Ξημερώματα της 18ης Δεκεμβρίου του 1950, το αυτοκίνητο από το Βόλο παίρνει το δρόμο για να μας πάει στη Ζαγορά. Η πολιτεία του Βόλου κοιμάται ακόμα, πού και πού βλέπουμε από κανένα να περπατεί στους δρόμους είναι εργάτριες, εργάτες που κατεβαίνουν από τις πάνω συνοικίες. Σε λίγο φθάνουμε στον Άνω Βόλο και βρισκόμαστε πάνω από την Επισκοπή. Εδώ σταματούμε. Είναι απαίτηση της συντροφιάς. Πρέπει να ιδούμε τον Παγασητικό και να θαυμάσουμε τη γύρω φύση. Πραγματικά πάνω από τον Παγασητικό παιχνιδίζει ό ήλιος σκορπώντας το φωτερό χρυσάφι του: όραμα θελκτικό και απολαυστικό! Η θάλασσα γαλήνια παίρνει διάφορες αποχρώσεις, ενώ στο βάθος η Εύβοια με τις νταντελωτές ακρογιαλιές της προβάλλει σαν φρουρός του Παγασητικού. Από κάτω πάλι οι μπαξέδες με την οργιαστική βλάστησή τους είναι ντυμένοι με την καταπράσινη φορεσιά τους και ένας παλιός ερειπωμένος πύργος που ολόρθος ξεχωρίζει απ τα άλλα σπίτια, θυμίζει πως αυτού κάθονταν οι Μπέηδες Τούρκοι στον καιρό της σκλαβιάς.
Το αυτοκίνητο, αφού χορτάσαμε την θέα του Παγασητικού και απολαύσαμε το δασύλλιο της Επισκοπής ξαναπαίρνει τον δρόμο για την Πορταριά που σχηματίζει νταντέλες ανάμεσα σε γέρικες ελιές. Στις όχτες των περιβολιών παρ΄ όλο το λιοπύρι του καλοκαιριού αγριολούλουδα στολίζουν το τοπίο και από κάτω βρυσούλες μουρμουρίζουν με το κρύο νερό τους. Γύρω τους κοπέλλες γιομίζουν τα γκιούμια και τα σταμνιά τους. Τα χαρακτηριστικά τους δείχνουν πως είναι στον ανθό της νιότης τους, μα η αναφαγιά και η κοπιαστική δουλειά τους στις πιο πολλές απ αυτές έχει βάλλει την σφραγίδα στο χλωμό πρόσωπό τους.
Αντίκρυ η Μακρυνίτσα είναι σκαρφαλωμένη σ ένα γκρεμνό, τη βλέπεις από μακρυά και θαρρείς πως τα σπίτια της γέρνουν και θα πέσουν. Έχουν τον ίδιο τύπο των σπιτιών των άλλων χωριών του Πηλίου, ανάμεσά τους όμως ξεχωρίζουν μερικά μεγάλα που είναι παλιοί πύργοι. Κάνουμε ως εκεί μια βόλτα με το αυτοκίνητο. Η πλατεία της είναι σε πολύ καλή θέση. Έχει μια βρύση με πολύ νερό και αγναντεύει τον Παγασητικό ενώ οι γεροπλάτανοι την ισκιώνουν.
Ξαναγυρίζουμε στην Πορταριά και ανεβαίνουμε προς τ απάνω. Ο αυτοκινητόδρομος με μεγάλες στροφές παίρνει τον ανήφορο για να φθάση σε υψόμετρο χίλια μέτρα. Όσο ανεβαίνουμε η γύρω μας φύση παρουσιάζει πολλές εναλλαγές. Ο Παγασητικός κάτω είναι σκεπασμένος από ένα νεφοστρωσίδι, εδώ και εκεί όμως τα γαλανά νερά του λαμπυρίζουν από τις αχτίδες του ήλιου.
Σε λίγο φτάνουμε στα Χάνια. Κρύα νερά και πυκνό δάσος από οξυές δίνουν άλλη χάρη στο τοπίο. Από δω υπάρχουν μονοπάτια και ανεβαίνει κανείς περπατώντας μιαν ώρα στην πιο ψηλή κορυφή του Πηλίου όπου στον αρχαίο καιρό υπήρχε ιερό του Δία. Σήμερα η κορυφή αυτή λέγεται Πλιασίδι.
