Γράφει ο ΗΛΙΑΣ ΒΟΛΙΟΤΗΣ-ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
info@mousapolytropos.gr
Μέρες τραγικές της Μεγάλης Καταστροφής, οι αναλύσεις δίνουν και παίρνουν έναν αιώνα μετά. Λείπουν παντελώς τα ματωμένα διδάγματα στην σύγχρονη συλλογική και προσωπική δράση. Ίσως έχει δίκιο ο Άγγλος τροβαδούρος: «Η Ιστορία δεν μας διδάσκει τίποτα»! Τιμούμε την μαύρη Επέτειο με 4-5 σπάνια, χαρακτηριστικά ντοκουμέντα, που αναδιφήσαμε από το ιστορικό χρονοντούλαπο και το αρχείο μας για το πώς δέχτηκε ο Βόλος τους πρόσφυγες. Νύχτα προς 19 Σεπτεμβρίου 1922 πέφτει έκπληξη και πανικός στην παραλία καθώς φθάνουν τα πρώτα θύματα της Συμφοράς. Την Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου η «Θεσσαλία» μόλις προλαβαίνει επί του πιεστηρίου, ένα μονόστηλο, την είδηση. Την άλλη μέρα, ο Τάκης Οικονομάκης, από τους πιο σημαντικούς Έλληνες δημοσιογράφους του 20ού αιώνα γράφει στην ίδια εφημερίδα το περίφημο άρθρο: «Το μαύρο κύμα».
Ένα απόσπασμα (διατηρείται η γλώσσα της εποχής):
«Την φθινοπωρινήν ηρεμίαν του λιμένος μας ήλθε χθες να ταράξη ένα μεγάλο μαύρο κύμα, κύμα συμφοράς. Εμπήκε μέσα και εξέσπασεν ύστερα εις την παραλίαν από όπου εξεχύθη εις όλην την πόλιν. Και ένα αίσθημα υπερτάτης φρίκης, απεριγράπτου συγκινήσεως αλλά και οργής τρομεράς συνεκλόνισε τους πάντας. Το μαύρον αυτό κύμα μας το απέστειλεν η αντίπεραν του Αιγαίου ακτή. Απετελείτο από τα τραγικά θύματα της φρικτής μικρασιατικής συμφοράς, από τα θλιβερά αυτά ναυάγια του Ασιατικού Ελληνισμού, τα οποία η θάλασσα εξέβρασε και εις την παραλίαν μας. Υπέρ τους δέκα χιλιάδας πρόσφυγας έφθασαν χθες έως εδώ, αφού εν τω μεταξύ έχουν πλημμυρίση όλα τα νησιά και όλοι οι πλησιέστεροι και κυριώτεροι αιγιοπελαγικοί λιμένες. Και είνε αυτή η πρώτη φουρνιά που περνάει. Θα την ακολουθήσουν και άλλες, ώστε υπολογίζεται, περί τους πενήντα χιλιάδες πρόσφυγες θα περάσουν από τον λιμένα μας δια να ζητήσουν εις την Θεσσαλίαν καταφύγιον…
»Το θέαμα των θλιβερών αυτών θυμάτων της φρικτής καταστροφής εσπάραζε την ψυχήν του καθενός. Απεβιβάζοντο και εσταυροκοπούντο, απεβιβάζοντο και εφιλούσαν το χώμα, απεβιβάζοντο και άλλοι έκλαιαν, άλλοι χαμογελούσαν με την εντύπωσιν ότι ετελείωσαν τα απερίγραπτα μαρτύριά των που κατά τον τελευταίον μήνα εδοκίμασαν. Και επλημμύριζε το κεφαλόσκαλο και επλημύριζεν η παραλία και από εκεί εξεχύνοντο τα ανθρώπινα αυτά κύματα, κύματα συμφοράς και απογνώσεως, αλλά και κύματα αποτελούντα το τρομερόν «ΚΑΤΗΓΟΡΩ» εις τους δρόμους προς το εσωτερικόν της πόλεως…
»Ας περιορισθώμεν μόνο να διακηρύξωμεν ένα. Ότι μόλις χθες άρχισαν να αντιλαμβάνωνται οι αγνοούντες εις την πόλιν μας τί ήτο (η) Μικρά Ασία. Μόλις χθες οι πλανώμενοι από την άγνοιαν είδαν ότι η Μικρά Ασία ήτο μια άλλη ολόκληρος Ελλάς με εκατομμύρια Ελλήνων με ζωτικότητα μοναδικήν, με πολιτισμόν και οικονομικήν ευεξίαν αξιοζήλευτον. Μόλις χθες το αντελήφθησαν αυτό και μαζύ με το δάκρυ που έχυσαν ησθάνθησαν τον πόνον δια την συμφοράν πολύ μεγαλύτερον διότι έχασαν πράγμα που δεν το είχαν ποτέ φανταστεί. Τί το όφελος όμως; Το μαύρο κύμα της συμφοράς εξακολουθεί να ξεχύνεται και να πλημμυρίζει την Ελλάδα ολόκληρον. Ας σκύψωμεν επάνω του και ας προσπαθήσωμεν να γλυκάνωμεν όσον ειμπορούμεν, όσον είναι δυνατόν τον πόνον του».
Σύμφωνα με δημοσιεύματα («Ταχυδρόμος», «Θεσσαλία») των επόμενων ημερών, τα μεσάνυχτα της Κυριακής 18ης Σεπτεμβρίου κατέπλευσε το υπερωκεάνειο «Μεγάλη Ελλάς» (Τραγική ειρωνεία!) μεταφέροντας 3.000 πρόσφυγες. Το ξημέρωμα «έδεσαν» ο «Μιλτιάδης» και η «Βιθυνία». Το απόγευμα ο «Μαίανδρος» με 2.800 πρόσφυγες. Όπως συμβαίνει στις τραγωδίες, αντιμάχεται κραυγαλέα η μικρότητα με το μεγαλείο. Εκθειάζονται οι κάτοικοι της Σκοπέλου, που άνοιξαν τα σπίτια να περιθάλψουν 1.500 πρόσφυγες, αλλά και ο Τύπος είναι γεμάτος εκκλήσεις στους πρόσφυγες να προσέχουν να μην πέφτουν θύματα των… επιτηδείων. Γίνεται λόγος για «καθάρματα», που εξαργυρώνουν τουρκικές λίρες με 8-12 δραχμές, ενώ στην τραπεζική και ελεύθερη αγοράη ισοτιμία υπερβαίνει τις 20 δραχμές. Μανάβηδες πουλούν σταφύλια 4 δραχμές το κιλό. Ένας αμαξάς… προσφέρθηκε να μεταφέρει στο νοσοκομείο το άρρωστο παιδί πρόσφυγα του πήρε μια λίρα κι έκλεψε και τον μπόγο με τα λιγοστά υπάρχοντα, που γλίτωσε από τους τσέτες!
