Στόχος η χρήση των μικροφυκών για την παραγωγή ψαριών υψηλής διατροφικής αξίας, αλλά και συμπληρωμάτων διατροφής
Τη δική του spirulina, ένα διατροφικό συμπλήρωμα, ευρέως γνωστό στον κόσμο ως πλούσια πηγή ω-3 λιπαρών που έχουν ευεργετικές ιδιότητες στην πρόληψη μιας σειράς ασθενειών, ετοιμάζει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Σε εργαστηριακό περιβάλλον προς το παρόν καλλιεργούνται συγκεκριμένα στελέχη μικροφυκών ως νέα πηγή ω-3 λιπαρών με διπλό στόχο, την αντικατάσταση των ιχθυέλαιων που απαιτούνται στις ιχθυοτροφές για τις ιχθυοκαλλιέργειες αλλά και για την παραγωγή διατροφικού συμπληρώματος.
Ρεπορτάζ: ΕΛΕΝΗ ΧΑΝΟΥ
Πρόκειται για την υλοποίηση του ερευνητικού έργου FInAl «Χρήση πρωτεΐνης εντόμων και λίπους μικροφυκών, για την αντικατάσταση του ιχθυαλεύρου και ιχθυελαίου στα σιτηρέσια της τσιπούρας (Sparus aurata) και του λαβρακιού (Dicentrarchus labrax)», το οποίο χρηματοδοτείται από το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) 2014-2020», στο πλαίσιο της ειδικής δράσης «Υδατοκαλλιέργειες».
Το ερευνητικό έργο με επιστημονικό υπεύθυνο τον Δρ. Ι. Καραπαναγιωτίδη, αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Γεωπονίας Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έρχεται ουσιαστικά να απαντήσει σε μία πρόκληση: την αντιμετώπιση της υπεραλίευσης μέσα από την καλλιέργεια μικροφυκών για την κάλυψη των αναγκών των υδατοκαλλιεργειών με στόχο την παραγωγή ψαριών υψηλής διατροφικής αξίας για τον άνθρωπο αλλά και των διατροφικών συμπληρωμάτων που επίσης χρησιμοποιεί ο άνθρωπος. «Σήμερα, η πρόκληση είναι η δημιουργία τεχνογνωσίας με σκοπό τη μαζική καλλιέργεια τους. Το συγκριτικό πλεονέκτημα της χρήσης των μικροφυκών στις ιχθυοτροφές είναι ότι αυτά μπορούν να παραχθούν σε μη αρόσιμες εκτάσεις, χρησιμοποιώντας τον ήλιο ως πηγή ενέργειας ή θρεπτικά μέσα που συνήθως είναι φθηνά και άμεσα διαθέσιμα, ενώ και ο χρόνος καλλιέργειας τους είναι μόνο κάποιες ημέρες», εξηγεί ο κ. Καραπαναγιωτίδης.
Στο πλαίσιο αυτό, τα Εργαστήρια Υδατοκαλλιεργειών και Γεωργικών Κατασκευών-Ελέγχου Περιβάλλοντος (με διευθυντή τον καθηγητή Νικόλαο Κατσούλα) της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας υλοποιούν ερευνητικό έργο με σκοπό την δημιουργία πρωτοκόλλων καλλιέργειας μικροφυκών και παραγωγής βιομάζας αυτών με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως συστατικό ιχθυοτροφών.
Συγκεκριμένα στελέχη μικροφυκών έχουν τοποθετηθεί σε δεξαμενές με θαλασσινό νερό προκειμένου να διαπιστωθεί ποιες είναι οι καλύτερες συνθήκες καλλιέργειάς τους πριν στη συνέχεια οι καλλιέργειες μεγαλώσουν και μεταφερθούν από το εργαστηριακό περιβάλλον προς το Αγρόκτημα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σε μεγάλες δεξαμενές.
Ηδη τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. «Τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι όντως τα μικροφύκη μπορούν να αντικαταστήσουν πλήρως τα ιχθυέλαια στις ιχθυοτροφές παράγοντας ψάρια με υψηλότερη διατροφική αξία. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται ο ρόλος των ιχθυοκαλλιεργειών στην προσφορά ψαριών υψηλής διατροφικής αξίας για τον άνθρωπο που παράγονται με αειφόρο τρόπο», σημειώνει ο κ. Καραπαναγιωτίδης.
Η διατροφική αξία των ψαριών
Τα ψάρια και τα θαλασσινά ανέκαθεν αποτελούσαν ένα σημαντικό κομμάτι της διατροφής του ανθρώπου, ενώ και ο ρόλος τους στη συμβολή μιας υγιεινής διατροφής είναι καθολικά αναγνωρισμένος. Αποτελούν πλούσιες πηγές ζωικής πρωτείνης υψηλής βιολογικής αξίας, βιταμίνης D, διαφόρων ανόργανων στοιχείων όπως ασβέστιο και φώσφορος αλλά κυρίως ω-3 λιπαρών οξέων, όπως EPA και DHA. Η κατανάλωση ψαριών και η πρόσληψη EPA και DHA ω-3 λιπαρών οξέων έχει ευεργετικές ιδιότητες σε μια πληθώρα ασθενειών που μαστίζουν τη σύγχρονη κοινωνία, όπως οι ασθένειες του καρδιοαγγειακού συστήματος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, το βρογχικό άσθμα και διάφορες νευρολογικές διαταραχές μεταξύ άλλων. Τα ψάρια αποτελούν την πιο πλούσια πηγή EPA και DHA στη διατροφή του ανθρώπου.
