Οι δυνητικές αγορές, οι προοπτικές για αύξηση των εξαγωγών και τα προβλήματα που έχει αποτυπώσει η έρευνα – Ανάγκη ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων του αγροτοδιατροφικού τομέα με αειφορική παραγωγή και πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες
Της ΒΑΣΩΣ ΚΥΡΙΑΖΗ
Τον κομβικό ρόλο των επιχειρήσεων του αγροτοδιατροφικού τομέα και την ανάγκη για ενσωμάτωση νέων τεχνολογικών εξελίξεων και αειφόρων πρακτικών στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, αλλά και στον κλάδο ευρύτερα, καθώς και των σύγχρονων αντιλήψεων σε ό,τι αφορά την επιχειρηματικότητα και τη σχέση της με την αγροτική παραγωγή , τόνισε στην ομιλία του ο πρόεδρος της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδας και πρόεδρος του ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ Γιώργος Καββαθάς, στην εκδήλωση για την παρουσίαση θεματικής μελέτης για τη μοναδικότητα προϊόντων ποιότητας αγροδιατροφικού τομέα που παράγονται στην περιφέρεια Θεσσαλίας,. Η μελέτη του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ παρουσιάστηκε σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα την περασμένη Τρίτη.
Αφορμή για την επιλογή της μελέτης με τίτλο «Μοναδικότητα προϊόντων ποιότητας αγροδιατροφικού τομέα που παράγονται στην περιφέρεια Θεσσαλίας. Καταγραφή, αγορές και στρατηγικές προώθησής τους», αποτέλεσε η εστίαση της περιφερειακής στρατηγικής καινοτομίας της περιφέρειας Θεσσαλίας στο αγροδιατροφικό σύμπλεγμα που έχει αναδειχτεί ως ο βασικότερος πυλώνας για τη Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης στη Θεσσαλία και βασικός πυλώνας της αντίστοιχης εθνικής στρατηγικής για την προηγούμενη προγραμματική περίοδο, ενώ παραμένει βασική προτεραιότητα και για την τρέχουσα.
Στόχος της μελέτης είναι να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο πληροφόρησης και υποστήριξης, αναβάθμισης γνώσεων και επιχειρηματικής κουλτούρας των μικρών επιχειρήσεων της περιοχής, εργοδοτών, αυτοαπασχολουμένων, εργαζομένων, αλλά και ανέργων που θέλουν να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά στον τομέα αυτόν.
«Όπως γνωρίζετε, ο αγροδιατροφικός τομέας αποτελεί κρίσιμο μέγεθος για τη Θεσσαλία καθώς συμβάλλει σε θέσεις εργασίας, εισοδήματα, αριθμό επιχειρήσεων και οικονομική ανάπτυξη. Εμείς τον αντιμετωπίσαμε ως σύμπλεγμα, δηλαδή ως ενιαία περιοχή που περιλαμβάνει τον πρωτογενή τομέα, την πρώτη μεταποίηση και τον κλάδο τροφίμων και ποτών», τόνισε ο κ. Καββαθάς στην ομιλία του, υπογραμμίζοντας ότι η μελέτη καταγράφει την υφιστάμενη κατάσταση του αγροδιατροφικού τομέα στην περιφέρεια της Θεσσαλίας, αναφορικά με τον προσδιορισμό και την ανάδειξη των μοναδικών προϊόντων ποιότητας καθώς για πρώτη φορά συγκεντρώνεται σε ένα εργαλείο η υφιστάμενη διάσπαρτη πληροφόρηση για τα προϊόντα αυτά, καθώς και η καταγραφή των αγορών κατεύθυνσης (εγχώριες και διεθνείς) για την ανάδειξη στρατηγικών προώθησης τους.
