου οξυδερκέστερο και διαυγέστερο». Η ιστορία κάνει τον νέο, γέροντα, χωρίς ρυτίδες ή άσπρα μαλλιά, και δίνει σ’ αυτόν την πείρα τού χρόνου. Κάνει τον νέο αληθινό κριτή τού καλύτερου.

Λένε πως η βιογραφία είναι η μόνη αληθινή ιστορία, ενώ η ιστορία τής ανθρωπότητας, στην ουσία, δεν είναι τίποτ’ άλλο από την ιστορία των ιδεών. Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι ο λαός, που μελετάει και γνωρίζει την ιστορία του, κρίνει, σχεδόν πάντοτε, ασφαλέστερα και ορθότερα το παρόν του (και τους όρους της προόδου του), καθώς και το μέλλον του. Η ιστορία χρειάζεται για να μη ξεχαστούν, με το πέρασμα του χρόνου, οι πράξεις των ανθρώπων, αλλ’ ούτε και τα μεγάλα και θαυμαστά έργα να παραμείνουν άδοξα. Ή, ό,τι σχετίζεται με τη διόρθωση των ηθών και την ανακούφιση των παθών, να χαθεί. Παράλληλα, είναι ανάγκη, κατά τον Αριστοτέλη, εκτός των άλλων, να ’ναι και γνώστης εκείνων, που έχουν βρεθεί απ’ τους άλλους. Αλλά και πολύ μεγάλα κέρδη έχει ο άνθρωπος απ’ τη γνώση των δημοσίων υποθέσεων.

Και κάτι ακόμα. Όπως το ζώο αχρηστεύεται ολόκληρο, όταν του αφαιρεθούν τα μάτια, έτσι κι όταν αφαιρεθεί απ’ την ιστορία η αλήθεια, αυτό που απομένει καταντάει διήγηση ανωφελής. Πρέπει, λοιπόν, η ιστορία να γράφεται με αντικειμενικότητα, για ν’ ανταποκριθεί στην ελπίδα να διδάξει τις μέλλουσες γενιές, παρά να γράφεται με κολακεία για να τέρψει τους καιροσκόπους.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου