Mία Βολιώτισσα του brain drain μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για τους νέους, που έφυγαν στα χρόνια της κρίσης και σταδιοδρομούν με επιτυχία στο εξωτερικό
Το brain drain (διαρροή εγκεφάλων στα ελληνικά) συμφωνούν όλοι πως είναι το μεγαλύτερο πλήγμα, που υπέστη η χώρα την περίοδο των μνημονίων. Υπολογίζεται πως από το 2008 έως το 2016 περισσότεροι από 450.000 Ελληνες αναζήτησαν εργασία και ένα καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό.
Οι περισσότεροι, σύμφωνα με έρευνα της ICAP, έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο (53% κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου, 20% πτυχιούχοι, 8% διδάκτορες) και αποφάσισαν να μεταναστεύσουν σε σχετικά μικρή ηλικία (οι μισοί είναι κάτω από 35 ετών).
Η Βολιώτισσα Αλίκη Απ. Φοινικοπούλου ανήκει στην κατηγορία αυτών των νέων, οι οποίοι πλέον διοχετεύουν επαγγελματικές δεξιότητες υψηλού επιπέδου εκτός συνόρων. Αποφοίτησε από τη Νομική Αθηνών το 2007 και έκανε μεταπτυχιακό στην πνευματική ιδιοκτησία στο University College London το 2008 – ΄09. Κατόπιν, άνοιξε τα «φτερά» της δοκιμάζοντας την τύχη της στις Βρυξέλλες. Αρχικά εργάστηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση και σε μία συμβουλευτική εταιρεία πάνω σε ζητήματα ψηφιακής πολιτικής.
Από το 2015 εργάζεται στην αμερικανική εταιρεία λογισμικού Salesforce ως υπεύθυνη χάραξης πολιτικής και κυβερνητικών σχέσεων για την Ευρώπη.
Μιλά σήμερα στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το τι σημαίνει το brain drain για την ίδια και άλλους νέους στην ηλικία της, που σταδιοδρομούν στο εξωτερικό, για τους λόγους που η επαγγελματική ανέλιξη σε μία ξένη χώρα είναι πιο εύκολη σε σχέση με τις ευκαιρίες που δίνονται στην Ελλάδα, αλλά και για το αν ο τυπικός τερματισμός της μνημονιακής περιόδου θα μπορούσε να αποτελέσει ένα κίνητρο επιστροφής στα πάτρια εδάφη.
Συνέντευξη στη ΒΑΣΩ ΚΥΡΙΑΖΗ
Χιλιάδες άνθρωποι μόλις ξέσπασε η κρίση αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα και να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον σε άλλη χώρα. Αλίκη, αισθάνεσαι ότι ανήκεις σε αυτή την κατηγορία;
Ανήκω στην κατηγορία εκείνων των ανθρώπων, που έφυγαν από την Ελλάδα λίγο πριν η κρίση ξεκινήσει «επίσημα», αρχικά για μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο και έπειτα έχοντας στο μυαλό μου να ζήσω λίγα χρόνια στις Βρυξέλλες, να αποκτήσω κάποια εργασιακή εμπειρία και στη συνέχεια να επιστρέψω. Οπότε θεωρώ τον εαυτό μου από τους «τυχερούς» που δεν αναγκάστηκαν να φύγουν έξω, αλλά το έκαναν από επιλογή. Εχω γνωρίσει πολλούς Ελληνες παρ’ όλα αυτά και όλο και περισσότερους τα τελευταία χρόνια, που αποφάσισαν να φύγουν στο εξωτερικό κάτω από τελείως διαφορετικές συνθήκες. Είτε διότι έχασαν τη δουλειά τους, είτε διότι ενώ είχαν δουλειά οι εργασιακές συνθήκες είναι κακές, είτε γιατί δεν βρίσκουν ευκαιρίες που να αντιστοιχούν στις σπουδές τους και στον τομέα στον οποίο θέλουν να δραστηριοποιηθούν.
