ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΑΛΕ ΓΚΡΟΤΟ (13-17 Αυγούστου 1921)
Εκατό χρόνια συμπληρώθηκαν από τις μεγάλες και αιματηρές μάχες που έδωσε ο ελληνικός στρατός το καλοκαίρι του 1921 στην Μικρά Ασία στην προσπάθειά του να επιτύχει μία νικηφόρα έκβαση της εκστρατείας. Μετά τις νικηφόρες επιχειρήσεις του (25 Ιουν. – 10 Ιουλ. 1921), που οδήγησαν στη κατάληψη της Κιουτάχειας – Εσκή Σεχίρ και του Αφυόν Καραχισάρ αποφασίστηκε η «εκστρατεία Σαγγαρίου -Αγκύρας» που ξεκίνησε την 1η /8/1921.
Σπουδαίες μάχες έλαβαν χώρα στον Σαγγάριο στην προσπάθεια του ελληνικού στρατού να καταλάβει την Άγκυρα, αποκομίζοντας στρατιωτικά και πολιτικά οφέλη. Η φονικότερη και σκληρότερη μάχη, ήταν αυτή του Καλέ – Γκρότο. Σκοπός της μάχης ήταν να υπερκεραστούν οι αμυντικές τουρκικές δυνάμεις από τον Νότο, από το Β Σώμα Στρατούώστε να περικυκλωθεί ο τουρκικός στρατός. Για τον λόγο αυτό το Β΄ Σώμα Στρατού διένυσε τη μεγαλύτερη απόσταση και αναγκάστηκε να πεζοπορήσει 300 χιλιόμετρα μέσα στην Αλμυρά έρημο.
«Ο αφόρητος εις καύσωνα τυφλωτικός ήλιος τής ερήμου μετέβαλλε την όψιν του βαδίζοντος φαντάρου, μέ τόν γυλιόν φορτωμένον εις τούς ώμους του, εις όψιν άγωνιώντος ετοιμοθάνατου. Ο ίδρώς έρρεε «ποτάμι» κι’ οι οφθαλμοί του σχεδόν κλειστοί. Καί τήν δύσιν του ηλίου ηκολούθει εις τήν ερημον ψύχος δριμύ…», ανέφερε ο συνταγματάρχης Σπυρίδωνος.
«Η 10η Αυγούστου βρίσκει τους στρατιώτες μας στο όριο της αντοχής τους. Έχουν μεταβληθεί σε φαντάσματα. Η σκόνη της Αλμυράς Ερήμου έχει διαποτίσει τους πνεύμονες τους, αναπνέουν με δυσκολία. Δεν ιδρώνουν – από τους πόρους τους βγαίνουν οι πρώτες σταγόνες αίματος. Λίγο ακόμη και θα καταρρεύσουν. Τη στιγμή ακριβώς εκείνη δίνεται η διαταγή επίθεσης κατά του εχθρού – έχουμε πλησιάσει στις γραμμές άμυνάς του. Και τότε γίνεται ένα ακόμη θαύμα. Οι ζωντανοί – νεκροί της Στρατιάς μας υψώνουν το ανάστημα. Το βογγητό του μαρτυρίου τους μεταβάλλεται σ’ αλαλαγμό – σ’ επιθετικό παιάνα. Οι λόγχες αστραποβολούν κι οι στρατιώτες μας ορμούν ακάθεκτοι. Πού βρήκαν τη δύναμη τα παλικάρια εκείνα, μετά το μαρτύριο της ερήμου, πού βρήκαν το ψυχικό σθένος;» γράφει ο Γιάννης Καψής.
