Επετειακό αφιέρωμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στις αρχαιότητες που επαναπατρίστηκαν στον Βόλο μετά από 75 χρόνια
Εκθεση αρχαιοτήτων και αρχείων μίας άγνωστης γερμανικής ανασκαφής στη Θεσσαλία στα χρόνια της Κατοχής παρουσιάζεται στην αίθουσα βωμού του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα, στο πλαίσιο της δράσης «Το Αθέατο Μουσείο». Η παραπάνω δράση εντάχθηκε στο διήμερο των επετειακών εκδηλώσεων που διοργανώθηκαν, με επίκεντρο την προσφορά γνωστών και άγνωστων φίλων του πολιτισμού, στην προστασία των αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Πρόκειται για την αρχαιολογική έρευνα του Hans Reinerth, Γερμανού αρχαιολόγου και αξιωματικού των Ειδικών Δυνάμεων Rosenberg, που διενεργήθηκε τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 1941, στη νεολιθική μαγούλα Βισβίκη κοντά στο Βελεστίνο. Τα ευρήματα και το αρχείο της ανασκαφής, που επέστρεψαν από τη Γερμανία τμηματικά το 1951 και το 2014, φυλάσσονται εξ ολοκλήρου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό.
Χιλιάδες ευρήματα της νεολιθικής εποχής, πολλά εκ των οποίων προέρχονται από την Μαγνησία, και είχαν μεταφερθεί παράνομα στη Γερμανία στη διάρκεια της Κατοχής, επέστρεψαν μετά από 75 χρόνια στην Ελλάδα και στο φυσικό τους προορισμό. Μεγάλος αριθμός κεραμικών οστράκων, θραυσμάτων, δηλαδή, αγγείων της νεολιθικής περιόδου, τα οποία υπολογίζονται σε 10.000 περίπου, προέρχονται από τη μαγούλα Βισβίκη, τη νεολιθική θέση που βρίσκεται δυτικά του εργοστασίου αρμάτων ΠΕΒ στην περιοχή του Βελεστίνου και από 38 ακόμη νεολιθικές θέσεις στην περιοχή της Λάρισας.
Η Μαγούλα Βισβίκη αποτελεί προϊστορικό οικισμό στη Θεσσαλία, τον οποίο εντόπισε στις αρχές του 20ού αιώνα ο πρωτοπόρος αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας.
Η επίσημη τελετή επιστροφής των 10.600 αρχαιοτήτων, που ανασκάφηκαν από τα κατοχικά στρατεύματα από τον Ιούνιο έως τον Δεκέμβριο του 1941, πραγματοποιήθηκε στο Pfahlbau Museum, στο κρατίδιο της Βάδης – Βυρτεμβέργης και οι αρχαιότητες μεταφέρθηκαν στη συνέχεια, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου φυλάσσονται.
Σημαντικά ευρήματα
Με την κήρυξη του πολέμου στήθηκε μια τεράστια επιχείρηση απόκρυψης των αρχαιοτήτων σε όλη την Ελλάδα. Πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο ενήργησε ακαριαία.
Σκιαγραφώντας τις ηρωικές προσπάθειες που καταβλήθηκαν στο διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας Ανθή Μπάτζιου, ανέφερε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ότι: «Μέρα και νύχτα δούλευαν στα υπόγεια οι αρχαιολόγοι. Στις 11 Νοεμβρίου του 1940, η Αρχαιολογική Υπηρεσία έστειλε σε όλες τις τοπικές διευθύνσεις έγγραφο με τις τεχνικές οδηγίες «διά την προστασία των αρχαίων των διαφόρων μουσείων από τους εναέριους κινδύνους». Η κατάχωση των αγαλμάτων και των άλλων λίθινων θησαυρών προτεινόταν ως ο καταλληλότερος τρόπος εξασφάλισής τους. Οι τόποι απόκρυψης για τα μεγάλα εκθέματα ορίζονταν με κάθε λεπτομέρεια. Τα αγάλματα και τα μεγάλα πήλινα αντικείμενα έπρεπε να θαφτούν στα δάπεδα και τις αυλές των μουσείων, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βάθος για τη μείωση των κινδύνων».
Καταβλήθηκαν πολύ μεγάλες προσπάθειες προκειμένου να διαφυλαχθεί μεγάλο τμήμα της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς σε καιρό πολέμου και στην συνέχεια να επαναπατριστούν οι προϊστορικοί θησαυροί, που φυγαδεύτηκαν στην Γερμανία, μέσα σε κιβώτια.
Επιστροφή στα πάτρια
Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας επεσήμανε, παράλληλα, ότι ορισμένα από αυτά τα ευρήματα επεστράφησαν τον Ιούλιο 2014, όταν η Γερμανική Κυβέρνηση παρέδωσε στο Υπουργείο Πολιτισμού τις αρχαιότητες που είχαν ανασκαφεί-κλαπεί από την περιοχής της Μαγνησίας, από τη Μαγούλα Βισβίκη στην περιοχή του Βελεστίνου και από 38 προϊστορικές θέσεις από τα περίχωρα της Λάρισας, θέσεις γνωστές στη διεθνή βιβλιογραφία από τις μετέπειτα έρευνες. Η έρευνα για τον εντοπισμό των κλαπέντων ευρημάτων ξεκίνησε από την παρατηρητικότητα μιας αρχαιολόγου που σπούδαζε στη Γερμανία, της Αγγελικής Ντούζουγλη από τη δεκαετία του ’70, η οποία συνέβαλε αποφασιστικά στον εντοπισμό και την επιστροφή τους στα πάτρια.
