«Μια κοινωνία στην οποία κυριαρχεί το επιχειρηματικό και οικονομικό έγκλημα και η κατάχρηση, ούτε μπορεί να προσφέρει, ούτε πάνω απ΄ όλα μπορεί να επιβιώσει»
Τζών Κέννεθ Γκαλμπραίηθ, «Τα οικονομικά της αθώας απάτης», σελ. 101
Δύο επιλογές είχα σήμερα για να βάλω μερικές ιδέες στο χαρτί. Η πρώτη σχετική με το περιβάλλον, μιας και χθες 8 Νοεμβρίου – για όσους δεν το παρατήρησαν – ήταν η παγκόσμια ημέρα δράσης κατά της κλιματικής αλλαγής, ενώ στο Μπαλί από τις 3 ως τις 14 Δεκεμβρίου διοργανώνεται από τον ΟΗΕ η παγκόσμια συνδιάσκεψη για το ίδιο αντικείμενο (http://www.un.org/climatechange/). Θεώρησα ότι για αυτή την πρώτη και επείγουσα επιλογή είναι καλύτερα να επανέλθω μετά τη λήξη της συνδιάσκεψης, άλλωστε θεωρώ πλέον δεδομένη την ευαισθητοποίηση όλων στο πρόβλημα αυτό, όπως αποδεικνύουν οι κινητοποιήσεις πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο.
Επέλεξα λοιπόν το πρόβλημα της διαφθοράς, μιας και στις 20 Νοεμβρίου γιορτάστηκε η δέκατη επέτειος από την υπογραφή της Σύμβασης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για την καταπολέμηση της Δωροδοκίας αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών.
Θα διαβάσατε βεβαίως και τα πρόσφατα δημοσιεύματα σχετικά με τα ευρήματα της Διεθνούς Διαφάνειας όσον αφορά στην Ελλάδα (σύμφωνα με το βαρόμετρο διαφάνειας που δημοσιεύτηκε στις 6 Δεκεμβρίου στην ιστοσελίδα http://www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/gcb/2007). Και ανεξάρτητα από τις επιφυλάξεις που μπορεί κανείς να έχει όσον αφορά στην αντικειμενικότητα της έρευνας και στην συγκρισιμότητα των στοιχείων μεταξύ χωρών με διαφορετικά πολιτικά συστήματα – που σημαίνει απλά ότι οι πιο ολιγαρχικές χώρες εμφανίζονται συχνά να έχουν καλύτερους δείκτες απλά διότι οι ερευνητές δεν μπορούν να διακινδυνεύουν υπέρμετρα προκειμένου να αποκτήσουν στοιχεία – η κατάταξη της Ελλάδας στον κατάλογο διαφθοράς προκαλεί και ερωτηματικά και ανησυχία. Που δεν αμβλύνονται από την αναφορά του ΟΟΣΑ της 12ης Σεπτεμβρίου 2007 για την πρόοδο εφαρμογής της Σύμβασης του 1997.
Ήδη το 2005 τα ευρήματα κατέτασσαν την Ελλάδα μεταξύ των πλέον διεφθαρμένων χωρών μαζί με τις Αιθιοπία, Γκάνα, Τόγκο, Νιγηρία και άλλες εξωτικές χώρες. Ο βαθμός εμπιστοσύνης των πολιτών για τα πολιτικά κόμματα, τα δημόσια ταμεία, ακόμη για τα Μέσα Ενημέρωσης και την Εκκλησία ήταν πολύ χαμηλός.
Τώρα, εν έτει 2007, τα πράγματα δεν παρουσιάζονται καλύτερα, καθώς η Ελλάδα, με λίγο μεγαλύτερο δείκτη διαφθοράς από τον μέσο όρο παγκόσμια, υστερεί κατά πολύ του ευρωπαϊκού αντίστοιχου. Έτσι εμφανίζεται η Ελλάδα να είναι εξίσου διεφθαρμένη με τις Βολιβία, Δομινικανή Δημοκρατία, Ινδία, Ινδονησία, Λιθουανία, Μολδαβία, Περού, Σερβία και Ουκρανία και αν αυτό σας παρηγορεί με επιδόσεις αντίστοιχες των ΗΠΑ.
Σιγά το μυστικό θα μου πείτε. Βοά ο τόπος για τα φακελάκια, τα γρηγορόσημα, σε πολεοδομίες και δασαρχεία, εφορίες και τελωνεία, κρατικά νοσοκομεία και ασφαλιστικά Ταμεία, φυλακές και αστυνομία, υπουργεία και ΔΕΚΟ. Δικαιολογημένα ή μη η κακή φήμη είναι πλέον κατεστημένη. Όμως πρέπει πλέον να πάψουμε να την αποδεχόμαστε παθητικά.
