Tεκμήρια κατοίκησης της αρχαιότερης νεολιθικής εποχής παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Σημαντικά ευρήματα έφεραν στο φως οι έρευνες, που διεξάγονται επί σειρά ετών στη Μαγούλα Ζερέλια, αναδεικνύοντας το προφίλ της πρώτης εγκατάστασης που ανάγεται πριν τα μέσα της 7ης χιλιετίας π.Χ. Η θέση που ανακαλύφθηκε είναι σύγχρονη με τις πρωιμότατες γνωστές εγκαταστάσεις των πρώτων γεωργών στη Θεσσαλία και παρουσιάστηκε πρόσφατα σε εκδήλωση για το αρχαιολογικό έργο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Τα πολύ σημαντικά δεδομένα που έφερε στο φως η αρχαιολογική έρευα παρουσίασε η Αντίκλεια Μουνδρέα – Αγραφιώτη, αναπληρώτρια καθηγήτρια προϊστορικής αρχαιολογίας, η οποία μίλησε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το εύρημα και τις ερμηνευτικές του προεκτάσεις.
«Οι έρευνες του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας στόχευσαν στην επικαιροποίηση των γνώσεων μας για τη νεολιθική κατοίκηση στην πεδιάδα του Αλμυρού. Διήρκεσαν μια δεκαετία περίπου, ενώ το 2015 ολοκληρώθηκε το κοινό ερευνητικό πρόγραμμα επιφανειακών ερευνών, ανασκαφών και ειδικών μελετών σε σχέση με τη Μαγούλα Ζερέλια και τη νεολιθική κατοίκηση της άμεσης περιοχής της» ανέφερε η κ. Αγραφιώτη.
Πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες επιφανειακές έρευνες και μαγνητικές διασκοπίσεις και ακολούθησαν στοχευμένες ανασκαφές στο δυτικό και ανατολικό πρανές της Μαγούλας. Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας επικεντρώθηκε στην ανασκαφή μιας μεγάλη βαθιάς τομής στο Βορειοδυτικό πρανές της μαγούλας, προκειμένου να εντοπιστούν πιθανά ευρήματα στα χαμηλότερα στρώματα του εδάφους.
«Στόχος ήταν η εκπαίδευση των φοιτητών στις μεθόδους ανασκαφής μιας προϊστορικής θέσης, που συνδυάζουν την οριζόντια αποκάλυψη μιας επιφάνειας κατοίκησης, και τη στρωματογραφία, δηλαδή την έρευνα της κατακόρυφης διαδοχής των στρωμάτων που δημιουργήθηκαν από την καταστροφή ή εγκατάλειψη των οικοδομημάτων των διαδοχικών εγκαταστάσεων στη διάρκεια του χρόνου» είπε.
Ερευνα σε βάθος
Η έρευνα στα ανώτερα στρώματα της τομής έφερε στο φως κατασκευές και μία ταφή της μέσης εποχής του χαλκού. Πέντε μέτρα χαμηλότερα ανοίχτηκε τομή 5Χ5 μέτρων που έφτασε σε βάθος 9 μέτρων χαμηλότερα από το επίπεδο της επιφάνειας της Μαγούλας.
Το μεγαλύτερο μέρος των ευρημάτων της μέσης νεολιθικής ανήκει στον λεγόμενο «πολιτισμό του Σέσκλου». «Εντοπίσαμε σε τρεις διαδοχικές οικοδομικές φάσεις κατάλοιπα κατασκευών σε ανοιχτούς χώρους, εστίες, λίθινες κατασκευές ή χώρους απόρριψης κονιαμάτων και ωμοπλίνθων» υπογράμμισε η κ. Αγραφιώτη.
Σημαντικά ευρήματα όπως τα ειδώλια, δεν έχουν βρεθεί σε ένα περιβάλλον χρήσης. Είναι όλα σπασμένα και βρίσκονται μαζί με απορρίμματα της διατροφής, σπασμένα αγγεία και οστά αιγοπροβάτων που κυριαρχούν στην πανίδα της μέσης νεολιθικής εποχής, οστά χοίρων, και σε μικρή συχνότητα βοοειδών και άγριας πανίδας.
Ειδώλια της μέσης νεολιθικού βρέθηκαν επίσης σε όρυγμα, μαζί με κεραμική της τελικής νεολιθικής, πολλά οστά και εργαλεία από κέρατο. Στο όρυγμα αυτό βρέθηκαν και οστά εμπρόσθιου ποδιού του μεγαλόσωμου αγρίου βίσωνα, που επιβίωσε στις πεδιάδες χιλιάδες χρόνια πριν και ίσως ήταν αντικείμενο κυνηγιού και στην πεδιάδα του Αλμυρού.
Νέα δεδομένα στο φως
Ενα από τα σημαντικά ευρήματα σε σχέση με τη στρωματογραφία της Μαγούλας, είναι η αποκάλυψη στρωμάτων κατοίκησης της λεγόμενης αρχαιότερης νεολιθικής, περίοδο που διήρκεσε 1.000 περίπου χρόνια, και δεν είχε αποκαλυφθεί μέχρι τώρα στη θέση.