Αύξηση της κατανάλωσης οδηγεί σε υπεραλίευση
Σήμερα, σύμφωνα με τον κ. Καραπαναγιωτίδη η παγκόσμια κατά κεφαλήν κατανάλωση ψαριών ανέρχεται σε 20 κιλά ανά έτος έχοντας διπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1960. Η ζήτηση για ψάρια προβλέπεται να αυξηθεί ακόμα περισσότερο στο μέλλον λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού αλλά και της αυξανόμενης ζήτησης τροφών υψηλής διατροφικής αξίας. «Οι ανάγκες της παγκόσμιας κοινότητας για ψάρια ικανοποιούνταν κυρίως από την αλίευση των θαλασσών, αλλά έχει καταστεί σαφές εδώ και χρόνια ότι οι θάλασσες δεν μπορούν να μας αποδώσουν περισσότερα ψάρια λόγω της υπεραλίευσης, της υποβάθμισης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων», σημειώνει ο κ. Καραπαναγιωτίδης.
Όπως υπογραμμίζει, «δεδομένης της κατάστασης αυτής, οι ιχθυοκαλλιέργειες διαδραματίζουν ένα ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην προσφορά ψαριών για τον άνθρωπο. Είναι χαρακτηριστικό ότι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες η κατανάλωση ψαριών που παρήχθησαν από ιχθυοκαλλιέργειες επταπλασιάστηκε. Η πρόκληση, λοιπόν, που αντιμετωπίζει σήμερα ο τομέας των ιχθυοκαλλιεργειών είναι να παράγει ολοένα και περισσότερα ψάρια. Προκειμένου, ωστόσο, αυτό να γίνεται σήμερα αλλά και στο μέλλον, η παραγωγή ψαριών από ιχθυοκαλλιέργειες θα πρέπει να γίνεται με τρόπο αειφορικό, δηλαδή χωρίς να εξαντλεί τους φυσικούς πόρους του υδάτινου περιβάλλοντος», τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Απαραίτητα τα ω-3 στην ιχθυοκαλλιέργεια
Τα ψάρια των ιχθυοκαλλιεργειών τρέφονται με ιχθυοτροφές που περιέχουν ιχθυέλαια που τους παρέχουν τα απαραίτητα ω-3 για τη διατροφή τους. Όπως εξηγεί ο κ. Καραπανγιωτίδης τα ιχθυέλαια προέρχονται κυρίως από πελαγικά ψάρια της θάλασσας αλλά η διαθεσιμότητα τους είναι στάσιμη εδώ και δεκαετίες, λόγω της υπεραλίευσης, και οι ανησυχίες για την εξάντληση των φυσικών αποθεμάτων τους είναι μεγάλες. «Ως εκ τούτου, οι ιχθυοκαλλιέργειες να προσπαθούν να μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα αλλά και την εξάρτηση τους από τα ιχθυέλαια αναζητώντας εναλλακτικά συστατικά ιχθυοτροφών. Η ενσωμάτωση ιχθυελαίων στις ιχθυοτροφές χρόνο με το χρόνο μειώνεται», παρατηρεί.
Καλλιέργεια μικροφυκών ως αντίδοτο στην υπεραλίευση
Τα μικροφύκη μπορούν κάλλιστα να αντικαταστήσουν τα ιχθυέλαια στις ιχθυοτροφές. Πρόκειται για μικροσκοπικά φύκια, μονοκύτταρους οργανισμούς, που βρίσκονται στο υδάτινο περιβάλλον και από τα οποία μπορούν μελλοντικά να παραχθούν τρόφιμα για τον άνθρωπο και τροφές για τα εκτρεφόμενα ζώα. «Τα μικροφύκη ήδη χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική και στην παραγωγή βιοκαυσίμων, αλλά και ως διατροφικό συμπλήρωμα για τον άνθρωπο με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Spirulina που είναι ευρέως γνωστό στον κόσμο», σημειώνει ο κ. Καραπαναγιωτίδης.
Η περιεκτικότητα κάποιων μικροφυκών, όπως π.χ. του Schizochytrium σε ω-3 λιπαρά οξέα και μάλιστα στα δυσεύρετα EPA και DHA είναι αξιοσημείωτη και δη πλουσιότερη των ιχθυελαίων. Τα μικροφύκη είναι η πλουσιότερη πηγή ω-3 στη φύση και αυτό έχει προσελκύσει τόσο το ερευνητικό ενδιαφέρον όσο και το επενδυτικό ενδιαφέρον της βιομηχανίας.
