Tου Θωμά Στραβέλη, συγγραφέα – πανεπιστημιακού
12 Μαρτίου 2013, μέρα ηλιόλουστη στην Άνω Κτιμένη, κι αυτό μου δίνει ένα αίσθημα ανακούφισης και προσμονής. Τα σπουργίτια, ζεσταμένα απ’ τον ήλιο, μαζεύονται στους κλώνους της ανθισμένης αμυγδαλιάς στον κήπο τού σπιτιού μου. Παράξενοι ήχοι φτάνουν στ’ αυτιά μου απ’ τη λίμνη Σμοκόβου, και οι μνήμες ταξιδεύουν μέρα νύχτα μέσα μου, σαν δύτες σε βαθιά νερά.
Έχω πολλά να θυμηθώ από πολλές εξιστορήσεις, που άκουσα από πρόσωπα δικά μου. Αλλά έχω κι εμπειρίες πλούσιες απ’ τη δική μου ζωή, που με κλειδώνουν, συχνά, στην τελική αγωνία τού χρόνου.
Θυμάμαι που μού ’λεγε ο Κίμων Φράιερ ότι, κάθε Πέμπτη, καλούσε στο σπίτι του ποιητές να διαβάσουν ποιήματα απ’ τις τελευταίες τους συλλογές. Και ήθελαν, τελειώνοντας το διάβασμα, να συζητούν, να αναιρούν τις πλάνες, και να ορίζουν. Όταν οι συζητητές σκέπτονταν το ίδιο πράγμα, συμφωνούσαν. Όταν σκέπτονταν διαφορετικά πράγματα, η συζήτηση δεν είχε νόημα. Η πλάνη είναι αδύνατη, γιατί δεν μπορεί να σκέπτεται κανείς παρά μόνο «εκείνο που είναι». Και πλάνη είναι το να σκέπτεσαι εκείνο, που «δεν είναι». Η ουσία, πάντως, είναι πάντα απλή, όπως στα αρχαία συμπόσια, αρκεί να μπορεί κανείς να πει μόνο «τι ονομάζει».
Αυτό που αποτελούσε την εριστική τέχνη της ανώφελης συζήτησης ήταν, όπως μου έλεγε ο Φράιερ, η υπόσχεση να μας βοηθήσουν οι ποιητές να γνωρίσουμε την οδό της ευτυχίας. Βέβαια, οι ποιητές γνώριζαν ότι η αρετή βρίσκεται στις πράξεις, και δεν έχει ανάγκη, ούτε από πολυάριθμες συζητήσεις, ούτε από την επιστήμη. Η πράξη δεν διδάσκεται. Μόνο με την άσκηση και την εκπαίδευση κατορθώνουμε να «πράττουμε». Και μόνο η πνευματική παιδεία έχει θέση εδώ. Η αρετή είναι αρετή πνευματικής φύσης, είναι η «φρόνηση», είναι η «ασφαλέστερη έπαλξη».
Ήταν υπέροχες εκείνες οι συζητήσεις γύρω από τη ροτόντα, και οι σοφοί σκέφτονταν μάλλον παρά μπορούσαν να αποδείξουν! Ο σοφός θ’ αγαπήσει, γιατί μόνο ο σοφός ξέρει ποιον πρέπει ν’ αγαπήσει. Ο σοφός δεν πιστεύει, δεν αγαπά τον φαινομενικό πλούτο, τον πλούτο τού χρήματος, με όλα τα κακά που συνεπάγεται, αλλά δέχεται, υπηρετεί τον πραγματικό πλούτο, τον πλούτο της σοφίας, με όλα τα πλεονεκτήματά του. Τον πλούτο που σε κάνει «ήρωα της σοφίας». Ο σοφός προβάλλει ως πρότυπο της περίφημης εικόνας τού κόσμου, που θεωρείται ως θέατρο, όπου κάθε άνθρωπος είναι ηθοποιός ενός θείου δράματος. Ο σοφός, απεσταλμένος τού Θεού, ήρωας της εργασίας και του πόνου, είναι ο μόνος που μπορεί να εκπληρώσει την αποστολή τού επιφορτισμένου να παρατηρεί τα λάθη των ανθρώπων. Μετά, όλοι μαζί οι ποιητές πήγαιναν σε μία από τις κοντινότερες ταβέρνες τής γειτονιάς. Η Καλλιδρομίου είχε, τότε, πολλά παλιά ταβερνάκια.
Το τραπέζι, μία ροτόντα, με ψηφιδωτή επιφάνεια, όπου ακουμπούσαν κι άπλωναν τα χέρια τους με μία γενναιόδωρη ευτυχία για ν’ ανοίξουν και να διαβάσουν τα βιβλία τους ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Ρίτσος, ο Εγγονόπουλος, ο Εμπειρίκος, ο Γκάτσος, ο Βρεττάκος, η Καρέλλη, ο Σινόπουλος, ο Αναγνωστάκης, ο Σαχτούρης (και τόσοι άλλοι), εκείνο το τραπέζι, μία ροτόντα, όπως ανέφερα, βρίσκεται στα δικά μου χέρια, τώρα. Μου το χάρισε ο Φράιερ. Όλοι οι μεγάλοι μας ποιητές, λοιπόν, ρεμβαστικοί, στη βεράντα του Δασκάλου τους, μιλούσαν για μοναξιά, φθορά, θάνατο κι αγάπη. Για τούτα τα αιώνια θέματα δεν υπάρχει καμία συμφωνία.
Σήμερα, αν ζούσαν όλοι αυτοί, θα συζητούσαν, φαντάζομαι, και για θέματα οικονομίας, δηλαδή για την εξέταση των συνεπειών των πράξεών μας, ιδωμένες, σε σχέση με την ικανότητα των ανθρώπων να φροντίζουν όλων των ειδών τις ανάγκες τους. Πρόκειται για τον τρόπο με τον οποίο ενεργούν πάνω στο άτομο και τη μάζα, όχι μόνο η εργασία, αλλά και οι διάφορες καταστάσεις της κοινωνίας: συνεταιρισμοί, σωματεία, οικογένεια. Μέσα από τούτη τη νέα έμπνευση θα μπορούσαν να μετρήσουν καλύτερα την αξία ή την αναξιότητα του καθενός.
Πέρασε μισός αιώνας από τότε που οι ποιητές αυτοί έδωσαν ζωή στο πνευματικό έμβρυο, που γέννησε το πύρινο νέο ελληνικό πνεύμα. Παλιές αναμνήσεις, που μείνανε πια σαν χέρια πάνω σε τούτο το τραπέζι, ανοίγουν, τώρα, την αγκαλιά της ποίησης στη ζωή μου. Αλλά όλα είναι φευγαλέα! Κι εκείνος που θυμάται κάτι, κι αυτό ακόμη φευγαλέο!