Η έρευνα των παλαιότερων στρωμάτων κατοίκησης έφερε στο φως, επιχώσεις κατοίκησης της αρχαιότερης νεολιθικής με αρκετά κεραμικά ευρήματα, αλλά χωρίς οικοδομικά κατάλοιπα.
Κάτω από αυτό το στρώμα εντοπίστηκαν ιδιόμορφες επιχώσεις από ερυθρά σκληρά πηλοχώματα, με διαδοχικές εστίες με στάχτες και άνθρακες και λίγα ευρήματα, συνολικού πάχους, 1,30 μ. Σύμφωνα τις πρώτες ενδεικτικές χρονολογήσεις που έγιναν με τη μέθοδο του άνθρακα 14, η πρώτη εγκατάσταση στη θέση έγινε πριν τα μέσα της 7ης χιλιετίας π.Χ. και είναι σύγχρονη με τις πρωιμότατες γνωστές εγκαταστάσεις των πρώτων γεωργών στη Θεσσαλία.
«Το εύρημα αυτό είναι σημαντικό γιατί εντάσσει την πεδιάδα του Αλμυρού στους πρώιμους θαλάσσιους δρόμους διάδοσης της πρώιμης νεολιθικής οικονομίας στη Θεσσαλία», υπογραμμίζει η επικεφαλής της ανασκαφής από την πλευρά του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Ιστορία αιώνων
Η προϊστορική μαγούλα Ζερέλια του Δήμου Αλμυρού ονομάστηκε έτσι από την ονομασία των δύο μικρών κυκλικών λιμνών, τα Ζερέλια ή Ζηρέλια, βορειοδυτικά της Ευξεινούπολης. Η θέση είναι μεγάλη, περίοπτη και υψώνεται εντυπωσιακή στο ιδιαίτερο ανάγλυφο της περιοχής, κοντά στη λίμνη Μεγάλο Ζερέλι στα πρόβουνα της Ορθυος.
Η αρχαιολογική θέση ήταν γνωστή ήδη από τον 18ο αιώνα και σημειώνεται ως Ιτων στη Χάρτα του Ρήγα. Ερευνήθηκε επιφανειακά από τα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ ο σπουδαίος αρχαιοδίφης της περιοχής Περικλής Γιαννόπουλος οδήγησε εκεί τον Χρήστο Τσούντας στα τέλη του 19ου αιώνα. Η θέση εντάχτηκε στον κατάλογο και τον πρώτο χάρτη των νεολιθικών θέσεων της Θεσσαλίας στο μνημειώδες έργο του Τσούντα « Αι προϊστορικαί Ακροπόλεις Διμηνίου και Σέσκλου που ανάγεται στο 1908.
Η Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή στις αρχές του 20ου αιώνα διεξήγαγε στη συνέχεια εκτεταμένη έρευνα για την προϊστορική Θεσσαλία, ακολουθώντας τα βήματα του Τσούντα και εμπλουτίζοντας το χάρτη των γνωστών μέχρι τότε προϊστορικών θέσεων. Μια από τις πρώτες θέσεις που ανασκάφτηκαν το 1908 ήταν τα Ζερέλια.
Οι αρχαιολόγοι A.Wace και M. Thompson, έκαναν στρωματογραφικές τομές στην επιφάνεια και τα πρανή της μαγούλας και διαπίστωσαν την μακρά κατοίκησητης θέσης, από τη Νεολιθική εποχή, μέχρι την Εποχή του Χαλκού και τους ιστορικούς χρόνους.
Τεκμήρια πολιτισμού
Δίνοντας τον ορισμό και την σημασία της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στην συγκεκριμένη περιοχή η αναπληρώτρια καθηγήτρια προϊστορικής αρχαιολογίας τόνισε ότι «στο πεδίο είναι δυνατόν να κατανοήσουμε καλύτερα τις εποχές της προϊστορίας και τους προϊστορικούς πολιτισμούς. Αυτό που ονομάζουμε «πολιτισμό» στην αρχαιολογία, είναι κάτι αρκετά πολύπλοκο: ορίζεται ως ένα σύνολο «χαρακτηριστικών αντικειμένων» που, όταν συνυπάρχουν, προσδιορίζουν μιαν ορισμένη χρονική και πολιτιστική περίοδο της ιστορίας των κοινωνιών του παρελθόντος, σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή».
Η μελέτη των ευρημάτων που βρέθηκαν στα βαθύτερα στρώματα της Μαγούλας Ζερέλια, μιας σημαντικής από πολλών ετών αρχαιολογικής θέσης, αποκάλυψαν νέα δεδομένα που αναμφίβολα θα συμβάλουν τα μέγιστα στην κατανόηση του μακρινού παρελθόντος και του τρόπου ζωής των προϊστορικών κατοίκων της περιοχής χιλιάδες χρόνια πριν.
