Του Νίκου Σακαλάκη, Μαθηματικού
Στα μέσα του 14ου αιώνα το Αγιο Ορος μεγιστοποιεί την προσφορά του στην Εκκλησία και στον κόσμο. Αναδεικνύει το μεγαλύτερο θεολόγο της 2ης χιλιετίας, τον Αγιο Γρηγόριο τον Παλαμά.
Ο μοναχισμός της Ορθοδοξίας στη διαδρομή του απέδειξε, ότι συνεχίζει στο δρόμο των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και των Αποστόλων και μαρτύρων της Καινής.
Ιδιαίτερα ο αγιορείτικος μοναχισμός έγινε σύμβολο Ορθόδοξης σταθερότητας ανά τους αιώνες.
Την περίοδο εκείνη (14ος αιώνας) η Δύση με την Αναγέννηση προοδεύει στην κτιστή γνώση, ενώ στην Ορθόδοξη ανατολή ο Αγιος Γρηγόριος βιώνει απλανώς τις εμπειρίες της Εκκλησίας.
Τότε η δυτική χριστιανοσύνη εκδηλώνει πάλι το πνευματικό νόσημά της, την εκλογίκευση, που γέννησε «έτερον δόγμα».
Ο μοναχός π. Θεόκλητος Διονυσιάτης υπογραμμίζει: «οι ησυχαστικές έριδες, δεν απετέλουν μόνον σύγκρουσιν μεταξύ της Ορθοδόξου Θεολογίας και της Ρωμαιοκαθολικής, εις την περιοχήν της ουσίας του Θεού και των ενεργειών του εις τον κόσμον, αλλά και μεταξύ νόων μεταστοιχειομένων, διά της ελλάμψεως του Αγίου Πνεύματος, εις πνευματικούς, και νόων λειτουργούντων με μόνα τα φυσικά ιδιώματα».
Αν ο Αγιος Γρηγόριος δεν είχε ο ίδιος προσωπική πείρα του ακτίστου φωτός, δε θα μπορούσε με μόνη τη θεωρητική θεολογική κατάρτισή του να αντιμετωπίσει τα «λογικά» θεολογικά επιχειρήματα των δυτικών – λατίνων.
Ο μοναχός π. Λουκάς Φιλοθείτης παρατηρεί:
«Η δύναμις της Ορθοδοξίας έγκειται εις το ότι δέχεται την αποκάλυψιν όπως της εδόθη και την κατέχει με μυστικόν στοχασμόν».
Ο άγιος Γρηγόριος είναι κυρίως ευαγγελιστής της χάριτος και της θεώσεως.
Πιστεύω πως πολλοί ορθόδοξοι αναζητούν πνευματικούς δρόμους, που θυμίζουν τα λόγια του Κυρίου: «Ζητείτε με ουχ ότι είδετε σημεία, αλλ’ ότι εφάγετε εκ των άρτων και εχορτάσθητε» (Ιωαν. 6,26).
Καταφεύγουν στους αγίους περισσότερο για υλικά-βιωτικά αιτήματα, και λιγότερο στον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά για αιτήματα πνευματικής πορείας, για προβλήματα ορθής Εκκλησιαστικής οικοδομής, για θέματα Ορθόδοξης αυτοσυνειδησίας και κατά προέκταση για υλικές ανάγκες.
Η προσφορά του είναι ανεκτίμητη για την Εκκλησία και τον κόσμο ολόκληρο.
Διέκρινε την ουσία του Θεού από την ενέργεια του Θεού και υπογράμμισε τι ανήκει στην Ουσία και τι στην Ενέργεια. Ως θεόπνευστος Θεολόγος δεν κατέριψε μόνο το Filioque και το Actus Purus των παπικών αλλά προφήτεψε και τη διαίρεση της Ρώμης διά του προτεσταντισμού. Τόνισε δε με προφητική κατηγορηματικότητα: «Γινώσκετε, τέκνα μου, ότι η εκκλησία της Ρώμης μέλλει διαιρεθήναι εις πολλά τμήματα» (ομιλίες τεσσαράκοντα και μία, σελ.ΧΙ, Ιεροσ 1857).
Ιδιαίτερη είναι η προσφορά του στο πεδίο της Εκκλησιολογίας, στο φρόνημα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Γράφει σχετικά: «Η Εκκλησία είναι στύλος και εδραίωμα της αληθείας κατά τον Παύλο, η οποία κατά τη χάρη του Χριστού μένει διηνεκώς ασφαλής και ακράδαντος, στηριγμένη σταθερά σε όσα στηρίζεται η αλήθεια.
Γιατί αυτοί που ανήκουν στην Εκκλησία του Χριστού είναι της αλήθειας και αυτοί που δεν ανήκουν στην αλήθεια δεν είναι ούτε της Εκκλησίας του Χριστού, και τόσο περισσότερο, όσο πλανώνται μόνοι τους, ονομάζοντας τους εαυτούς τους και ο ένας τον άλλον ποιμένες και αρχιποιμένες ιερούς. Πράγματι, εμείς δε διδαχθήκαμε ότι ο Χριστιανισμός χαρακτηρίζεται από πρόσωπα, αλλά από την αλήθεια και από την ακρίβεια της πίστεως (Αναίρεσις γράμματος Ιγνατίου Αντιοχείας, Ε.Π.Ε 3,608).