«Στις ανάγκες που διαπιστώθηκαν περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η ανάγκη για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου, η αειφορική παραγωγή, οι πολυεπίπεδες δικτυώσεις και η ενίσχυση της πρόσβασης σε τεχνολογίες πληροφορικής. Στόχος μας είναι να αποτελέσει η συγκεκριμένη μελέτη εργαλείο πληροφόρησης και υποστήριξης του αγροδιατροφικού τομέα στη Θεσσαλία, αλλά και οδηγό για τη διάγνωση αναγκών εκπαίδευσης και απόκτησης κατάλληλων δεξιοτήτων συμβάλλοντας στην αναβάθμισης των γνώσεων και της επιχειρηματικής κουλτούρας των μικρών επιχειρήσεων της περιοχής, εργοδοτών, αυτοαπασχολουμένων, εργαζομένων και αγροτών αλλά και των ανέργων που θέλουν να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά στον τομέα αυτό», ανέφερε ο πρόεδρος.
Την παρουσίαση της μελέτης έκανε η Ζωή Ακριβούλη, οικονομολόγος, ΜΑ (Econ), Σύμβουλος Επιχειρήσεων και Ανάπτυξης η οποία τόνισε την υψηλή προστιθέμενη αξία, αλλά και διασύνδεση του αγροδιατροφικού τομέα με άλλους τομείς και κλάδους, όπως ο τουρισμός, που αποτελούν τις βασικές κατευθύνσεις για τα προϊόντα της θεσσαλικής γης, ώστε να αυξηθεί το μερίδιό τους στην εγχώρια, αλλά και τις αγορές του εξωτερικό ενώ στο «Νέο σήμα πιστοποίησης αγροτικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση AFQ» αναφέρθηκε στη διάρκεια της εκδήλωσης ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας.
Στην εκδήλωση το «παρών» έδωσαν εκπρόσωποι της ΟΕΒΕΜ από τον Βόλο και πολλοί επαγγελματίες που τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιούνται με τα αγροδιατροφικά προϊόντα.
Η «ταυτότητα»
του αγροτοδιατροφικού τομέα
Σύμφωνα με την έρευνα ο αγροδιατροφικός τομέας αποτελεί προτεραιότητα για την περιφέρεια Θεσσαλίας. Στα πλεονεκτήματα της ανάπτυξης του αγροδιατροφικού τομέα περιλαμβάνεται η αγροτική και κτηνοτροφική παράδοση και η ισχυρή παραγωγική βάση στον πρωτογενή τομέα συγκριτικά με άλλες περιφέρειες.
Στα μειονεκτήματα η μελέτη εστιάζει στις καθυστερήσεις στην ενεργοποίηση δράσεων καινοτομίας και επιχειρηματικότητας στον πρωτογενή τομέα και στη μεταποίηση λόγω κεντρικού σχεδιασμού και γραφειοκρατίας.
Ο αγροδιατροφικός τομέας συνεισφέρει σημαντικά στις ελληνικές εξαγωγές. Μετά από πολλά χρόνια, κατά τα οποία το εμπορικό ισοζύγιο των αγροδιατροφικών προϊόντων ήταν ελλειμματικό, το 2020 παρουσίασε θετικό εμπορικό ισοζύγιο, ύψους 207 εκατ. ευρώ.
Το 2020 οι συνολικές εξαγωγές όλων των κλάδων πλην των πετρελαιοειδών αυξήθηκαν κατά 3,2% (739 εκ. €) συνεχίζοντας την αυξητική τάση που υπάρχει από το 2015. Όσον αφορά το μερίδιο του αγροδιατροφικού τομέα, βρίσκεται στη δεύτερη θέση (μετά τα πετρελαιοειδή), με ποσοστό 15,5% (Ινστιτούτο Εξα- γωγικών Ερευνών & Σπουδών – ΣΕΒΕ, 2021).
Η περιφέρεια Θεσσαλίας, είναι η τέταρτη περιφέρεια ως προς το ύψος των εξαγωγών με 1,4 δισ. € αξία εξαγωγών, μετά από Αττική, Κεντρική Μακεδονία και Πελοπόννησο, την οποία ξεπερνά στην τρίτη θέση, αν εξαιρέσουμε τα πετρελαιοειδή. Χωρίς αυτά δηλαδή οι εξαγωγές της αντιπροσωπεύουν το 6,2% των ελληνικών εξαγωγών. (Ινστιτούτο Εξαγωγικών Ερευνών & Σπουδών – ΣΕΒΕ, 2021).
