Της Πηνελόπης Ι. Παπαθανασίου, LLM Διεθνές και Ευρωπαϊκό Οικονομικό Δίκαιο, Δικηγόρου, Υπεύθυνης της ΧΕΝ Βόλου
Ο Νόμος 4072/2012 έφερε σημαντικές μεταβολές στις προσωπικές εταιρείες θέτοντας ως αρχή τη συνέχιση της λειτουργίας της εταιρείας, σε περίπτωση θανάτου ενός εκ των συμβαλλομένων εταίρων. Έτσι σε περίπτωση θανάτου ενός εκ των εταίρων, διερευνούμε αρχικά εάν προέβλεψαν με την καταστατική σύμβαση τη συνέχιση της εταιρείας με τους κληρονόμους του θανόντος εταίρου ή αν απέκλεισαν το ενδεχόμενο αυτό.
Ακόμα και αν οι εταίροι δεν προέβλεψαν καθόλου το ενδεχόμενο του θανάτου, στην εταιρική σύμβαση, εφαρμόζεται η αρχή της συνέχισης της λειτουργίας της εταιρείας, εφόσον ο Ν. 4072/2012, δεν ορίζει ως λόγο λύσης της εταιρείας το θάνατο του εταίρου, αλλά μόνο ως λόγο εξόδου από αυτήν.
Εφόσον λοιπόν, η εταιρεία συνεχίσει κανονικά τη λειτουργία της, με τους κληρονόμους του αποβιώσαντος εταίρου, θα πρέπει να διακρίνουμε, ανάλογα με το αν η εταιρεία είναι ομόρρυθμη ή ετερόρρυθμη, διμελής ή με περισσότερους εταίρους. Για την ομόρρυθμη εταιρεία ορίζεται ότι “ Σε περίπτωση συνέχισης της εταιρείας με τους κληρονόμους του θανόντος εταίρου, κάθε κληρονόμος μπορεί να εξαρτήσει την παραμονή του στην εταιρεία από το αν θα λάβει τη θέση ετερόρρυθμου εταίρου. Εφόσον οι εταίροι δεν κάνουν δεκτή την πρόταση, ο κληρονόμος μπορεί να εξέλθει από την εταιρεία. Τα δικαιώματα αυτά μπορεί να ασκήσει ο κληρονόμος μέσα σε προθεσμία τριάντα ημερών από την αποδοχή της κληρονομίας ή την απώλεια του δικαιώματος για την αποποίησή της. Εφόσον ο κληρονόμος είναι ανίκανος ή περιορισμένα ικανός για άσκηση των πιο πάνω δικαιωμάτων, η προθεσμία αρχίζει από το διορισμό του νόμιμου αντιπροσώπου του.”
Ενόψει τούτου καθίσταται σαφές, ότι η συνέχιση λειτουργίας της εταιρείας, ως ομόρρυθμη, εξαρτάται από το αν ο κληρονόμος κάνει χρήση του δικαιώματος, που του παρέχεται. Σε διαφορετική περίπτωση, ο κληρονόμος του αποβιώσαντος, λαμβάνει τη θέση του ομόρρυθμου εταίρου και η εταιρεία εξακολουθεί να είναι ομόρρυθμη, ενώ σε καταφατική περίπτωση η εταιρεία μετατρέπεται σε ετερόρρυθμη, με ομόρρυθμο εταίρο τον εναπομείναντα εταίρο και ετερόρρυθμους εταίρους τους κληρονόμους του αποβιώσαντος.
Για την ετερόρρυθμη εταιρεία ορίζεται ότι “ Σε περίπτωση εξόδου, αποκλεισμού ή θανάτου του μοναδικού ομόρρυθμου εταίρου, η ετερόρρυθμη εταιρεία λύνεται, εκτός αν με τροποποίηση της εταιρικής σύμβασης, που πρέπει να καταχωρισθεί μέσα σε τέσσερις (4) μήνες στο Γ.Ε.ΜΗ., ένας από τους ετερόρρυθμους εταίρους καταστεί ομόρρυθμος εταίρος ή αν εισέλθει στην εταιρεία νέος εταίρος ως ομόρρυθμος.”
Συνεπώς γίνεται διάκριση και εν προκειμένω, ανάλογα με το αν ο αποβιώσας εταίρος ετερόρρυθμης εταιρείας, είναι ετερόρρυθμος ή ο μοναδικός ομόρρυθμος εταίρος. Στην πρώτη περίπτωση η εταιρεία συνεχίζει κανονικά τη λειτουργία της με τους κληρονόμους του αποβιώσαντος ετερόρρυθμου εταίρου, ενώ στη δεύτερη η εταιρεία λύνεται, καθώς δεν είναι δυνατή η συνέχιση της, χωρίς την ύπαρξη κατ’ ελάχιστο ενός ομόρρυθμου εταίρου.
Ωστόσο στην τελευταία περίπτωση, υπάρχει η δυνατότητα συνέχισης της ετερόρρυθμης εταιρείας, εφόσον μέσα σε χρονικό διάστημα τεσσάρων μηνών, από το θάνατο του μοναδικού ομόρρυθμου εταίρου, γίνει τροποποίηση της εταιρικής σύμβασης, με την οποία είτε ένας εκ των ετερορρύθμων εταίρων καθίσταται ομόρρυθμος, είτε εισέρχεται στην εταιρεία νέος εταίρος, ως ομόρρυθμος. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η τροποποίηση της εταιρικής σύμβασης, να καταχωρηθεί στην αρμόδια υπηρεσία ΓΕΜΗ, μέσα στην ίδια τετράμηνη προθεσμία. Η εταιρεία (ομόρρυθμη ή ετερόρρυθμη), που αποτελείται από περισσότερους από δυο εταίρους δεν εμφανίζει πρακτικές δυσκολίες, σε περίπτωση θανάτου ενός εξ αυτών, καθώς συνεχίζει κανονικά τη λειτουργία της και η μόνη υποχρέωση των εταίρων της, είναι η τροποποίηση του καταστατικού της, προκειμένου να ενσωματωθούν σε αυτό οι αλλαγές που επήλθαν από το θάνατο ενός εταίρου. Ο θάνατος εταίρου διμελούς προσωπικής εταιρείας, δεν αποτελεί λόγο λύσης αυτής, αλλά λόγο εξόδου του αποβιώσαντος εταίρου από την εταιρεία, η οποία επέρχεται αυτοδικαίως και η αξία της μερίδας του θανόντος εταίρου περιέρχεται στους κληρονόμους του, με βάση το κληρονομικό δίκαιο. Το ως άνω γεγονός, συνιστά μεταβολή στον πρόσωπο των εταίρων και απαιτεί τροποποίηση της εταιρικής σύμβασης. Ο εναπομείνας εταίρος και οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος εταίρου, πρέπει να δημοσιεύσουν εντός τεσσάρων μηνών στην υπηρεσία ΓΕΜΗ, τροποποίηση του καταστατικού, με την οποία θα δηλώνονται τα ποσοστά συμμετοχής τους και ο τρόπος επαγωγής της κληρονομιάς στους κληρονόμους.