Ορισμένοι έφυγαν πριν ξεσπάσει η κρίση, επιλέγοντας κάποια άλλη χώρα για τις σπουδές τους και «εγκλωβίστηκαν» στο εξωτερικό. Γιατί πιστεύεις ότι γίνεται αυτό;
Υπάρχει φυσικά μια μεγάλη μερίδα κόσμου που έφυγε και παρέμεινε στο εξωτερικό για λόγους, που δεν έχουν να κάνουν με την κρίση. Για όσους όμως σκόπευαν να γυρίσουν, όπως εγώ, ο μεγαλύτερος λόγος για τον οποίο αυτό δεν έγινε ποτέ ήταν η αβεβαιότητα. Τα πρώτα χρόνια δεν ήταν ξεκάθαρο ούτε τι ακριβώς ήταν η κρίση, ούτε για πόσο θα κρατούσε, ούτε το τι χρειαζόταν να κάνει η χώρα προκειμένου να βγει από αυτή. Οπότε για πολλούς Ελληνες, που ήταν ήδη στο εξωτερικό, η πιο ασφαλής επιλογή ήταν να παραμείνουν στη χώρα στην οποία ζούσαν περιμένοντας να ξεκαθαρίσει κάπως η κατάσταση. Παράλληλα, οι εργασιακές συνθήκες στην Ελλάδα χειροτέρευαν συνεχώς, η ανεργία αυξανόταν, ενώ επικρατούσε και η αντίληψη ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο για έξοδο από την κρίση, πέραν της εφαρμογής των μνημονίων. Και φυσικά ακούγοντας τους δικούς σου ανθρώπους να σου λένε «μείνε εκεί που είσαι», σίγουρα αποθαρρύνεσαι περισσότερο. Ταυτόχρονα, η ζωή σου στο εξωτερικό προχωρά, χτίζεις την καθημερινότητά σου, εξελίσσεσαι επαγγελματικά και η επιστροφή στην Ελλάδα μοιάζει όλο και πιο δύσκολη.
Πόσο εύκολα είναι τα πρώτα επαγγελματικά βήματα σε μία ξένη χώρα;
Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Είναι εύκολο, γιατί υπάρχει αρκετή προσφορά. Είναι δύσκολο, γιατί υπάρχουν γλωσσικά εμπόδια και διαφορά κουλτούρας. Είναι εύκολο, γιατί υπάρχουν λιγότερη γραφειοκρατία (ειδικά εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης) και καλύτερες δομές υποδοχής και εύρεσης εργασίας απ’ ό,τι στην Ελλάδα. Είναι δύσκολο, γιατί υπάρχει πολύς και δυνατός ανταγωνισμός. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης το πότε επιλέγει κάποιος να βγει στο εξωτερικό. Για έναν νέο άνθρωπο, που ξεκινά τώρα την καριέρα του, η μετάβαση στο εξωτερικό είναι σαφώς ευκολότερη συγκριτικά με έναν άνθρωπο που έχει περάσει χρόνια δουλεύοντας στην Ελλάδα και που πιθανώς θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο να προσαρμοστεί. Σε χώρες με μεγάλη παρουσία Ελλήνων, όπως το Βέλγιο, υπάρχουν οργανωμένες κοινότητες Ελλήνων, που μπορούν να βοηθήσουν στα πρώτα βήματα. Προσωπικά πιστεύω ότι πέραν των τυπικών προσόντων, που κάποιος πρέπει να έχει προκειμένου να βρει δουλειά σε μια ξένη χώρα, όπως για παράδειγμα να μιλά τη γλώσσα, χρειάζονται αυτοπεποίθηση και προσαρμοστικότητα. Μια μεγάλη διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Βελγίου, Αγγλίας κ.λπ. είναι η ευελιξία. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα παίρνουμε ένα πτυχίο και γινόμαστε δικηγόροι, γιατροί, μηχανικοί, λογιστές, δάσκαλοι. Στο εξωτερικό υπάρχει μια πολύ μεγαλύτερη γκάμα επαγγελμάτων, που κάποιος μπορεί να κυνηγήσει έχοντας τα αντίστοιχα πτυχία (ή και όχι), είναι καλό λοιπόν να σκέφτεται κανείς πιο δημιουργικά και «έξω από το κουτί».