Το πανόραμα
απ΄ το Πλιασίδι
Πριν από κάμποσα χρόνια ανέβηκα στο Πλιασίδι με μιαν άλλη συντροφιά και δεν βγαίνει από την θύμησή μου το υπέροχο πανόραμά του. Ήταν Ιούνης μήνας. Φτάσαμε από του Παπαδήμα τις Λάκκες και του Μαχαιρά τη Βρύση στην κορφή. Ήταν ξημερώματα και τουρτουρίζαμε από το κρύο. Πάντα φυσάει κει πάνω. Είναι πεντανέμι. Οξυές δεν υπάρχουν. Φαλακρό είναι το μέρος, γι’ αυτό κι οι Σλαύοι το είπανε Πλιασίδι. Μα το τοπείον είναι επιβλητικό. Οι χαράδρες ήταν ακόμα σκοτεινές όταν φτάσαμε, και ένα βουητό έβγαινε από μέσα τους. Όλα γύρω μοσχοβολούσαν. Τα αγριοχόρταρα μας καλημερίζανε με την ευωδία τους, ευωδιά άγριας μέντας ρίγανης και φτέρης.
Σε λίγο η νύχτα μας αποχαιρέτησε και έφευγε αργοπερπατώντας, παίρνοντας μαζί της και τ΄ αστέρια. Η αυγούλα απαλά απαλά ροδίζει και σκορπά το φως της. Τι θέαμα! Οι χρωματισμοί διαδοχικά αλλάζουν. Ένα χρώμα σκούρο τριανταφυλλί με μωβ απλώνεται στον Παγασητικό και βάφει με χοντρές πινελιές το κατάξερον Σαρακηνό. Μαγεία! Θαρρούσα πως ήταν παραμυθένια η φύση που αντίκρυζα μπροστά μου. Μα τι να πρωτοθαυμάσουμε, και τι να πρωτοειδούμε! Μπροστά μας γαλήνιος ο Παγασητικός, πιο πέρα το Αιγαίο γαλαζοπράσινο άστραφτε από χαρά, ενώ η Σκιάθος η Σκόπελος και τ΄ άλλα μικρονήσια μας φαίνονταν πως έμοιαζαν σαν δελφίνια που βγήκαν με ένα σάλτο από το νερό. Πιο πάνω το Άγιον Όρος, μυτερό, μέσα στη θάλασσα στέκεται ακίνητο. Προς τα κάτω πάλι φαίνεται η Εύβοια με τα βουνά της ενώ στο στενό του Τρίκκερι η θάλασσα λαμπυρίζει. Να και ο κόλπος της Χαλκίδας που μοιάζει σαν νταντέλλα. Οι ακρογιαλιές του Αλμυρού πεντακάθαρες αλλάζουν σκιές και χρώματα. Στο βάθος ξεχωρίζουμε την Ρούμελη. Βουνοκορφές δω και κει και χαμηλώματα άλλου. Γυρίζουμε και αντικρύζουμε τον Θεσσαλικό κάμπο. Μιαν άχνη τον σκεπάζει στην αρχή, είναι μουδιασμένος ακόμα από την δροσιά της νύχτας και αγουροξυπνά.
Από τα Χάνια ξεκινάμε για την Ζαγορά. Προχωρούμε λίγο και φθάνουμε στη στροφή που περνά δίπλα από την καλύβα Μπαζδέκη. Στην καλύβα αυτή έγινε η πρώτη μυστική συγκέντρωση των επαναστατών του Πηλίου που στις 7 του Μάη του 1821 ξεκίνησαν για το Κάστρο του Βόλου και κήρυξαν την Επανάσταση. Σήμερα όμως δυστυχώς, η ιστορική καλύβα είναι τυροκομείο.
Εδώ χωρίζεται η Δυτική πλευρά του Πηλίου από την Ανατολική. Ύστερα από μια δυο στροφές το αυτοκίνητο βρίσκεται σε μια ράχη από όπου αντικρύζουμε το Αιγαίο. Άλλη μεγαλόπρεπη θέα! Η βλάστηση τώρα είναι πιο πυκνή και το πράσινο οργιάζει. Το δάσος από τις οξυές είναι πυκνό και επιβλητικό. Γύρω μας, στις όχτες του δρόμου αγριολούλουδα λογής—λογής είναι κεντήματα πάνω σε πράσινο ταπέτο. Στην Ανατολική πλευρά του Πηλίου δεν λείπουν ποτέ τα αγριολούλουδα. Κάθε εποχή έχει και τα δικά της.