Η αύξηση των εξαγωγών στην περιφέρεια για το διάστημα 2015-2019 είναι στο 6,6%, υψηλότερο της αντίστοιχης συνολικής για τη χώρα (6,3%).
Ο κύριος κλάδος συνεισφοράς στις Θεσσαλικές εξαγωγές είναι φυσικά ο αγροδιατροφικός τομέας, με μερίδιο το 2019 που φτάνει το 48,5%, περίπου 700 εκ. ευρώ. Κύριος εξαγωγικός προορισμός είναι η Γερμανία, με μερίδιο 18,6%, και ακολουθούν Τουρκία και Ιταλία με 8,5% και 7,2% (Ινστιτούτο Εξαγωγικών Ερευνών & Σπουδών – ΣΕΒΕ, 2021).
Όσον αφορά τα προϊόντα ΠΟΠ/ΠΓΕ, δεν υπάρχουν στοιχεία σε επίπεδο περιφερειών της ΕΕ, αλλά συνολικά για τα κράτη-μέλη. Η συνολική αξία πωλήσεων των προϊόντων σήμανσης ΓΕ για τη χώρα μας κατά το 2017 ήταν 1,19 δισ. ευρώ. Ο αριθμός των προστατευόμενων προϊόντων που ήταν καταχωρημένα, δηλαδή ΠΟΠ/ΠΓΕ και όχι τα ΕΠΙΠ, ήταν 267 (έναντι 252 το 2010).
Στην κύρια κατηγορία (αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα), τα τυριά αντιπροσώπευαν το 90% της συνολικής αξίας πωλήσεων. Συγκεκριμένα, οι παραγωγοί φέτας γνώρισαν αξιοσημείωτη ανάπτυξη.
*Οι δυνητικές αγορές
Κύριος εξαγωγικός προορισμός Θεσσαλικών αγροδιατροφικών προϊόντων είναι η Γερμανία και ακολουθούν Τουρκία και Ιταλία όπως προαναφέρθηκε. Η εξωστρέφεια συνεπώς έχει σχετικά μικρό βάθος και όπως επισημαίνεται καμία διάρθρωση των ελληνικών εξαγωγών-εισαγωγών κωδικού προϊόντος ανά χώρα δεν είναι όμοια με διάρθρωση εξαγωγών- εισαγωγών προς και από άλλες χώρες.
Οι Θεσσαλικές αγροτικές εκμεταλλεύσεις είναι μικρές σε μέγεθος ενώ οι επιχειρήσεις του αγροδιατροφικού τομέα περιλαμβάνουν αρκετούς και σημαντικούς για τα ελληνικά δεδομένα «μεγάλους» παίκτες παρά το γεγονός ότι υπάρχουν λίγες ενδείξεις κάθετης ολοκλήρωσης μεταξύ πρωτογενούς τομέα και πρώτης μεταποίησης σε περιφερειακό επίπεδο.
*Οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι
Η μελέτη υπογραμμίζει πως βασική ευκαιρία σε ό,τι αφορά την εξωστρέφεια του θεσσαλικού αγροδιατροφικού τομέα και η οποία σχετίζεται με τα βασικά συγκριτικά του πλεονεκτήματα είναι η συνολική αύξηση της διεθνούς ζήτησης για ποιοτικά, πιστοποιημένα και λειτουργικά τρόφιμα και υγιεινά «snacks» και φαγητά.
Σε ό,τι αφορά λοιπές ευκαιρίες εξωστρέφειας αυτές, σύμφωνα με την έρευνα, διευκολύνονται από τη δυνατότητα διακίνησης των προϊόντων καθώς σημαντική είναι η κεντροβαρής θέση της ΠΘ στην ηπειρωτική χώρα με πολύ καλές υποδομές προσπελασιμότητας αλλά και η στρατηγική επιλογή των επιχειρήσεων της περιφέρειας για σταδιακή ενίσχυση της εξωστρέφειας από πλευράς τους ώστε να αντιμετωπίσουν την περίπου δεκάχρονη οικονομική κρίση αλλά και τις επιπτώσεις της πανδημίας.
