Tης Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου,
Ψυχολόγου, M.Sc, PhD, Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας
www.my-psychology.gr
Οι μαθησιακές δυσκολίες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ιδιαιτεροτήτων και συσχετίζονται με διαφορετικούς παράγοντες που πολλές φορές μπορεί να συνυπάρχουν. Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να είναι γενικής φύσεως (π.χ. περιορισμένη νοητική ικανότητα) ή ειδικής φύσεως (ειδική δυσκολία μάθησης π.χ. δυσλεξία).
Ένα παιδί παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες (learning disabilities) όταν, αν και έχει φυσιολογική νοημοσύνη, δεν μπορεί να πετύχει ένα συγκεκριμένο μαθησιακό στόχο που άλλα παιδιά με την ίδια ηλικία και τα ίδια εκπαιδευτικά ερεθίσματα μπορούν.
Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες έχουν συνήθως κάποια κοινά χαρακτηριστικά όπως παρορμητικότητα, υπερκινητικότητα, διάσπαση προσοχής και γενικά ανώριμη συμπεριφορά. Καθυστερούν να μιλήσουν, δυσκολεύονται στο λόγο, δεν κατανοούν σωστά οδηγίες και δύσκολα επικοινωνούν με τους άλλους. Δεν μπορούν να οργανώσουν τις πληροφορίες που δέχονται, έχουν προβλήματα μνήμης και αντίληψης, δε μαθαίνουν εύκολα τις μέρες, τους μήνες, τις εποχές και άλλες αλληλουχίες, έχουν οπτικοκινητικά προβλήματα και αδυναμία στο χωροχρονικό προσανατολισμό. Είναι απρόσεκτα στις κινήσεις τους, προκαλούν μικροατυχήματα κι έχουν δυσκολίες στο σχολείο. Βέβαια, ένα παιδί μπορεί να έχει μερικά από αυτά τα χαρακτηριστικά και δεν είναι ανάγκη να συνυπάρχουν όλα. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να έχει ορισμένα γνωρίσματα των μαθησιακών δυσκολιών, ενώ ένα άλλο παιδί κάποια άλλα γνωρίσματα και σε διαφορετικό βαθμό.
Έτσι, τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι πολύ προσεχτικοί στο χαρακτηρισμό ενός παιδιού ως “παιδί με μαθησιακές δυσκολίες”. Πρέπει να υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες στη μάθηση που να μη δικαιολογούνται από το νοητικό επίπεδο του παιδιού, να έχει δοθεί στο παιδί επαρκής βοήθεια από την εκπαιδευτική κοινότητα και το οικογενειακό περιβάλλον και αν παρόλα αυτά το παιδί αποτυγχάνει τότε να θεωρείται υποψήφιο για την ένταξη στην κατηγορία των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Η απόδοσή του πρέπει να είναι χαμηλότερη τουλάχιστον δύο χρόνια από την τάξη που παρακολουθεί στο σχολείο.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι μαθησιακές δυσκολίες επηρεάζουν αρνητικά την σχολική επίδοση των παιδιών καταλήγοντας τις περισσότερες φορές σε σχολική αποτυχία. Επιπλέον, δημιουργούν πολύ συχνά και δευτερογενή ψυχολογικά προβλήματα όπως χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, απομόνωση και περιθωριοποίηση από την ομάδα των συνομήλικων, αρνητική εικόνα εαυτού, συναισθηματικές διαταραχές και γενικά προβληματική συμπεριφορά.
Προβλήματα σε συμπεριφορές αυτοελέγχου, κοινωνικής αντίληψης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης μπορεί να συνυπάρχουν με τις μαθησιακές δυσκολίες, αλλά δεν συνιστούν από μόνα τους μαθησιακές δυσκολίες.
Οι δυσκολίες μάθησης δεν αφορούν μόνο στις ικανότητες του παιδιού, αλλά εμπλέκουν και τους παράγοντες οικογένεια και το ευρύτερο σχολικό και κοινωνικό πλαίσιο, μέσα στους οποίους κινείται, εξελίσσεται και καλείται να λειτουργήσει το παιδί. Η άμεση ευαισθητοποίηση του σχολείου και κυρίως της οικογένειας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την έγκαιρη διάγνωση και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών του παιδιού. Όταν ένας γονέας έχει να αντιμετωπίσει ένα παιδί µε μαθησιακές δυσκολίες είναι πιθανό να αισθάνεται αδυναµία, ανασφάλεια, απογοήτευση ή θυµό. Σε αυτήν την περίπτωση οι γονείς θα πρέπει να είναι γεµάτοι µε κατανόηση, υποστήριξη, αυτοπεποίθηση και θετική στάση απέναντι στο παιδί τους. Η αναζήτηση επιστημονικής καθοδήγησης κρίνεται απαραίτητη και για τους γονείς έτσι ώστε να είναι σε θέση να βοηθήσουν ουσιαστικά το παιδί τους. Το πρώτο βήµα για την υποστήριξη ενός παιδιού που αντιμετωπίζει δυσκολίες στη μάθηση είναι η αποδοχή του προβλήµατός του. Καµία µορφή πίεσης ή τιµωρίας απέναντι στο παιδί δεν θα φέρει θετικά αποτελέσµατα. Οι γονείς θα πρέπει να διαμορφώσουν κατανοητική στάση ως προς το, «τι δεν µπορεί να κάνει το παιδί τους» και «τι δεν θέλει να κάνει».