«Το Καλέ Γκρότο, παρέμενε στη μνήμη των παλαιοτέρων ως τα τελευταία χρόνια. Το όνομα του σημαίνει «Μνημείο των Βράχων» και απέχει 60 χλμ από την Άγκυρα. Βρίσκεται στο ΒΑ άκρο που σχηματίζουν δύο κορυφογραμμές (Τσάλ και Αρντίζ) και σαν πύργος φράσσει την πρόσβαση προς την Άγκυρα. Είναι ένα επίμηκες τείχος βράχων που εκτείνεται σε μήκος 7 χλμ. Αποτελείται από τέσσερεις κορυφές, η βορειότερη και υψηλότερη είχε ερείπια ενός παλαιού φρουρίου. Από εκεί και η ονομασία της όλης περιοχής. Όλο αυτό το βραχώδες τοπίο είναι γυμνό, τραχύ και απότομο. Είχε γίνει σχεδόν απόρθητο, διότι είχε οχυρωθεί με πολυβολεία και με διαδοχικές σειρές χαρακωμάτων. Στην υψηλότερη κορυφή είχε στηθεί ένα τεράστιο πυροβόλο. Σε γενικές γραμμές όλο το Καλέ Γκρότο είχε μεταβληθεί σε μία τεράστια πολεμική μηχανή. Και για τον λόγο αυτό όλη η αριστερή αμυντική διάταξη των Τούρκων στηριζόταν στο βραχώδες αυτό έρεισμα.» (Καργάκος).
Ο αγώνας που ακολούθησε ήταν λυσσώδης και οι μάχες φονικές. Ο Έλληνας μαχητής, για μια ακόμη φορά, επέδειξε απαράμιλλο θάρρος και πρωτοφανή αντοχή, παρότι είχαν προηγηθεί μακρές και κοπιώδεις πορείες σε άνυδρο και τελείως άγονο έδαφος.
Στις 12/8/1921 το Β΄ Σώμα Στρατού διατάχθηκε από τη Στρατιά Μικράς Ασίας να επιτεθεί προς το ύψ. Καλέ Γκρότο και να συνεχίσει προς το Κιζίλ Κογιουνλού, υπερκερώντας από τα ανατολικά την τουρκική τοποθεσία άμυνας.
Μετά απ’ αυτό, το Β΄ Σώμα Στρατού διέταξε την V Μεραρχία να επιτεθεί από τις 0600 της 13ης Αυγούστου στην κατεύθυνση Σινανλί – Κουτλουχάν Τζαμί – Γκιουζελτζέ Καλέκιοϊ. Η επίθεση της V Μεραρχίας άρχισε την καθορισμένη ώρα, με το 43ο Σύνταγμα Πεζικού δεξιά και το 44ο αριστερά, ενώ το 33ο ΣΠ ακολουθούσε. Με την υποστήριξη του πυροβολικού κατόρθωσαν να ανατρέψουν τον εχθρό και να καταλάβουν ολόκληρη τη σειρά των υψωμάτων μεταξύ Κουτλουχάν Τζαμί και Μοντανανίν Τσελτίκ.
Στις 14 Αυγούστου η V Μεραρχία, αφού κατέλαβε τις πρωινές ώρες τη λοφοσειρά βόρεια του Κουτλουχάν Τζαμί, την οποία κατείχαν προωθημένα τουρκικά τμήματα, διέταξε το 43ο Σύνταγμα Πεζικού να επιτεθεί προς τα κύρια υψώματα του Καλέ Γκρότο
Το Σύνταγμα αυτό με τον Διοικητή Αντισυνταγματάρχη Πεζικού Νικολοδήμο Δημήτριο από το Γαρδίκι Ομιλαίων Φθιώτιδας, άρχισε την επίθεσή του το μεσημέρι με τα ΙΙ/43 και ΙΙΙ/43 Τάγματά του στην πρώτη γραμμή, ενώ το Ι/43 Τάγμα παρέμεινε στη βάση εξόρμησής του, ως εφεδρεία, έτοιμο να επέμβει στον αγώνα. Λόγω του διακεκομμένου εδάφους, η προέλαση ήταν δύσκολη και γινόταν σχετικά αργά. Τα βραχώδη υψώματα του Καλέ Γκρότο κατέχονταν ισχυρά από τους Τούρκους. Το 43ο Σύνταγμα Πεζικού με την υποστήριξη του συνόλου του πυροβολικού της V Μεραρχίας κατέλαβε διαδοχικές εχθρικές θέσεις, ενώ γύρω στις 21.00 κατέλαβε την υψηλότερη κορυφή του Καλέ Γκρότο, αφού εκδίωξε με τις λόγχες τα εκεί τμήματα της 24ης Τουρκικής Μεραρχίας, η οποία υποχώρησε προς τα βόρεια σε κατάσταση διάλυσης. Επειδή νύχτωσε, δεν επιτεύχθηκε η πλήρης εκκαθάριση της περιοχής και παρέμειναν κάποια αντερείσματα στην κατοχή των Τούρκων.
