Ο μαθηματικός και συγγραφέας απαντά στις ερωτήσεις μαθητών, που μπαίνουν σε ρόλο… δημοσιογράφου, με αφορμή την εκδήλωση «Μαθηματικές μυθοπλασίες»
«Χρειαζόμαστε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να εξασφαλίζει μια ελάχιστη ενιαία μόρφωση για όλους και που θα επιτρέπει στον καθένα να ανοίξει τα φτερά του». Τα παραπάνω επισημαίνει ο γνωστός μαθηματικός και συγγραφέας Τεύκρος Μιχαηλίδης σε συνέντευξή του στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ. Σε ρόλο δημοσιογράφου που του απευθύνουν τις ερωτήσεις οι μαθητές της Λέσχης Ανάγνωσης Μαθηματικής Λογοτεχνίας του 7ου Γυμνασίου Βόλου, μιας από τις πολυπληθείς λέσχες ανάγνωσης της ομάδας «Θαλής + Φίλοι» σε όλη την Ελλάδα. Οι μαθητές ρωτούν τον μαθηματικό και συγγραφέα για την επιστήμη των μαθηματικών και το «πάντρεμα» με τη λογοτεχνία και παίρνουν πολύτιμες απαντήσεις για τα μαθηματικά και τη μυθοπλασία που φαίνεται να έχουν πολλά κοινά δομικά χαρακτηριστικά.
Επιμέλεια: Ελένη Χάνου
Μαθητές: Κε Μιχαηλίδη, μαθηματικά και λογοτεχνία, πώς άραγε συνδέονται μια επιστήμη και ο έντεχνος λόγος;
Τ.Μ.: H επιστήμη είναι κομμάτι της ζωής. Οι συνέπειές της, οι επιδράσεις της στην καθημερινότητα, ο τρόπος ζωής αυτών που την υπηρετούν εύκολα δίνουν αφορμή για μια ενδιαφέρουσα μυθοπλασία. Κάποιες επιστήμες, όπως η ιατρική ή η νομική αποτέλεσαν από παλιά αντικείμενο της λογοτεχνίας. Η βιομηχανική επανάσταση άνοιξε το δρόμο στην επιστημονική φαντασία όπου κυριαρχεί η φυσική. Τα μαθηματικά άργησαν να μπουν στο στόχαστρο των αφηγηματικών τεχνών, ίσως λόγω του υπερβολικά θεωρητικού χαρακτήρα τους. Ωστόσο, αν το καλοσκεφτούμε, τα μαθηματικά και η μυθοπλασία έχουν πολλά κοινά δομικά χαρακτηριστικά. Ο μυθοπλάστης θεμελιώνει το έργο του με βάση κάποιες αυθαίρετα επιλεγμένες αρχές: κάποια ζώα ενδέχεται να είναι μεταμορφωμένοι άνθρωποι που εκτίουν κάποια ποινή, συγκεκριμένες ενέργειες ή καθορισμένα λόγια μπορούν να προκαλέσουν αφύσικες συνέπειες, γρανίτινες πύλες που ανοίγουν, άνθρωποι που γίνονται αόρατοι κ.λπ. Αυτές τις αρχές δεν τις αμφισβητούμε μέσα στο μύθο, απλώς προσπαθούμε να είμαστε συνεπείς με αυτές και να μην αντιφάσκουμε. Το ίδιο ισχύει και με τα μαθηματικά. Ορίζουμε ότι α0=1, θεσμοθετούμε ότι από ένα σημείο εκτός ευθείας άγεται μία μόνο παράλληλη και φροντίζουμε οι προτάσεις που παράγουμε να είναι συνεπείς προς τις αρχές που θεσπίσαμε.
Μ: Πώς πιστεύετε ότι τα Μαθηματικά θα μπορούσαν να βοηθήσουν το συγγραφικό έργο ενός συγγραφέα;
Τ.Μ.: Μπορώ να μιλήσω μόνο για μένα. Η φαντασία μου παράγει εικόνες στατικές και συχνά χρειάζομαι κάποιο μαθηματικό εργαλείο, τη συμμετρία, μια γεωμετρική ιδιότητα, μια εικασία που δεν έχει ακόμα αποδειχθεί για να θέσει τις εικόνες σε κίνηση, για να παραγάγει μια ιστορία.