*Ο πόλεμος στην Ουκρανία
Η μελέτη αποτυπώνει και τις επιπτώσεις που έχει ο πόλεμος στην Ουκρανία στον σχεδιασμό επιπλέον δράσεων εξωστρέφειας και αύξησης των εξαγωγών προϊόντων του αγροδιατροφικού τομέα από τη Θεσσαλία.
Τα αγκάθια βέβαια είχαν ξεπροβάλει νωρίτερα, ήδη από το 2014, όταν η Ρωσική Κυβέρνηση, επέβαλε απαγόρευση εισαγωγών σε ορισμένες κατηγορίες αγροτικών προϊόντων, προερχομένων από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτες χώρες.
Η απόφαση αυτή επηρέασε δραματικά όχι μόνο τις γενικότερες εξαγωγές αλλά κυρίως την πορεία των εξαγωγών φρούτων και λαχανικών προς αυτήν.
Στην ίδια κατηγορία, εντάσσεται η αρνητική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί λόγω και του πολέμου στην Ουκρανία. Στην περίπτωση αυτή το βασικό πρόβλημα δεν δημιουργείται άμεσα στις εξαγωγές του τομέα καθώς τα συνολικά μεγέθη κυμαίνονται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Τα κυριότερα εξαγόμενα προς τις δύο χώρες αγροδιατροφικά είναι κομπόστες, μαρμελάδες, κάποια νωπά λαχανικά, ελαιόλαδο. Τα τυριά έχουν μικρό μερίδιο στις εξαγωγές.
Οι κίνδυνοι προκύπτουν από την αύξηση του κόστους της ενέργειας και άλλων εισροών λόγω του πολέμου αλλά και των συνθηκών που δημιούργησε νωρίτερα η πανδημία σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό το κόστος δεν φαίνεται ότι μπορεί να ισοσταθμιστεί, προς το παρόν, με τις αυξημένες τιμές που θα λάβουν οι Θεσσαλοί παραγωγοί για σειρά προϊόντων τους όπως για παράδειγμα το σιτάρι, η οποία αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με την περυσινή και πολύ περισσότερο σε σχέση με κείνες προηγουμένων ετών.
Η πανδημία δημιούργησε επίσης προβλήματα σε σχέση με τη γεωργική παραγωγή, καθώς μεταξύ άλλων, λόγω των μέτρων lockdown δημιουργείται πρόβλημα με την εύρεση εποχικών εργατών συγκομιδής, κυρίως αλλοδαπών, πρόβλημα με την μείωση της ζήτησης λόγω και της μείωσης του τουρισμού στην Ελλάδα και παγκοσμίως κατά το 2020-2021, αύξηση των αποθεμάτων, μείωση ρευστότητας στις επιχειρήσεις, πρόβλημα με την μεταφορά των εμπορευμάτων λόγω των ισχυόντων μέτρων κ.α..
*Οι προωθητικές καινοτομίες
Σύμφωνα με τη μελέτη, η βελτίωση της περιφερειακής προστιθέμενης αξίας με προσαρμογή και χρήση ώριμων διεργασιακών, οργανωτικών και προωθητικών καινοτομιών, θα συμβάλλει ώστε τα προϊόντα ΠΟΠ να γίνουν ανταγωνιστικά.
«Ο εκσυγχρονισμός και η βελτίωση της περιφερειακής προστιθέμενης αξίας με χρήση τεχνολογικά οδηγούμενης καινοτομίας, ο οποίος θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ανάπτυξη νέων, ανταγωνιστικών και πιστοποιημένων ως προς την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά, αγροτικών προϊόντων και προϊόντων στον κλάδο τροφίμων-ποτών αξιοποιώντας εισροές από τον πρωτογενή τομέα και η εφαρμογή καινοτόμων εργαλείων στην αλυσίδα παραγωγής αγροδιατροφικών προϊόντων με στόχο τη μείωση του όγκου και της τοξικότητας των αποβλήτων τους και την περαιτέρω μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματός τους είναι μονόδρομος», επισημαίνεται.