Στις 15 Αυγούστου του 1921, μετά από διαταγή της Μεραρχίας, το 43ο Σύνταγμα Πεζικού με τη βοήθεια ορειβατικής πυροβολαρχίας προέβη στην ολοκλήρωση της κατάληψης του Καλέ Γκρότο. Οι Τούρκοι εξακολουθούσαν να κατέχουν την υψηλότερη κορυφογραμμή Ουλού Νταγ. Το βραχώδες τούτο σύμπλεγμα δέσποζε σε ολόκληρη την περιοχή και ήταν ορατό από μεγάλη απόσταση.
Στις 16 Αυγούστου του 1921, η V Μεραρχία οργάνωσε επίθεση με σκοπό την κατάληψη και του τελευταίου αυτού στηρίγματος των Τούρκων στην περιοχή του Καλέ Γκρότο. Την επιθετική ενέργεια ανέθεσε στο 43ο Σύνταγμα Πεζικού και σε μικτό απόσπασμα Ιππικού, με την υποστήριξη ολόκληρου του πυροβολικού της. Αντικειμενικός σκοπός ήταν το βορειοανατολικό τραπεζοειδές βραχώδες σύμπλεγμα της κορυφογραμμής Ουλού Νταγ, το οποίο εξακολουθούσαν να κατέχουν οι Τούρκοι με την 7η Μεραρχία πλαισιωμένη και από τις δύο πλευρές από τις 5η και 41η Μεραρχίες.
Η επίθεση πραγματοποιήθηκε γύρω στο μεσημέρι της 17ης Αυγούστου. Το 43o Σύνταγμα Πεζικού, κινούμενο μέσα από τις νότιες πλαγιές του Ουλού Νταγ (ύψ. 1483), οδηγήθηκε με ταχύτητα στον αντικειμενικό του σκοπό. Οι Τούρκοι αμύνονταν στις θέσεις τους με πείσμα και προξένησαν μεγάλες απώλειες στους επιτιθέμενους. Απειλούμενοι όμως ανατολικά από το μεικτό απόσπασμα Ιππικού και νοτιοδυτικά από το 43ο Σύνταγμα Πεζικού, εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και συμπτύχθηκαν προς τα βόρεια. Μέχρι τις 16.00, το 43ο Σύνταγμα Πεζικού είχε καταλάβει τις θέσεις των Τούρκων και εγκαταστάθηκε σταθερά στο τραπεζοειδές βραχώδες σύμπλεγμα. Οι απώλειες του 43ου Συντάγματος Πεζικού μαζί με αυτές του Μικτού Αποσπάσματος Ιππικού ανήλθαν σε 210 αξιωματικούς και οπλίτες νεκρούς και τραυματίες. ΔΙΣ/ΓΕΣ: «Επιχειρήσεις προς Αγκυραν, 1921».
Αυτό ήταν το τελευταίο επεισόδιο της μάχης του Καλέ Γκρότο. Κατόπιν το ενδιαφέρον του Ελληνικού Στρατηγείου στράφηκε στους τομείς των Α’ και Β’ Σ.Σ. εγκαταλείποντας το σχέδιο υπερκέρασης του εχθρού από αριστερά.
Οι αιματοβαμμένες νίκες των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στο «καταραμένο βουνό» Καλέ Γκρότο συνιστούν μιαν εποποιία χωρίς προηγούμενο.
