Του Δημήτρη Αντωνίου,
καθηγητή Αγγλικής, Β.Α., κατόχου MastersΠαιδαγωγικής και Γλωσσολογίας
Κακή διδασκαλία και φυσικά λανθασμένη ή στραβή μάθηση μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε μάθημα και από οποιονδήποτε δάσκαλο. Στον τομέα όμως των ξένων γλωσσών αυτή η κακοδιδασκαλία που φυσικά συνοδεύεται από τη στραβή μάθηση, μπορεί να διαιωνιστεί επ’ αόριστο και το θύμα, μαθητής, μπορεί να μην ανακάμψει ποτέ.
Ας γίνουμε πιο σαφείς: Σε μια ξένη γλώσσα εάν ο μαθητευόμενος δεν μάθει σωστή προφορά από την πρώτη ώρα της διδασκαλίας, οι πιθανότητες για να βελτιώσει την προφορά του αργότερα είναι ελάχιστες έως μηδενικές. Εάν από την πρώτη ώρα διδασκαλίας ο μαθητευόμενος δεν πειστεί πως δεν υπάρχει η μητρική του γλώσσα, οι πιθανότητες για να σκέφτεται μόνον στην άλλη γλώσσα σε όλη του τη ζωή είναι ελάχιστες. Η έκφραση «mother tongue interference», δηλ. παρέμβαση της μητρικής γλώσσας στην άλλη γλώσσα, θα συνεχιστεί να υφίσταται σε όλη του τη ζωή.
Έρευνες που διεξήχθησαν σε χιλιάδες άτομα που έμαθαν ξένες γλώσσες και η κακοδιδασκαλία έπαιξε σοβαρό ρόλο, σχεδόν ποτέ δεν έμαθαν την άλλη γλώσσα σωστά.
Η κακοδιδασκαλία μιας ξένης γλώσσας μπορεί να εντοπιστεί στους εξής τομείς: Γραμματική, συνταντικό, προφορά, σκέψη στη μητρική γλώσσα και έκφραση στην άλλη γλώσσα, μετάφραση από τη μητρική στην άλλη γλώσσα με πολλές ανακρίβειες και ακατανόητα νοήματα.
Καθένας από τους παραπάνω τομείς έχει αρκετές υποδιαιρέσεις και επικαλύψεις που δεν είναι εδώ ο κατάλληλος χώρος για να τονιστούν και επισημανθούν αυτά τα φαινόμενα. Στα ελληνικά πανεπιστήμια, δηλ. στις λεγόμενες αγγλικές, γερμανικές ή ιταλικές φιλολογίες, οι καθηγητές φορτώνουν τους φοιτητές με γνώσεις λογοτεχνίας, αλλά η πρακτική εξάσκηση διδασκαλίας της ξένης γλώσσας περιορίζεται σε ελάχιστες ώρες. Περιττό να τονιστεί πως σε πολλές περιπτώσεις οι φοιτητές ούτε καν παρακολουθούν, απλά πηγαίνουν στις περίφημες εξεταστικές και περνούν τα μαθήματα.
Στην Αμερική π.χ. η πρακτική άσκηση ενός εκπαιδευτικού διαρκεί μήνες ολόκληρους επί τρεις ή τέσσερις ώρες την ημέρα και μετά από μια πλειάδα μαθημάτων παιδαγωγικής, παντός είδους ψυχολογίας κλπ.
Ένα άλλο λυπηρό φαινόμενο που παρατηρείται στην Ελλάδα όσον αφορά στις ξένες γλώσσες στα Πανεπιστήμια, είναι το εξής:
Για σαράντα και πλέον χρόνια παραμένουν τα πανεπιστήμια Αθήνας και Θεσσαλονίκης ως τα μόνα που εκπαιδεύουν καθηγητές ξένων γλωσσών, ενώ γέμισε η χώρα από Τ.Ε.Ι. και άλλες ειδικότητες που οι ειδικευόμενοι δεν θα χρησιμοποιήσουν ποτέ ό,τι διδάχθηκαν.
Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, παραδείγματος χάριν, από το οποίο κάθε χρόνο αποφοιτούν εκατοντάδες «εξειδικευμένοι» σε διάφορους τομείς, οι οποίοι δεν θα έχουν ουδεμία πιθανότητα να διδάξουν ό,τι διδάχθηκαν, θα μπορούσε να καθιερώσει μια έδρα ευρωπαϊκών γλωσσών και να γίνει ο Βόλος πόλος έλξης χιλιάδων φοιτητών Βαλκανικών χωρών και έτσι να τονωθεί η οικονομία της πόλης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Κάτι τέτοιο είναι ευκολότερο να γίνει παρά να περιμένουμε τους τουρίστες μόνο λίγους μήνες το χρόνο.