Πολλοί νέοι άνθρωποι, που κάνουν πετυχημένη καριέρα στο εξωτερικό, υποστηρίζουν πως στην Ελλάδα οι ευκαιρίες είναι ελάχιστες πλέον για ανέλιξη. Δεν είναι πολύ πεσιμιστικό αυτό; Συμμερίζεσαι αυτή την άποψη ή η δυσκολία έγκειται στον τομέα που αποφασίζει κανείς να δραστηριοποιηθεί;
Συμφωνώ με αυτή την άποψη, για δύο κύριους λόγους. Αρχικά, το μέγεθος της χώρας και της οικονομίας από μόνο του περιορίζει τις ευκαιρίες, που ένας επαγγελματίας μπορεί να έχει. Η Ελλάδα εκ των πραγμάτων είναι μια μικρή αγορά, με αποτέλεσμα οι ανταγωνιστικές θέσεις εργασίας να είναι πολύ λιγότερες απ’ ό,τι στο εξωτερικό. Κατά δεύτερον, πιστεύω υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στην Ελλάδα με τις συνθήκες εργασίας και την εργασιακή κουλτούρα γενικότερα, το οποίο αποθαρρύνει πολλούς από το να επιστρέψουν. Στην Ελλάδα ο κόσμος εργάζεται το ίδιο σκληρά, όσο και στο εξωτερικό, υπάρχει όμως πολύ μεγάλη διαφορά στο τι αναγνώριση λαμβάνει ο εργαζόμενος για τη δουλειά του, που δεν έγκειται μόνο στο πώς αμείβεται, αλλά και στο τι σεβασμός υπάρχει απέναντι στον εργαζόμενο και τα δικαιώματά του από τον εκάστοτε εργοδότη. Ολα αυτά μπορούν να είναι σημαντικοί ανασταλτικοί παράγοντες για όσους μπορεί να σκέφτονται την επιστροφή στην Ελλάδα.
Αλήθεια, τι σημαίνει για εσένα προσωπικά, που ζεις και δραστηριοποιείσαι επαγγελματικά εκτός Ελλάδας, ο τυπικός τερματισμός της μνημονιακής περιόδου;
Δεν σημαίνει πολλά, ακριβώς γιατί είναι τυπικός. Είναι προφανώς ένα πρώτο βήμα στη σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο έχει πραγματικό αντίκτυπο στην οικονομία ή την εργασιακή πραγματικότητα στην Ελλάδα, τουλάχιστον προς το παρόν. Σίγουρα έχει βοηθήσει στη βελτίωση της εικόνας της Ελλάδας στο εξωτερικό, οπότε ελπίζω να είναι πραγματικά η αρχή του δρόμου προς την ανάκαμψη.
Θα μπορούσε ενδεχομένως να κινήσει σκέψεις επιστροφής στα πάτρια εδάφη ή όχι και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Ολα για όσα μιλήσαμε παραπάνω είναι προϋποθέσεις. Σωστές εργασιακές συνθήκες, μεγαλύτερη προσφορά ανταγωνιστικών θέσεων, χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας, βιώσιμο επιχειρηματικό και επενδυτικό περιβάλλον είναι καθοριστικοί παράγοντες. Σκέφτομαι συχνά την επιστροφή μου στην Ελλάδα, αλλά προς το παρόν για καθαρά προσωπικούς λόγους, ανεξάρτητους με την επαγγελματική μου αποκατάσταση.