Επιστολή από στρατιωτικό του 43ου Συντάγματος Πεζικού της V Μεραρχίας, που μετέχει της μάχης του Καλέ Γκρότο 13/8 και καταλαμβάνει υψώματα περί το Κουτλουχάν Τζαμί, συνεχιζομένης της μάχης καταλαμβάνει την υψηλοτέραν κορυφήν του Καλέ Γκρότο 14/8 και στη συνέχεια καταλαμβάνει το βορειοανατολικό τμήμα του Ουλσύ Νταγ (Τραπεζοειδές) κατόπιν αγώνος 17/8, έχει ως ακολούθως:
…………
Τ.Τ 927 17-8-21
Αγαπητέ Χαρiλαε
Τώρα 7 ημέρες πολεμούμε διαρκώς σε κάτι υψώματα 60 χιλιόμετρα μακριά της Αγκύρας, 5 λεπτά το κανόνι δεν έχει παύσει. Σήμερα μας έδωσαν 25 δράμια γαλέτα και τώρα ψήνουν λίγο κρέας; χθές δε φάγαμε στάρι βρασμένο με νερό. Πεινούμε τρομερά οι εφοδιοπομπαί προσβάλονται καi δεν έρχονται εδώ, και δια να ψήσωμε κάτι κουβαλούμε νερό και ξύλα.
………..
Η μεγάλη επιχείρηση εκστρατείας του Σαγγαρίου έληξε άδοξα για τις ελληνικές δυνάμεις, αφού δεν πέτυχαν τους αντικειμενικούς στόχους τους που ήταν η κατάληψη της Άγκυρας και η καταστροφή του κεμαλικού στρατού.
Μπορεί θεωρητικά στο πεδίο της μάχης νικήτρια να ήταν η ελληνική πλευρά, ωστόσο δεν πέτυχε τον αντικειμενικό της σκοπό, που ήταν κατάληψη της Άγκυρας, ενώ τέθηκαν εκτός 23.000 στρατιώτες και αξιωματικοί που δεν αναπληρώθηκαν. Οι απώλειες των επιχειρήσεων για τις ελληνικές δυνάμεις ανήλθαν σε 4.000 νεκρούς και 19.000 τραυματίες, ενώ για την τουρκική πλευρά οι απώλειες ανήλθαν σε 15.000 νεκρούς και τραυματίες
Ο αντισυνταγματάρχης Νικολοδήμος Δημήτριος ο οποίος παρασημοφορήθηκε πολλές φορές για τις δράσεις του στα πεδία των μαχών, αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του στρατηγού.
Όλοι γνωρίζουν ότι το 43ο Σύνταγμα Πεζικού της V Μεραρχίας(πρώην 7ο Κρητών) του Β’ ΣΣ, είναι ο νικητής της τιτανομαχίας που διεξήχθη στο μνημείο των βράχων του Κάλε Γκρότο από την 14η μέχρι τη 16η Αυγούστου του 1922. Για αυτό και η πλήρης ονομασία του συντάγματος, είναι 43ο Σύνταγμα Πεζικού – Κάλε Γκρότο, σύμφωνα με απόφαση του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού κ. Μανούσου Παραγιουδάκη για νέες ονομασίες σε στρατιωτικές μονάδες της Ελλάδας. Ονομασίες που βασίζονται σε μάχες, με τις οποίες έχουν συνδεθεί οι μονάδες αυτές. Μεταξύ αυτών είναι και τα 43 και 44 Συντάγματα Πεζικού της Κρήτης. Το 43 της ανατολικής και το 44 της δυτικής Κρήτης. Η νέα ονομασία είναι: 43 ΔΤΕ – Κρητών «Καλέ Γκρότο».
Παρόμοια υπήρξε η δράση του 43ου Συντάγματος Πεζικού σε όλη τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας 1919-22, γι’ αυτό η πολεμική Σημαία του τιμήθηκε με τον Ταξιάρχη Αριστείου Ανδρείας.
Του Γεωργίου Μουλά, ιατρού, προέδρου Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Βόλου
