Tης Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου,
Ψυχολόγου, M.Sc, PhD, Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας
www.my-psychology.gr
Είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά μας να κατακτήσουν την κοινωνική ανταγωνιστικότητα ως τα 6 τους χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι το παιδί είναι σημαντικό να ξέρει πότε, τι και πώς να διεκδικεί. Αν δεν το κάνει πιθανόν να πρόκειται για ένα παιδί με δειλία. Δειλία είναι η συστολή, η αμηχανία, ο φόβος μπροστά σε κάτι. Μπορεί να είναι μια μόνιμη κατάσταση ή να συμβαίνει περιστασιακά. Συχνά ονομάζεται κοινωνική φοβία, ωστόσο φοβία θεωρείται μόνο όταν κάνει το άτομο να δυσλειτουργεί τελείως. Ένα παιδί που είναι δειλό χαρακτηρίζεται από παθητικότητα στη συμπεριφορά του, αποστρέφει το βλέμμα του, αντιμετωπίζει δυσχέρειες στον λόγο και κινεί ελάχιστα το σώμα του, προσπαθεί να περάσει απαρατήρητο, δυσκολεύεται να προσεγγίσει άλλα παιδιά ή να λάβει συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες. Συναισθηματικά ένα δειλό παιδί βιώνει τη μοναξιά και εκδηλώνει αρκετό άγχος, δείχνει έντονη ευαισθησία στο ενδεχόμενο απόρριψης του, ενώ ζωηρό ενδιαφέρον σχετικά με την εκτίμηση που δείχνουν οι γύρω του. Επιπλέον ένα παιδί με δειλία κάνει αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του. Όταν πάει στο σχολείο μπορεί, ενώ ξέρει το μάθημα, να μην σηκώσει το χέρι ή να μην απαντήσει σε ερωτήσεις του δασκάλου ή να απαντά με φωνή χαμηλή και διστακτική.
Οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν για τη δειλία του παιδιού τους όταν είναι μόνιμη και αρχίζει να επηρεάζει την αυτοεικόνα του. Με άλλα λόγια, όταν παρατηρήσουν ότι το παιδί τους έχει πολύ φτωχές σχέσεις με τους συμμαθητές του και εκδηλώνει καταστροφικά συναισθήματα, κάτι που προκαλεί μειωμένες κοινωνικές ευκαιρίες.
Συχνά η δειλία χαρακτηρίζεται από πολλούς ανθρώπους ως εσωστρέφεια. Δεν πρέπει όμως να συγχέουμε τις δύο έννοιες διότι πρόκειται για διαφορετικά πράγματα. Η διαφορά της δειλίας από την εσωστρέφεια είναι ότι ο εσωστρεφής άνθρωπος προτιμά την απομόνωση, εντούτοις είναι επαρκής στις κοινωνικές συναναστροφές. Φυσικά τα παιδιά δεν είναι σε θέση να εντοπίσουν αν είναι εσωστρεφή, εξωστρεφή ή δειλά, ενώ οι έφηβοι και οι ενήλικες μπορούν.
Ως προς τους παράγοντες που επηρεάζουν την παιδική δειλία αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο εάν κάποιο παιδάκι γεννιέται δειλό ή γίνεται δειλό. Έρευνες πάντως έχουν δείξει ότι υπάρχει κάποια κληρονομική προδιάθεση προς την δειλία ή την ντροπαλότητα. Επιπροσθέτως και το περιβάλλον του παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο στο αν θα γίνει δειλό ή όχι. Συνήθως οι υπερπροστατευτικοί γονείς δε δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά τους να πειραματιστούν στις κοινωνικές τους συναναστροφές όταν βγουν έξω από την οικογένεια, π.χ. όταν πηγαίνουν στον παιδικό σταθμό ή στην παιδική χαρά, όπου πρέπει να τα βγάλουν πέρα μόνα τους και να προσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τα άλλα παιδιά. Η υπερπροστασία των παιδιών μπορεί να τα οδηγήσει στην εκδήλωση των πρώτων στοιχείων φόβου και ανασφάλειας. Επιπλέον, η ασυνεπής συμπεριφορά γονέων, η κριτική απέναντι στα παιδιά, η απόρριψή τους καθώς και οι υπερβολικές απειλές αυξάνουν τις πιθανότητες τα παιδιά να γίνουν δειλά. Τέλος οι ανασφαλείς δεσμοί με τους γονείς οδηγούν συχνά τα παιδιάστην εκδήλωση δειλίας.
Φυσικά υπάρχει τρόπος οι γονείς να αντιμετωπίσουν την κατάσταση αλλά χρειάζεται συνεπή προσπάθεια, χρόνο και υπομονή με το παιδί. Είναι σημαντικό οι γονείς να ενισχύουν την αυτοεικόνα του παιδιού με επαίνους και να το ενθαρρύνουν να παίρνει πρωτοβουλίες. Το παιδί χρειάζεται επιβεβαίωση και αποδοχή, γι’ αυτό είναι απαραίτητο οι γονείς να ενθαρρύνουν το παιδί να εκφράζει ελεύθερα τα συναισθήματά του. Είναι βοηθητικό το να παίζουν οι γονείς με το παιδί παιχνίδια με ρόλους φτιάχνοντας υποθετικές καταστάσεις, όπου το παιδί θα πρέπει να πάρει κάποια θέση δυναμική. Καλό είναι να καλούν συχνά κάποιο παιδί στο σπίτι τους και να οργανώνουν τον τρόπο που θα περάσουν την ώρα τους, τουλάχιστον στην αρχή. Επίσης, χρειάζεται να του δίνουν ευκαιρίες και δυνατότητες να αναπτύξει κάποιο χόμπι ή να το προτρέπουν σε κάποια αθλητική δραστηριότητα. Οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν και να θυμούνται ότι τα παιδιά χρειάζονται να νιώθουν ότι μπορούν να τα εμπιστευθούν εάν θα ήθελαν να μπορούν και τα ίδια να εμπιστεύονται τον εαυτό τους. Τέλος, όταν η δειλία του παιδιού είναι υπερβολική, είναι καλύτερα οι γονείς να συμβουλευτούν κάποιον ειδικό.