Ειδικά ο Βόλος θα μπορούσε να κάνει εξαγωγή καθηγητών ξένων γλωσσών σε όλα τα Βαλκάνια, αλλά και να δέχεται χιλιάδες υποψηφίους φοιτητές που θα εκπαιδεύονται όχι πώς να μαθαίνουν ξένες γλώσσες, αλλά πώς να τις διδάσκουν. Οι Έλληνες μαθαίνουν ξένες γλώσσες σχετικά γρήγορα, αλλά τις διδάσκουν και τις διδάσκονται στραβά και τούτο διότι επενδύεται πολύ λίγος χρόνος να μάθει κάποιος μια ξένη γλώσσα, αλλά το είδος της γλώσσας και την ποιότητα της γλώσσας που έμαθε το συνειδητοποιεί, αν ποτέ το συνειδητοποιήσει, πολύ αργά.
Πιο συγκεκριμένα: Τελευταία μια ομάδα φιλομαθών κυριών που συμβαίνει να είναι και μητέρες νεαρών παιδιών, δηλ. νηπίων, αποφάσισαν να βελτιώσουν τα αγγλικά τους, θέλετε να το πούμε φρεσκάρουν, να τα ξαναθυμηθούν, όπως και να το βαπτίσουμε το ίδιο πράγμα είναι.
Σε αυτή τους την προσπάθεια κατέφυγαν σε έναν ειδικό που λόγω της καλής του φήμης θα τις βοηθούσε.
Κατ’ αρχάς πρέπει να ειπωθεί πως η προσπάθεια των κυριών είναι αξιέπαινη και αξιοθαύμαστη διότι παρ’ όλο το φόρτο των ευθυνών και φροντίδων, προσπαθούν να βρουν χρόνο να βελτιώσουν μια γλώσσα που έμαθαν ή προσπάθησαν να μάθουν πριν από 20 χρόνια. Στην πορεία όμως, τι διαπιστώνεται και τι συνειδητοποιούν οι κυρίες; Ο τρόπος με τον οποίο διδάχθηκαν τη γλώσσα κάθε άλλο παρά επιστημονικός ήταν. Τώρα συνειδητοποιούν πως πρέπει να βελτιώσουν την προφορά συγκεκριμένων ήχων, να απαλλαγούν από τη συνήθεια να σκέπτονται ελληνικά και να μιλούν αγγλικά, από πολλές εκφράσεις που είναι μεταφρασμένες από τα ελληνικά, αλλά δεν είχαν κανένα νόημα στα αγγλικά. Π.χ. Σήμερα θα πάω στη λαϊκή. Τoday I will go to public market. Πολλές φορές το μάρκετ ούτε καν αναφέρεται. Το σωστό είναι: Today I will go to the street market, ή today there is street market ή κατά το τέλειο: Today I’ll go shopping to the street market. Η αναφερόμενη περίπτωση είναι από τις πλέον ήπιες, υπάρχουν άλλες εκφράσεις που είναι και δυσνόητες, αλλά μπορεί να αποβούν και προσβλητικές. Ένα ολόκληρο βιβλίο θα μπορούσε να γραφεί με τις τρελές μεταφράσεις από τα ελληνικά στα αγγλικά και το αντίστροφο. Οι πιθανότητες να γίνει best seller είναι αρκετές.
Ωστόσο, πρέπει να ειπωθεί και να τονιστεί με ιδιαίτερη έμφαση πως παρά την έλλειψη συστηματικής εκπαίδευσης της τέχνης του διδάσκειν, υπήρξαν και υπάρχουν πάρα πολλοί χαρισματικοί εκπαιδευτικοί όχι μόνο στις ξένες γλώσσες, αλλά και σε άλλα μαθήματα. Ιδιαίτερα στις ξένες γλώσσες, και πιο συγκεκριμένα στα Αγγλικά, υπήρξαν δασκάλες και δάσκαλοι που πέτυχαν και εξακολουθούν να πετυχαίνουν εντυπωσιακά αποτελέσματα με την υποδειγματική δουλειά τους.
Λέγεται και προφανώς αληθεύει ότι οι πραγματικοί δάσκαλοι γεννιούνται και δεν γίνονται, το ίδιο βέβαια ισχύει και για πολλά άλλα επαγγέλματα. Αλλά το θέμα δεν είναι οι χαρισματικοί δάσκαλοι. Το θέμα είναι οι άχρηστοι ή και επιβλαβείς που μισούν αυτό που κάνουν και ό,τι κάνουν βλάπτουν αυτούς που αναγκάζονται ή τυχαίνει να τους ανεχθούν και να διδαχτούν.
Nota bene: Ο αρθρογράφος δεν τρέφει ψευδαισθήσεις πως θα εισακουστεί, αλλά κάποιος πρέπει να διασκεδάζει και να προβληματίζει τους αναγνώστες της στήλης.
