Της Πολυάνθης Παπαϊωάννου, ιατρού βιοπαθολόγου, md, msc
Ασθένειες των οστών – Οστεοπόρωση
Σύμφωνα με τα ευρήματα επιδημιολογικών μελετών σε διάφορες χώρες, η οστεοπόρωση προσβάλλει το 25% – 35% των γυναικών και το 15% – 20% των ανδρών ηλικίας 50 ετών και άνω. Τα κατάγματα που σχετίζονται με την οστεοπόρωση είναι πιθανότερο να συμβούν στο ισχίο, στους σπονδύλους και στον καρπό.
Η βιταμίνη D ρυθμίζει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα προάγοντας την απορρόφησή του από την τροφή στο έντερο και την επαναρρόφησή του στα νεφρά. Επιτρέπει τη φυσιολογική πρόσληψη του ασβεστίου στα οστά, αναγκαία για την ανάπτυξη και την ανάπλασή τους. Η βιταμίνη D αφού παραχθεί στο δέρμα ή προσληφθεί από τα τρόφιμα, μετατρέπεται στο ήπαρ και τους νεφρούς στην 1,25-διυδροξυβιταμίνη D που αποτελεί τη δραστική μορφή της βιταμίνης D και απελευθερώνεται στην κυκλοφορία.
Μελέτες δείχνουν πως το 50% των ατόμων που θεραπεύεται για οστεοπόρωση παρουσιάζει έλλειψη της βιταμίνης. Επίσης, ασθένειες όπως η οστεομαλακία (ενήλικες) και η ραχίτιδα (παιδιά) αποτελούν αντιπροσωπευτικό παράδειγμα ανεπάρκειας, προκαλώντας σκελετική δυσμορφία λόγω ανεπαρκούς επιμετάλλωσης των οστών. Οι ασθενείς με αυτές τις ασθένειες έχουν συνήθως επίπεδα βιταμίνης D στον ορό
Αυτοάνοσα νοσήματα
Κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών, έχει καταστεί σαφές ότι ο ρόλος της βιταμίνης D δεν περιορίζεται μόνο στη ρύθμιση της ομοιόστασης του ασβεστίου και σε ασθένειες που σχετίζονται με τα οστά, αλλά σχετίζεται και με τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Αρκετές κλινικές μελέτες έχουν διεξαχθεί για να διερευνηθεί η θεραπευτική αξία της βιταμίνης D στη σκλήρυνση κατά πλάκας, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, τη νόσο του Crohn, το διαβήτη τύπου Ι, και το συστηματικό ερυθηματώδη λύκο.
Τα αυτοάνοσα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας (RA), της σκλήρυνσης κατά πλάκας (MS), και της νόσου του Crohn (CD), προκύπτουν από μια ανώμαλη ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος, κατά την οποία η ανοσιακή απάντηση κατευθύνεται ενάντια σε αυτοαντιγόνα. Αυτό οδηγεί σε εμφάνιση φλεγμονής, ιστικής καταστροφής και απώλειας της λειτουργικότητας των προσβεβλημένων οργάνων ή αρθρώσεων.
Σκλήρυνση κατά πλάκας
Η σκλήρυνση κατά πλάκας προκαλείται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα νευρικά κύτταρα, καταστρέφοντας τη μυελίνη, το προστατευτικό περίβλημά τους, το οποίο βοηθά να μεταδίδονται σωστά τα ηλεκτρικά – νευρικά σήματα που ελέγχουν τις κινήσεις, την ομιλία και άλλες σωματικές λειτουργίες. Η πάθηση πλήττει συνήθως ανθρώπους 20 έως 50 ετών, με συχνότητα σχεδόν τριπλάσια στις γυναίκες, από ό,τι στους άνδρες.
Ηδη, διάφορες κλινικές δοκιμές με διατροφικά συμπληρώματα βιταμίνης D βρίσκονται σε εξέλιξη σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας, για να ελεγχθεί η δράση τους σε βάθος χρόνου. Μελέτες σε πειραματόζωα, επίσης, έδειξαν ότι η προστατευτική ανοσοκατασταλτική δράση στο ανοσοποιητικό σύστημα των ποντικών εξαφανίζεται σχεδόν αμέσως μόλις σταματά η χορήγηση της βιταμίνης D, με συνέπεια τα συμπτώματα της νόσου να επανεμφανίζονται πολύ γρήγορα.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι ανοσοτροποποιητικές επιδράσεις της βιταμίνης D παρέχουν την πιθανότητα ανεύρεσης τρόπων για την ενίσχυση της θεραπείας των αυτοάνοσων νοσημάτων. Δεδομένου του υψηλού επιπολασμού της ανεπάρκειας της βιταμίνης D σε ασθενείς που πάσχουν από αυτοάνοσα νοσήματα, τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορεί να μειώσουν τη σοβαρότητα της νόσου ή να αυξήσουν το θεραπευτικό αποτέλεσμα της τρέχουσας φαρμακευτικής αγωγής.
Μέτρηση της βιταμίνης D στο εργαστήριο
Στο εργαστήριο, εκτιμώνται συνήθως τα επίπεδα της ολικής 25-OH-D3, καθώς αντανακλούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα αποθέματα της βιταμίνης D στο σώμα. Αν και δεν υπάρχουν σαφή όρια για την εκτίμηση των φυσιολογικών τιμών, συνήθως θεωρούνται φυσιολογικές οι τιμές 30-100 ng/mL. Ανεπάρκεια της βιταμίνης D χαρακτηρίζεται σε τιμές 25-OH-D3 πλάσματος 20-29 ng/mL και έλλειψη
