Για ποιον πολιτισμό μιλάμε πλέον σήμερα;

Περίσσεψε η κουβέντα αυτό το διάστημα περί “πολιτισμού”. Ακούμε για τον “πολιτισμό των επιδοτήσεων και επιχορηγήσεων”, τον “πολιτισμό της συλλογικής δράσης” ή τον “πολιτισμό των εκδηλώσεων” και “των κολλητών”. Υποτίθεται ότι αγανακτούμε, διαπιστώνοντας ότι ένας ευαίσθητος τομέας, αυτός του Πολιτισμού, είχε δοθεί σχεδόν “εν λευκώ” στον παρ’ ολίγο αυτόχειρα Γενικό Γραμματέα, ξεχνώντας όμως ότι πιθανότατα άλλο πράγμα εννοεί εκείνος (και όσοι του εμπιστεύθηκαν αυτή τη θέση) και άλλο εμείς (οποιοσδήποτε από “Εμάς”) ως “πολιτισμό”.
Το πρόβλημα είναι παλιό και γνωστό. Υπάρχει πρόβλημα ορισμού του πολιτισμού. Ισως περισσότερο στην Ελλάδα από αλλού, λόγω της “εισαγωγής” και μετάφρασης του όρου. Μιλάμε για “πολιτισμό”, μιλάμε για “κουλτούρα”, χρησιμοποιούμε δύο διαφορετικές λέξεις, εννοώντας συνήθως το ίδιο πράγμα, το οποίο όμως στο βάθος δεν έχει σχέση μ’ αυτό που θα ’πρεπε να σηματοδοτούν οι χρησιμοποιούμενοι ορισμοί.
Το 1952 είχαν καταγραφεί 164 διαφορετικοί ορισμοί για την “κουλτούρα”. Σήμερα ο αριθμός αυτός έχει ξεπεραστεί κατά πολύ.
Αν πάλι “πολιτισμός είναι ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται η ανθρώπινη δραστηριότητα”, τότε ο καθένας δικαιούται να θεωρεί τον εαυτό του πολιτισμένο. Οτι οι πράξεις του είναι πολιτισμός.
Ο Μαρξ είχε πει (για τον πολιτισμό των Ινδιάνων, αλλά έχει γενικώς τη σημασία του) ότι ένας πολιτισμός χάνεται όταν δεν υπάρχουν αναπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις για να τον στηρίξουν. Οτι δηλαδή θα ’ρθει ο δυνατότερος, ο κυρίαρχος, που θα τον υποκαταστήσει. Με τις δικές του αξίες.
Αν το δούμε στη σημερινή εποχή, μπορούμε ίσως να πούμε ότι σε εποχή απόλυτης τηλεοπτικής κυριαρχίας, είναι επόμενο να κυριαρχεί επί παντός και ο πολιτισμός της τηλοψίας. Με τις αρχές του εντυπωσιασμού, της παράλλαξης από το πραγματικό, του κατευθυνόμενου ενδιαφέροντος, της προώθηση των ιδίων συμφερόντων.