Ο λυρισμός
ενός μαρξιστή
Φτάνουμε επιτέλους στη Ζαγορά περνώντας από πολλές κορδέλλες του δρόμου. Οι ξένοι δεν έχουν καιρό να μάθουν την παλιά Ιστορία της. Θαυμάζουν εκστατικοί την φύση της και απολαμβάνουν την δροσιά της, τα κρύα νερά της και τον καθαρόν αέρα. Κι αλήθεια, δεν ξέρει κανείς τι να πρωτοθαυμάσει στο χωριό αυτό, γύρω του ατέλειωτα ρουμάνια από αγριοκαστανιές και κήποι από μηλιές. Στο κάτω μέρος προς στη θάλασσα περιβόλια από ελιές και φουντουκιές. Τα σπίτια τους μέσα σε κήπους από μηλιές, κορομηλιές, αχλαδιές, ροδακινιές, κερασιές, συκιές, καρυδιές και από άλλα δένδρα. Οι αυλές των σπιτιών είναι γιομάτες από λουλούδια και από ορτανσίες. Ενώ οι κληματαριές με τα κάθε λογής κλίματα και σταφύλια συμπληρώνουν την διακόσμηση της οργιαστικής και πανέμορφης βλάστησης.
Η συντροφιά αποφασίζει να κατέβουμε στο Χορευτό. Είναι το επίνειο της Ζαγοράς που στα παλιά χρόνια γνώρισε μεγαλεία. Τα Ζαγοριανά καράβια αυλάκωναν το Αιγαίο, τη Μαύρη θάλασσα και τη Μεσόγειο όπως και τα άλλα καράβια των νησιών του Αιγαίου. Νέες μαγευτικές τοποθεσίες, τ αμπέλια μας δείχνουν προκλητικά τον καρπό τους, οι φτέρες, οι βατομουριές και η αγράμπελη σχηματίζουν αψίδες μέσα στο δρόμο και ο κισσός σκαρφαλωμένος σε αγριόδενδρα με τα ολοπράσινα φύλλα του μας κάνει να τον προσέξουμε και να θυμηθούμε πώς ήταν μια φορά και ένα καιρό ιερό φυτό που το τιμούσαν στις γιορτές και πομπές του Διονύσου.
Το ασημένιο φύλλωμα των ελιών και οι πρασινοκίτρινες φουντουκιές προκαλούν την αγαλλίαση και γύρω μας γελαστή η ατμόσφαιρα παίρνει άλλη θελκτική όψη μόλις αντικρύζουμε το γαλανό ορίζοντα του Αιγαίου. Φτάνουμε στο Χορευτό και σε λίγο τραβούμε με καΐκι για το Κουλούρι, το μικρό κόλπο του Βένετου. Εκεί είναι το πρόγραμμά μας να μείνουμε τη νύχτα. Κοιμηθήκαμε στη λίγη αμμουδιά που βρήκαμε, δίπλα από ένα καλύβι και στα ξημερώματα ξυπνήσαμε με το κελάδημα κάποιου πουλιού που δεν ξέρουμε αν ήταν ύμνος στην ανατολή του ήλιου ή ερωτικό τραγούδι. Σιγά σιγά τ΄αστέρια δεν φαίνουνται πια στον ουρανό, παραμέρισαν μπροστά στον αφέντη ήλιο που προειδοποίησε πως έρχεται. Η αυγή με τα χρυσά βλέφαρά της σκορπούσε όλο και πιο πολύ φως και γύρω μας άρχιζε να ροδίζει. Τα βουνά όμως κοιμόντανε ακόμη κάτω στον ίσκιο της νύχτας. Αντίθετα στο πέλαγος μόλις πρόβαλε ο ήλιος, ένας χρυσός δίσκος που βγήκε και ανέβαινε πάνω απ τη θάλασσα, με το τετράξανθο φως του πλημμύρισε το Αιγαίο. Το βουνό άρχισε κι αυτό να αλλάζει την πράσινη φορεσιά του και τα γιδοπρόβατα βγήκαν από τα μαντριά τους και τράβηξαν για το λόγγο. Κι εμείς γυρίσαμε στο Χορευτό τότες με νέες εντυπώσεις.
ΓΙΑΝΗΣ ΚΟΡΔΑΤΟΣ
Πληροφορίες
και σχολιασμός
Το παραπάνω κείμενο το είχα στο Αρχείο μου, σε μια μπροσούρα που είχαν εκδώσει «Οι φίλοι του Γιάνη Κορδάτου» το 1962, μ΄ αφορμή το φιλολογικό μνημόσυνο που είχε γίνει στη Ζαγορά, τη γενέτειρά του, ένα χρόνο μετά το θάνατό του, με κύριους ομιλητές τους λογοτέχνες Δημήτρη Φωτιάδη και Ηλία Σιμόπουλο.
