Της Κατερίνας Μπαρμπουδάκη
Η βία κατά των γυναικών είναι η σημαντικότερη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν εντοπίζεται σε κανενός είδους διαχωρισμό, μεταξύ συνόρων, πολιτισμών και πλούτου.Πρόκειται για φαινόμενο διαδεδομένο σε όλες τις κοινωνίες και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση και την ανάπτυξη ενός λαού, τον πολιτισμό ή τη θρησκεία του.
Ο όρος «βία κατά των γυναικών» περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα ή είναι δυνατό να έχει ως αποτέλεσμα, τη σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας είτε αυτό προκύπτει στην δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή, όπως ορίζεται στη Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου.
Τα στοιχεία προκαλούν κυριολεκτικά σοκ. Κατά την περίοδο της πανδημίας, στη χώρα μας, τα περιστατικά βίας κατά γυναικών έχουν αυξηθεί σε ποσοστό 30%. Μόνο το 2021 καταγράφηκαν 17 γυναικοκτονίες που συγκλόνισαν το πανελλήνιο, αποτέλεσμα κυρίως της ενδοοικογενειακής βίας, που αποτελεί την πρώτη αιτία γυναικοκτονιών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Μόνο έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι η ανδρική βία, στον εικοστό αιώνα, αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου γυναικών ηλικίας 16 με 44 και με αυξητικές τάσεις, γεγονός που προκαλεί παγκόσμια ανησυχία. Και εκφράζουμε την έκπληξή μας, διότι –θεωρητικά τουλάχιστο- η κοινωνία μας προοδεύει, οπότε θα περίμενε κανείς να μειώνονται τα φαινόμενα αυτού του είδους. Φαίνεται όμως ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο…
Σε αναφορά της Παγκόσμιας Τράπεζας εκτιμάται ότι η βία κατά των γυναικών είναι μία σοβαρότατη αιτία θανάτου και ανικανότητας στις γυναίκες που βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία καθώς, απ’ ότι προκύπτει, οιγυναίκες 15-44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία παρά από καρκίνο, τροχαία ατυχήματα, πόλεμο ή ελονοσία, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί για την έκταση που τείνει να λάβει το φαινόμενο κάνοντας λόγο για «σκόπιμες ανθρωποκτονίες γυναικών απλώς και μόνο επειδή είναι γυναίκες»!
Σύμφωνα τη μεγαλύτερη δημοσκοπική έρευνα που έχει διεξαχθεί παγκοσμίως, για τη βία κατά των γυναικών (FRA, 2014HYPERLINK “https://fra.europa.eu/en/news/2017/violence-against-women-still-all-too-common”),με τη συμμετοχή πάνω από 42.000 γυναικών, ηλικίας από 18 έως 74 ετών, από 28 κράτη μέλη της ΕΕ:
- 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω
- 1 στις 2 γυναίκες έχει βιώσει ψυχολογική βία από τον σύντροφό της
- 1 στις 8 γυναίκες έχουν υποστεί οικονομική βία από το σύντροφό τους
- 1 στις 10 γυναίκες έχει βιώσει σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω
- 1 στις 20 γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού
- 1 στις 3 γυναίκες έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο χώρο εργασίας
- 1 στις 5 νεαρές γυναίκες, μεταξύ 18-29 ετών, έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο διαδίκτυο
- 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε εβδομάδα λόγω της ενδοοικογενειακής βίας, στην Ε.Ε.
- 130 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια έχουν υποστεί ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων, ενώ 2 εκατομμύρια κορίτσια ανά έτος κινδυνεύουν να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων.
- Τέλος, το 55%-95% των γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλουν το πρόβλημα.
Το τελευταίο, ειδικά, στοιχείο ίσως να είναι και το πλέον ανησυχητικό, σε σχέση με ό,τι συμβαίνει στη χώρα μας. Η βία κατά των γυναικών, παρότι έχει εξελιχθεί σε καθημερινό φαινόμενο, παραμένει αόρατο, καθώς το ποσοστό καταγγελιών είναι μικρό, παρά το γεγονός ότι το τελευταίο διάστημα κάτι φαίνεται να αλλάζει, με πρωτοβουλίες όπως το me too.
