O Aλμυρός πριν την Απελευθέρωση

Από τον 4ο αιώνα μ.Χ. γίνεται αναφορά στον Αλμυρό ως παραθαλάσσιας πόλης κοντά στο Τσιγγέλι. Ο χώρος του σημερινού Αλμυρού, σύμφωνα με τους ερευνητές, ιστορικούς και αρχαιολόγους, κατοικούνταν από τις αρχές του 13ου αιώνα μ.Χ. και συνυπήρχε με τον Βυζαντινό παραλιακό Αλμυρό. Ο θεμέλιος λίθος του χριστιανικού ναού, που έθεσε ο Επίσκοπος Βελεστίνου Μιχαήλ στη σημερινή θέση του Αγίου Δημητρίου, το έτος 1275μ.Χ. (6.783 από Κτίσεως Κόσμου) είναι μία απτή μαρτυρία. Ο Ισπανός Ραββίνος και περιηγητής Βενιαμίν της Τουδέλας (ομώνυμη πόλη της Ισπανίας), που τον 12ο αιώνα επισκέφθηκε τον Αλμυρό, γράφει μεταξύ άλλων «… είναι δύο ημερών ταξίδι ως τον Αλμυρό, που είναι μια μεγάλη παραθαλάσσια πόλη, την οποία κατοικούν Βενετοί, Πιζάνοι, Γενουάτες καθώς και διάφοροι έμποροι που την επισκέπτονται. Είναι μία εκτενής περιοχή που περιλαμβάνει στον πληθυσμό της και 400 Εβραίους…». Το γεγονός ότι αναφέρεται στον Αλμυρό και καθόλου στην Αθήνα εκτιμάται ότι στα μέσα του ΙΒ΄ αιώνα ήταν μεταξύ των αξιόλογων πόλεων.
Από γραπτές μαρτυρίες προκύπτει ότι τους πρώτους μ.Χ. αιώνες στην περιοχή του Αλμυρού υπήρχε Εβραϊκή κοινότητα καθώς και από ανασκαφές στις Φθιώτιδες Θήβες (Ν. Αχγίαλος) από τον τρίτο ως τον πέμπτο αιώνα.
Το 1119 οι Πιζαίοι (κάτοικοι της Ιταλικής Πίζας) είχαν συνάψει ειδική συμφωνία με το Βυζαντινό Κράτος για να περνούν ατελώς τα εμπορεύματά τους από τον Αλμυρό. Οι Πιζαίοι είχαν εμπορικές συναλλαγές και με τους κατοίκους του Πηλίου.
Το 1307 ο Αλμυρός λεηλατήθηκε από τον ανεψιό του βασιλιά της Σικελίας Φερδινάνδο. Το 1309 περιήλθε στους Καταλανούς μετά τη μάχη που έγινε στις 15 Μαρτίου στην πεδιάδα του Αλμυρού με τον Δούκα των Αθηνών Γουαλθήρο. Το 1340 τον κατέλαβαν οι Σέρβοι.
Ακόμη, πρέπει να σημειωθεί ότι οι Ενετοί, μετά από τη συμφωνία ειρήνης με τους Οθωμανούς, κατά το 1411, είχαν ως κέντρο εμπορικών συναλλαγών τον Πτελεό και τα Λεχώνια. Το 1420, όταν ο Τούρκος Στρατηγός Τουραχάν κατέλαβε τον Αλμυρό, οι Έλληνες μετακινήθηκαν στην Όθρυ και η πόλη κατοικήθηκε από Τούρκους Κονιάρους.
Με τη δημιουργία του πρώτου Ελληνικού κράτους και την επίσημη χάραξη των Ελληνοτουρκικών συνόρων κατά το 1832, η επαρχία Αλμυρού είχε το θλιβερό προνόμιο να χωρισθεί και ένα τμήμα της να ανήκει στην ελεύθερη Ελλάδα, ενώ το υπόλοιπο παρέμεινε στην τούρκικη επικράτεια. Τα Ελληνοτουρκικά σύνορα ακολουθούσαν την κορυφογραμμή της Όθρυος, στη συνέχεια την κοιλάδα μεταξύ Βρύναινας και Αγίου Ιωάννη, για να ακολουθήσουν την κοίτη του Σαλαμπριά (Σουρπιώτικου) ποταμού, όπου σήμερα είναι ο δημόσιος δρόμος, μέχρι το Στόμιο της Σούρπης. Έτσι στην ελληνική επικράτεια βρέθηκαν τα χωριά (ή οικισμοί) Άγιος Ιωάννης, Γάβριανη, Άγιοι Θεόδωροι, Χαμάκω, Πτελεός, Σούρπη, Αμαλιάπολη, ενώ το υπόλοιπο μέρος της επαρχίας παρέμεινε στην τουρκική επικράτεια και ελευθερώθηκε στις 17 Αυγούστου 1881 με την ενσωμάτωση ολόκληρης της Θεσσαλίας στην ελεύθερη Ελλάδα.
Τα πενήντα περίπου αυτά χρόνια (1831-81), κατά τα οποία η επαρχία Αλμυρού παρέμεινε χωρισμένη μεταξύ των δύο κρατών, αποτελούν ένα χαρακτηριστικό κεφάλαιο της ιστορίας της, με εντελώς ιδιάζοντα προβλήματα κυρίως στις παραμεθόριες περιοχές. Από το βιβλίο του Βίκτωρα Κοντονάτσιου «Η περιοχή του Αλμυρού στην Τουρκοκρατία» αντλούμε ενδιαφέροντα στοιχεία για την κατάσταση που επικρατούσε και τα προβλήματα που προέκυψαν στην περιοχή αυτή μεταξύ των δύο κρατών. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις της Σούρπης και του Μοναστηριού της Παναγίας Ξενιάς, που είχαν διαφορετικά προβλήματα να αντιμετωπίσουν. Η Σούρπη και οι κάτοικοί της βρέθηκαν στην ελληνική επικράτεια, ενώ τα κτήματά τους απλωμένα στην πεδιάδα μπροστά τους, πέρα από το Σαλαμπριά, ανήκαν στην τουρκική επικράτεια. Με το μοναστήρι της Ξενιάς συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Το μοναστήρι και οι καλόγεροι βρέθηκαν στην τούρκικη επικράτεια, ενώ τα κτήματά τους στις Νηές της Σούρπης, στην Πελασγία, στη Λειβαδιά, στην Εύβοια ανήκαν στην Ελληνική επικράτεια.
Έτσι πορεύτηκαν οι κάτοικοι της περιοχής Αλμυρού μέχρι την Απελευθέρωση. Υπήρχαν ελάχιστες βιομηχανίες, αλευρόμυλ