Πολλές διαπιστώσεις επιβάλλονται από την μελέτη των στοιχείων. Πρώτον ότι το πρόβλημα της διαφθοράς είναι παγκόσμιο, οι επιπτώσεις του αυξάνουν και όσο περισσότερο ερευνούν οι οργανισμοί που έχουν θέσει ως στόχο την καταπολέμηση της διαφθοράς, τόσο πληθαίνουν τα αρνητικά ευρήματα. Οι πολίτες έχουν για παράδειγμα εξαιρετικά αρνητική αντίληψη για τα πολιτικά κόμματα και άλλωστε οι τελευταίες αποκαλύψεις στην Μεγάλη Βρετανία για την κρυφή χρηματοδότηση των κομμάτων (τουλάχιστο εκεί τις αποκαλύψεις τις κάνουν τα ίδια τα κόμματα) επιβεβαιώνουν αυτό το παγκοίνως γνωστό μυστικό. Οι μόνες χώρες που φαίνεται να ξεφεύγουν είναι αυτές που παραδοσιακά, όπως οι σκανδιναβικές, έχουν υψηλό βιοτικό επίπεδο, υψηλές επιδόσεις σε επίπεδο παιδείας (για την εξίσου επίκαιρη μελέτη PISA του ΟΟΣΑ θα επανέλθουμε σε άλλη στιγμή) και κυρίως υψηλή πολιτική παιδεία με ενσωματωμένη υψηλή ηθική βάση και ελάχιστη ανοχή για διγλωσσία στις παράνομες πρακτικές.
Υπάρχουν όμως πολύ περισσότερα από την καθημερινή ταλαιπωρία του πολίτη. Η μίζα στα σημεία επαφής του ιδιωτικού με τον δημόσιο τομέα, η επιθυμία του γρήγορου κέρδους, η ροπή προς την γκλαμουριά και την επίδειξη, καθιστούν εύκολη την διείσδυση της διαπλοκής που δεν καταλαμβάνει φυσικά μόνο το δημόσιο αλλά και τον ιδιωτικό τομέα και εν τέλει κάθε εκδήλωση του ανθρώπου που λειτουργεί με βάσει ανταγωνιστικούς φορείς.
Δεν ξέρω βεβαίως αν οι διεθνείς συμβάσεις αρκούν για να καταπολεμήσουν την διαφθορά, είναι όμως ένα απαραίτητο στάδιο για να συμφωνηθούν διεθνώς στόχοι που κλείνουν τις πόρτες σε άνομες πρακτικές, αν και χρειάστηκαν διεθνείς συμβάσεις και μια κοινοτική οδηγία για να πάψει να αποτελεί αντικείμενο φορολογικής απαλλαγής ως εταιρική δαπάνη κάθε ποσό που διατίθεται για την άσκηση επιρροής για την υπογραφή δημοσίων συμβάσεων. Ούτε βεβαίως το απολύτως απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο αρκεί για να καταπολεμηθεί το ορμέμφυτο του ανθρώπου για την απόκτηση πλεονεκτημάτων σε σχέση με τον συνάνθρωπο. Χωρίς να παραλείπουμε να επικροτήσουμε την ψήφιση του Νόμου 3560/2007 (ΦΕΚ Α΄ 103/14.5.2007) για την κύρωση και εφαρμογή της Σύμβασης ποινικού δικαίου για τη διαφθορά και του Πρόσθετου σ αυτήν Πρωτοκόλλου (του Συμβουλίου της Ευρώπης του 1999), ή η προσαρμογή του νέου Υπαλληλικού κώδικα για να επικαιροποιήσει τις υποχρεώσεις των δημοσίων υπαλλήλων, που αποτελούν πραγματικά βήματα για την προάσπιση της ανεξαρτησίας της δημόσιας διοίκησης και της πάταξης της διαφθοράς, τονίζουμε ότι χρειάζεται συστηματική δουλειά και προβολή των ηθικών βάσεων μιας αξιοκρατικής και έντιμης κοινωνίας.
Νομίζω ότι είναι καιρός πλέον να αποδεχθούμε ότι δεν είναι δυνατόν να παραμείνουμε επί τα αυτά. Πιστεύω ότι το κράτος, τα πολιτικά κόμματα, η Βουλή πρέπει να αναλάβουν ενεργές πρωτοβουλίες με την μορφή μιας καμπάνιας κατά της διαφθοράς πολύ πιο έντονης από την αντικαπνιστική. Και ότι τέλος τα ΜΜΕ αντί να κάνουν χορηγίες για ανούσια αντικείμενα, και αντί να δημοσιογραφούν για ξεκάρφωμα περί διαφθοράς, να καλλιεργήσουν την κοινή γνώμη με νέες αντιστάσεις κατά των έκνομων πρακτικών (και ίσως εν είδει παραδείγματος να αποκαλύπτουν και αυτά δημόσια τα οικονομικά τους).