Αποτελεί, τελικά, η βία τμήμα μίας γενικότερης κουλτούρας, ανδρών και γυναικών; Βασίζεται σε στερεότυπα πολύ ισχυρά και βαθιά ριζωμένα στην κοινωνική μας ζωή, τα οποία είναι τόσο ισχυρά, ώστε σε αρκετές περιπτώσεις να ωθούν ακόμη και τα ίδια τα θύματα να δικαιολογούν ή να καλύπτουν τις πράξεις του θύτη.
Στερεότυπα αρρωστημένα είτε πρόκειται, σε παγκόσμιο επίπεδο, για λιθοβολισμούς και εγκλήματα τιμής, είτε επειδή ο κυρίαρχος σύζυγος αποφάσισε ότι η γυναίκα του δεν έχει δικαίωμα να τον εγκαταλείψει, να χαμογελάσει, να φορέσει μία κοντή φούστα. Προκαλεί ανατριχίλα ο τρόπος που σκέφτονται κάποιοι άνθρωποι, όπως στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης με τη Γεωργία, όταν διερωτώνται για το τι γύρευε η κοπέλα εκεί. Τέτοιες λογικές, αναμφίβολα, είναι αναχρονιστικές και επικίνδυνες για ολόκληρη την κοινωνία.
Αναμφισβήτητα, αυτή η πραγματικότητα απαιτεί ριζικές αλλαγές σε θεσμικό, κοινωνικό και ατομικό επίπεδο. Σαφώς η αυστηροποίηση των ποινών αποτελεί μία λύση, όμως αν θέλουμε να στοχεύουμε σε μακροπρόθεσμα και μόνιμα αποτελέσματα χρειάζεται η εκπαίδευση των παιδιών μας, στο σπίτι και το σχολείο, κοριτσιών και αγοριών, από τις μικρές ηλικίες να στοχεύει στην καταλληλότερη και πιο αποτελεσματική μακροπρόθεσμα πρόληψη, στην πραγματική αναγνώριση του ρόλου των γυναικών. Και, προφανώς, από αυτού του είδους την εκπαιδευτική διαδικασία δεν θα έπρεπε να εξαιρούνται ούτε οι ενήλικες.
Είναι αναγκαίο να διαμορφωθεί ένα ευρύ σχέδιο, στο οποίο θα συνομολογήσουν και όλες οι πολιτικές δυνάμεις, για το σύνολο της κοινωνίας που θα στοχεύει στην παροχή πάσης φύσεως στήριξης του θύματος και θα βοηθήσει αφενός στην μείωση του προβλήματος και αφετέρου στον πλήρη καταποντισμό των ταμπού που δημιουργούν ενοχές στο θύμα και ανέχονται ή συγκαλύπτουν τον θύτη
Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ισπανίας -καθώς και στον τομέα αυτό δεν απαιτείται να πρωτοτυπήσουμε, αρκεί μόνο να εφαρμόσουμε τις διεθνείς καλές πρακτικές- η οποία δαπάνησε σχεδόν 220 εκατομμύρια ευρώ σε τέτοια εξαιρετικά πρωτότυπα προγράμματα που στόχευαν στην καταπολέμηση του φαινομένου της έμφυλης βίας και συνεπακόλουθα, ευτύχησε να καταγράψει σημαντική μείωση των γυναικοκτονιών και άλλων κακοποιητικών συμπεριφορών κατά γυναικών.
Κλείνοντας, είναι αναγκαίο να υπογραμμίσουμε ότι όσο υπάρχει η βία κατά των γυναικών, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι κάνουμε ουσιαστική πρόοδο προς μία καλύτερη κοινωνία. Το να υπερασπιζόμαστε μία γυναίκα και να καταδικάζουμε την βία κατά των γυναικών δεν αποτελεί ένα παράλογο φεμινιστικό αίτημα, αλλά αναγκαία συνθήκη στην προσπάθεια για την διαμόρφωση μιας υγιούς κοινωνίας.
Ένα όραμα στο οποίο θα φτάσουμε πιο κοντά μέσα από την καθολική καταδίκη της βίας κατά των γυναικών, πράγμα που απαιτεί τη συμβολή όλων μας… γιατί, απλά, μας αφορά όλους!