Από τη μπροσούρα αυτή, σήμερα, μεταφέρω την ακόλουθη σημείωση:
«Το λόγο το μεστό του Φωτιάδη ακολούθησε η αναμετάδοση μιας μαγνητοφωνημένης ομιλίας του Δάσκαλου, πού είχε γίνει στα γραφεία της Λέσχης τη Δευτέρα 4 Ιανουαρίου του 1960. Είχε οργανωθεί από τον συγγραφέα Νίκο Μαραγκό μια βραδυά «ανάγνωσης και απαγγελίας κειμένων και στίχων συγγραφέων και ποιητών μελών της Λέσχης» και έμπνευση ευτυχισμένη, πολύτιμη, είχε μαγνητοφωνηθεί η εκδήλωση, έτσι διατηρήθηκε η φωνή, κληρονομιά ανεκτίμητη για την πατρίδα».
Οι λόγοι της αναδημοσίευσης είναι πολλοί. Σημειώνω τους κυριώτερους:
Σίγουρα είναι ένα κείμενο που λίγοι το γνωρίζουν και λιγότεροι το έχουν στη διάθεσή τους.
Προκαλεί τον θαυμασμό για τον λυρισμό που μπορεί να εκφράζει ένα καταξιωμένος μαρξιστής, στην ώριμη ηλικία του, πλησιάζοντας τα 60.
Μια προσεχτική ανάγνωση θέτει ερωτήματα που αξίζει, ίσως, να απαντηθούν. (Όποιος θελήσει να μας βοηθήσει, ευχαρίστως να δημοσιεύσουμε τις απόψεις του. Θα το ξαναγράψουμε πιο καθαρά: εδώ στις ΑΦΕΤΗΡΙΕΣ φιλοδοξούμε να λειτουργούμε τμήμα «Συλλογικής Δημοσιογραφίας»).
Πιο συγκεκριμένα τα ερωτήματα: ενώ το κείμενο είναι η περιγραφή μιας εκδρομής που άρχισε τα «ξημερώματα της 18ης Δεκεμβρίου 1950» – δηλαδή μέσα στο καταχείμωνο – στη συνέχεια βυθιζόμαστε σε ντάλα κατακαλόκαιρο.
Τι έγινε; Λάθος στην απομαγνητοφώνηση ή ο επιμελητής, στη βιασύνη του, χωρίς να το καταλάβει, έπεσε σε… μαρξιστική παγίδα;
Άλλο: Κάνοντας αυτή τη διαδρομή, από κάποια σημεία της, «ξεχωρίζεις τον κόλπο της Χαλκίδας και βουνοκορφές της Ρούμελης»;
Ο επιμελητής ομολογεί ότι στερείται και της εμπειρίας και της φαντασίας (γεωγραφικής) για ν΄ απαντήσει στα ερωτήματα που τον απασχολούν. Γι’ αυτό και καταφεύγει στη βοήθειά σας.
Εδώ ας σταθώ. Η πρώτη επίσκεψή μου στη Ζαγορά γίνεται, δεν ωφελεί να το κρύψω, με ιδεολογικά κριτήρια. Ή, σωστότερα, με συναισθηματικά κίνητρα και ξεναγούς… συνοδοιπόρους.
Εκείνοι που βάζουν ετικέτες στους ανθρώπους και στα έργα, το ξέρω, θα δυσανασχετήσουν. Δικαίωμά τους. Στις ΑΦΕΤΗΡΙΕΣ δεν έρχεται κανείς με το ζόρι.
Οι τρεις σημερινοί καλεσμένοι μου, εκτός από τις μεγάλες διαφορές που είχαν μεταξύ τους, είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: ήταν άτομα εξαιρετικά και άξια που οι εκάστοτε πολιτικές Εξουσίες δεν ήθελαν ν΄ ακούν τις φωνές τους. Γι’ αυτό τα κυνήγησαν, τα εξόρισαν, τους έκαναν τη ζωή δύσκολη.
Όμως αυτοί επέζησαν. Κι άφησαν ένα έργο κι ένα παράδειγμα που χρειάζονται και στην εποχή μας.
Την άλλη φορά μπορεί ν΄ ανεβούμε στη Ζαγορά με τον Γεώργιο Δροσίνη ή με τον Πατριάρχη Καλλίνικο Γ΄. Αρκεί να βρεθούν αδημοσίευτα ποιήματα του πρώτου και άγνωστοι πάπυροι για τον δεύτερο.
π.κ