Μ.: Νομίζετε ότι η Μαθηματική Λογοτεχνία θα μπορούσε να βοηθήσει στο να γίνουν πιο ευχάριστα τα Μαθηματικά που διδάσκονται στο σχολείο;
Τ.Μ.: Ο αξέχαστος Ντενί Γκετζ είχε κάποτε πει πως μόνο η αλήθεια δεν αρκεί. Για να γίνει μια αλήθεια προσιτή χρειάζεται την ποίηση. Ναι, νομίζω ότι η αφήγηση θα μπορούσε να κάνει τα μαθηματικά πιο οικεία, πιο προσιτά.
Μ.: Ποιο κατά τη γνώμη σας είναι το πιο κατάλληλο είδος για να ξεκινήσει κάποιος να γράφει Μαθηματική Λογοτεχνία; Η ποίηση; Το μυθιστόρημα;
Τ.Μ.: Στην εκδήλωση του Σαββάτου θα έχουμε μαρτυρίες από συγγραφείς που υπηρετούν διαφορετικά λογοτεχνικά είδη. Καθένας τους θα εξηγήσει τι είναι αυτό που τον οδήγησε να επιλέξει το συγκεκριμένο είδος. Πάντως η μαθηματική λογοτεχνία εκπροσωπείται επάξια και από το μυθιστόρημα και από το διήγημα και από το βιωματικό δοκίμιο και από το θεατρικό έργο.
Μ.: Και μια γενική ερώτηση, πώς βλέπετε, πώς οραματίζεστε την εκπαιδευτική πραγματικότητα στην πατρίδα μας; Τι νομίζετε ότι θα έπρεπε ριζικά να αλλάξει;
Τ.Μ.: Θέλουμε μια παιδεία που να προετοιμάζει συνεπείς, ενημερωμένους και ευτυχισμένους πολίτες. Θέλουμε λοιπόν μια παιδεία που θα βοηθά τον κάθε νέο να βρει το δρόμο του, ένα δρόμο που να του εξασφαλίζει πέρα από τον βιοπορισμό, τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμηση. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει μέσω ενός ενιαίου, μονολιθικού συστήματος στο οποίο ορισμένες επιδιώξεις θα κατέχουν την κορυφή και ορισμένες άλλες θα χαρακτηρίζονται κατώτερες και θα απευθύνονται σε κάποιους «αποτυχημένους». Χρειαζόμαστε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να εξασφαλίζει μια ελάχιστη ενιαία μόρφωση για όλους και που θα επιτρέπει στον καθένα να ανοίξει τα φτερά του.
«Μαθηματικές μυθοπλασίες» στον Βόλο
Μια ιδιαίτερη εκδήλωση διοργανώνεται στον Βόλο από το παράρτημα Μαγνησίας της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Οι μαθηματικοί και συγγραφείς Τεύκρος Μιχαηλίδης, Στάμος Τσιτσώνης και Ανδρέας Λύκος θα βρεθούν στην πόλη το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου, στις 6.30 μ.μ. στο αμφιθέατρο του Οικονομικού Τμήματος (Γ. Καρτάλη 72 – Ροζού, πρώην Γαλλικό Ινστιτούτο) και με όχημα τα πρόσφατα βιβλία τους θα αποκαλύψουν μια αθέατη πλευρά των μαθηματικών, αυτής που συνδέεται με τη μυθοπλασία.
«Μαθηματικές μυθοπλασίες» είναι ο τίτλος της εκδήλωσης και οι τρεις μαθηματικοί και συγγραφείς μέσα από μια κυκλική διαδρομή θα μυήσουν το κοινό στα μυστικά της μαθηματικής λογοτεχνίας και θα περιγράψουν πώς τα μαθηματικά ενέπνευσαν το συγγραφικό τους έργο.
