Της Ευφροσύνης Γ. Κίτσιου,
φοιτήτριας Ιστορίας, Αρχαιολογίας
και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Μπορούμε άραγε να βάλουμε το χάος σε τάξη ή μέσα από το ίδιο το χάος να βγει η τάξη; Ίσως αυτό το ερώτημα να πλανάται πιο συχνά και συνηθέστερα μεταξύ των κόσμων της φιλοσοφίας και της κοσμολογίας. Αν το μελετούσα κάτω από αυτές τις δυο συνθήκες, δεν θα μπορούσα να δώσω καμία πειστική απάντηση.
Ωστόσο, φέτος το καλοκαίρι πέντε συμφοιτήτριές μου η Βάσω, η Ευαγγελία, η Καλλιόπη, η Κατερίνα, η Παντελίνα και εγώ μάθαμε στον δικό μας τομέα, τον τομέα της ιστορίας, ότι το χάος μπαίνει σε τάξη και μέσα από αυτό βγαίνει η τάξη. Πως το μάθαμε όμως; Το μάθαμε κάνοντας πρακτική άσκηση ως φοιτήτριες του τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στα Γενικά Αρχεία του Κράτους – Αρχεία Ν. Μαγνησίας.
Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους – Αρχεία Ν. Μαγνησίας στεγάζονται σε ένα διώροφο νεοκλασικό κτίριο του 1937 που μοιάζει με σπίτι, γιατί κάποτε ήταν σπίτι, αφού αποτελεί δωρεά της Βολιώτισσας Ελπίδας Πιτσιώρη – Μαντζώρου εις μνήμην της κόρης της αρχαιολόγου Ντίτας Μαντζώρου και βρίσκεται ακριβώς εκεί που διασταυρώνονται οι οδοί Σπ. Σπυρίδη και Μαγνήτων. Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους – Αρχεία Ν. Μαγνησίας, είναι ένα σωστό «θησαυροφυλάκιο» που μπορεί να μην κρύβει διαμάντια ή ράβδους χρυσού, αλλά κρύβει μέσα του κάτι πιο ακριβό και πολύτιμο και από το χρυσό, κρύβει τη μνήμη και όσα την τεκμηριώνουν. Τα Γ.Α.Κ. αποτελούν το κρατικό «σπίτι» των δημόσιων και ιδιωτικών αρχείων, τα οποία συγκεντρώνονται, καταγράφονται, ταξινομούνται και φυλάσσονται εκεί.
Η πρακτική μας που διήρκεσε ένα μήνα ήταν η ευκαιρία που είχαμε να μπούμε στον κόσμο των αρχείων και να γνωρίσουμε νέους για εμάς κόσμους, που ωστόσο είναι κόσμοι του παρελθόντος, αλλά τόσο νέοι για εμάς. Έχοντας δίπλα μας την προϊσταμένη των Γ.Α.Κ. κ. Αννίτα Πρασσά, αρχειονόμο, την κ. Αγγελική Νικολάου αρχειονόμο και την κ. Άλκηστη Σανιδά ταξινόμο – βιβλιοθηκονόμο, μέσα από μια εποικοδομητική και αποτελεσματική συνεργασία, εκπαιδευτήκαμε στην καταγραφή, στην ταξινόμηση, στον εγκιβωτισμό, στη μεταφορά και στην αρχειοθέτηση δικαστικών αρχείων και αρχείων επιχειρήσεων, όπως παλαιών εργοστασίων της πόλης μας που τα βλέπαμε ως ερειπωμένα κτίρια με τις επωνυμίες τους σχεδόν μισοσβησμένες πάνω από τις ξηλωμένες τους πόρτες, απομεινάρια ενός παρελθόντος που δεν γνωρίζαμε.
Ανακύπτοντας αρχεία του παρελθόντος ήταν σαν να συνθέτουμε κομμάτια της ιστορίας με τα ίδια μας τα χέρια, μιας ιστορίας που δεν αποτελεί απλά σελίδες ιστορικών τόμων και διηγήσεις, αλλά μια ιστορία απτή, μια ιστορία μέσα από επιστολές, φωτογραφίες, αποκόμματα παλαιών εφημερίδων, τιμολόγια επιχειρήσεων, αποφάσεις δικαστηρίων, νομικά έγγραφα και πολλά ακόμα αρχεία που είδαμε. Κούτες με αρχεία σχεδόν ενός αιώνα πριν βρίσκονταν στα χέρια μας να καταγράφονται και να ταξινομούνται ευλαβικά σε νέους φακέλους και κιβώτια για να φυλαχθούν όσο το δυνατόν καλύτερα και να παραμείνουν όσο το δυνατόν αναλλοίωτα στη φθορά του χρόνου.
Μέσα από την επαφή μας και αυτή τη σύντομη τριβή μας με τα αρχεία μάθαμε ότι το αρχείο είναι μια πολύτιμη πληροφορία για τη σύνθεση του παρελθόντος και κυρίως για την τεκμηρίωση στιγμών της ιστορίας των ανθρώπων που εμείς δεν ζήσαμε, αλλά μπορούμε να αναπαραστήσουμε και να κατανοήσουμε μέσα από τα αρχεία. Μάθαμε ότι το αρχείο δεν είναι απλώς μια πηγή έρευνας, αλλά είναι ένα ζωντανό κομμάτι του παρελθόντος έτοιμο να εμφανιστεί στο παρόν και στο μέλλον. Μάθαμε ότι το αρχείο είναι μια πληροφορία που είναι αναγκαίο να καταγράφεται, να φυλάσσεται και τελικά να διασώζεται. Γιατί ένα αρχείο σημαίνει μνήμη. Σημαίνει συλλογική και προσωπική μνήμη. Σημαίνει ιστορία. Γιατί τι θα ήταν η ιστορία αν δεν υπήρχαν τα αρχεία που αποτελούν τα τεκμήρια του παρελθόντος που την συνθέτουν και της βάζουν τα θεμέλια της τεκμηρίωσης πάνω στην οποία στηρίζεται;
Γιατί τελικά ένα αρχείο είναι ένας θησαυρός γνώσης που χρησιμεύει σε όλους μας για να γνωρίσουμε καλύτερα το παρελθόν και να κατανοήσουμε το παρόν.
