Κληρονομικός καρκίνος του μαστού και των ωοθηκών – Μοριακή προσέγγιση

Η μέση πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών για τις γυναίκες είναι περίπου 12% (1 στις 8 γυναίκες) και 1,3% αντίστοιχα, ενώ δεν αποκλείεται η περιορισμένη εμφάνισή του καρκίνου του μαστού και στους άντρες.

Οι περισσότεροι τύποι καρκίνου, όπως και ο καρκίνος του μαστού, είναι μία πολυπαραγοντική νόσος στην οποία πραγματοποιείται μια έντονη αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Το 70% των περιστατικών είναι σποραδικά ενώ το 30% των περιπτώσεων εμφανίζεται μέσα σε κάποιες οικογένειες (οικογενής). Το 30% δε του οικογενούς καρκίνου, δηλαδή περίπου το 10% του συνόλου των περιστατικών, είναι κληρονομικός.

Ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό του κληρονομικού καρκίνου του μαστού είναι ότι εκδηλώνεται νωρίτερα στη ζωή από ότι οι μη-κληρονομικές περιπτώσεις, ενώ συνήθως η εμφάνισή του συμβαίνει και στους δύο μαστούς. Ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού, αλλά και των ωοθηκών οφείλεται κατά κύριο λόγο σε μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 και BRCA2.

Τι είναι τα BRCA1 και BRCA2;

Τα BRCA1 και BRCA2 είναι ανθρώπινα γονίδια (ογκοκατασταλτικά) που παράγουν πρωτεΐνες που δεν επιτρέπουν να αναπτυχθούν κακοήθεις όγκοι, καθώς ελέγχουν τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Όταν τα γονίδια φέρουν μεταλλάξεις, οι πρωτεΐνες δε λειτουργούν σωστά, με αποτέλεσμα το συνεχόμενο πολλαπλασιασμό των κυττάρων και την ανάπτυξη όγκου. Κάθε άνθρωπος έχει 2 δόσεις από τα παραπάνω γονίδια, λαμβάνοντας την κάθε μία, από τους βιολογικούς γονείς του.

Πόσο αυξάνει το κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού ή των ωοθηκών η ύπαρξη μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA1 ή BRCA2;

Όπως προαναφέρθηκε ο συνολικός κίνδυνος μίας γυναίκας στο να αναπτύξει καρκίνο του μαστού ή των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της ζωής της είναι 12% ή 1,3% αντίστοιχα. Κληρονομούμενη όμως παρουσία μετάλλαξης στα γονίδια BRCA1/2 αυξάνει το κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού ή των ωοθηκών στο 60% ή 15-40% αντιστοίχως.

Έχουν συσχετιστεί μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 με άλλους τύπους καρκίνου;

Γυναίκες με μεταλλάξεις στο γονίδιο BRCA1 έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου των σαλπίγγων και του περιτόναιου. Και στα δύο φύλλα μεταλλάξεις BRCA1 ή BRCA2 αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος ενώ στους άνδρες εμφανίζεται υψηλότερος κίνδυνος καρκίνου του προστάτη. Μεταλλάξεις στο γονίδιο BRCA2 και από τους δύο γονείς, μπορεί να προκαλέσει αναιμίες τύπου Fanconi, σύνδρομο που σχετίζεται με ανάπτυξη στερεών όγκων και οξείας μυελοειδούς λευχαιμίας σε παιδιά.

Ποιοι πρέπει να εξετάζονται για πιθανές μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2;

• Γυναίκες με αμφιτερόπλευρο καρκίνο μαστού.
• Γυναίκες με καρκίνου μαστού πριν τα 45 τους χρόνια ή πριν τα 50, αλλά με θετικό οικογενειακό ιστορικό ανεξαρτήτου ύπαρξης μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA1/2.
• Γυναίκες ανεξαρτήτου ηλικίας με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού με τουλάχιστον 2 θετικά BRCA τεστ.
• Γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό επιθηλιακού καρκίνου των ωοθηκών.
• Γυναίκες που έχουν στο οικογενειακό περιβάλλον τους περισσότερα από 2 περιστατικά καρκίνου ωοθηκών ή/και παγκρέατος.
• Άνδρες με καρκίνο του μαστού και συγγενείς τους.

Οι συγγενείς φορέων μετάλλαξης θα πρέπει να εξεταστούν μόνο για την ήδη εντοπισμένη παθογόνο μετάλλαξη.

Γιατί πρέπει να γίνεται γενετικός έλεγχος;

Οσον αφορά την κλινική διάσταση ενός θετικού γενετικού τεστ, επιτρέπει στον ιατρό να λάβει παρεμβάσεις για τη μείωση του κινδύνου (εντατικότερος έλεγχος, μαστεκτομή, χημειοπροφύλαξη), ενώ σε ένα αρνητικό τεστ είναι σαφές πως αυτές οι παρεμβάσεις θα πρέπει να θεωρούνται άσκοπες. Ενα θετικό ή αρνητικό γενετικό τεστ ενισχύει τη σημασία υιοθέτησης ενός πιο υγιούς τρόπου ζωής ώστε να αποφευχθούν παράγοντες που μπορούν να επισπεύσουν πιθανή καρκινογένεση. Ένα θετικό τεστ αναδεικνύει συγγενικά μέλη που πιθανώς να συγκαταλέγονται σε αυτά του υψηλού κινδύνου, ενώ ένα αρνητικό οδηγεί στην ξεκάθαρη ενημέρωση των απογόνων για το μειωμένο κίνδυνο που διατρέχουν. Τέλος και ίσως και πιο σημαντική είναι η συναισθηματική διάσταση ενός γενετικού τεστ. Θετικό αποτέλεσμα ανακουφίζει από την αμφιβολία αλλά και ωθεί προς την ανάληψη πρωτοβουλίας για πρόληψη, ενώ αρνητικό αποτέλεσμα σαφώς και ανακουφίζει από την ανασφάλεια.