Υποφέρει διαχρονικά ο Βόλος από το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια. Ερευνα του υποψηφίου διδάκτορα των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλίας Γιώργου Πρώια, που πρόκειται να παρουσιαστεί στην αγγλική γλώσσα στο 14οΔιεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Μετεωρολογίας, Κλιματολογίας και Ατμοσφαιρικής Φυσικής με καλεσμένους διακεκριμένους επιστήμονες του χώρου που θα παρουσιάσουν τις ερευνητικές τους εργασίες με συζητήσεις για τα θέματα που άπτονται των Φυσικών Επιστημών, κάνει λόγο για ένα πρόβλημα διαχρονικό, που οφείλεται στην αυξημένη εκβιομηχάνιση και επηρεάζεται τα μέγιστα από τους μετεωρολογικούς παράγοντες, αλλά και τη σύνθετη τοπογραφία του Βόλου. Τα μεγαλύτερα επεισόδια ρύπανσης της ατμόσφαιρας που μεταφράζεται σε αύξηση των αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ10 εντοπίζονται κυρίως απογευματινές ώρες και κυρίως Σαββατοκύριακα της χειμερινής περιόδου.
Ρεπορτάζ: ΕΛΕΝΗ ΧΑΝΟΥ
Σύμφωνα με τη μελέτη του κ. Πρώια, «ο Βόλος μία από τις ελληνικές πόλεις που υποφέρουν από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η περίπτωση του Βόλου είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγμα, όπου κατά τις τελευταίες δεκαετίες η αστικοποίηση και η αυξημένη εκβιομηχάνιση έχουν ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα στην περιοχή. Οι μετεωρολογικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ενώ η σύνθετη τοπογραφία του Βόλου οξύνει επεισόδια ατμοσφαιρικής ρύπανσης».
Όπως όμως επισημαίνει ο ίδιος δεν είναι μόνο οι χαμηλής έντασης άνεμοι που εγκλωβίζουν ουσιαστικά τη ρύπανση πάνω από την πόλη. Ακόμη και όταν φυσούν ισχυροί νότιοι άνεμοι, η ρύπανση παραμένει καθώς το Πήλιο λειτουργεί σαν… τείχος. Όπως καταγράφεται στην μέχρι τώρα έρευνα με στοιχεία από το σταθμό μέτρησης της αέριας ρύπανσης της Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας από το 2001 και μετά, για όλες τις ταχύτητες του ανέμου, όταν η κατεύθυνση του ανέμου είναι από το νότο, ακόμη και με σχετικά υψηλές ταχύτητες ανέμου, φαίνεται ότι το ποσοστό κακών επιπέδων ποιότητας του αέρα είναι υψηλό. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι η πόλη του Βόλου προς τα βόρεια και βορειοανατολική πλευρά οριοθετείται από το Πήλιο. Κατά συνέπεια, οι άνεμοι του νότιου τομέα επίσης, δεν μπορούν να διασκορπίσουν τους ρύπους οι οποίοι είναι παγιδευμένοι πάνω από την πόλη δημιουργώντας χαμηλά επίπεδα ποιότητας του αέρα.
Αύξηση κατά 10μgr ΡΜ10 αυξάνει κατά 1% τη θνησιμότητα
Όπως εξηγεί ο κ. Πρώιας, «τα αιωρούμενα σωματίδια αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους ρύπους της ατμόσφαιρας των αστικών περιοχών και αποτελούν ένα σύνθετο μείγμα μικροσκοπικών σωματιδίων που προέρχονται τόσο από ανθρωπογενείς όσο και από φυσικές πηγές. Η αυξημένη συγκέντρωση αιωρούμενων σωματιδίων αποτελεί ακόμα και σήμερα μείζον περιβαλλοντικό πρόβλημα σε πολλές χώρες της Ε.Ε., ενώ νέα στοιχεία σχετικά με αρνητικές επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία έχουν προκύψει. Στην Ελλάδα, καθώς και σε άλλες χώρες της Ε.Ε., υπάρχει ανάγκη και χώρος για περαιτέρω βελτίωση, σχετικά με τις στρατηγικές ελέγχου των εκπομπών αιωρούμενων σωματιδίων».
Επικαλείται επιδημιολογικές μελέτες της τελευταίας δεκαετίας, στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α., οι οποίες έχουν τεκμηριώσει την ύπαρξη βραχυχρόνιων συνεπειών στην υγεία όπως είναι η αναπνευστική και καρδιαγγειακή νοσηρότητα κατά την έκθεση σε αυξημένα επίπεδα συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων. «Παράλληλα, οι μελέτες που έχουν γίνει μέχρι τώρα παρέχουν ενδείξεις ότι οι μακροχρόνιες επιδράσεις είναι σημαντικότερες µε βράχυνση του προσδόκιμου επιβίωσης, καθώς και την πρόκληση πολλών πρόωρων θανάτων και αύξηση των ημερών µε περιορισμένη δραστηριότητα ετησίως. Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με παλαιότερη πανευρωπαϊκή έρευνα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης, για κάθε αύξηση των ΡΜ10 κατά 10 μg/m3 παρατηρείται αύξηση της θνησιμότητας κατά 1%».
Οι πηγές της ρύπανσης
Βάσει της ακτινογραφίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης του Βόλου στην οποία προχώρησε ο κ. Πρώιας, σε ό,τι αφορά στην εκπομπή μικροσωματιδίων, υπερτερεί η καύση ξύλου στο τζάκι και ακολουθούν κατά φθίνουσα σειρά η καύση ξύλου σε ξυλόσομπα, η καύση πέλετ, η καύση πετρελαίου και, τέλος, η καύση φυσικού αερίου με σχεδόν μηδενικές εκπομπές.
«Ενα παραδοσιακό τζάκι εκλύει στην ατμόσφαιρα 30 φορές περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια απ’ ό,τι ένας καλά συντηρημένος καυστήρας πολυκατοικίας με 25 διαμερίσματα», τονίζει ο κ. Πρώιας.
Επίσης, σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει και με συμμετοχή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας τα αποτελέσματα της στοιχειακής ανάλυσης των αιωρουμένων σωματιδίων αναδεικνύουν τα ασβέστιο, κάλιο, σίδηρος, θείο και πυρίτιο ως τα βασικά στοιχεία που ανιχνεύονται στην ευρύτερη περιοχή. Ο ψευδάργυρος και ο μόλυβδος παρουσίασαν σχετικά υψηλές τιμές συγκέντρωσης σε σύγκριση με άλλα αστικά περιβάλλοντα και πιθανώς να σχετίζονται με μεταλλουργικές δραστηριότητες όπως η φορτοεκφόρτωση σκραπ. Τα μαγνήσιο, αργίλιο, πυρίτιο, τιτάνιο, μαγγάνιο, σίδηρος και στρόντιο παρουσίασαν υψηλότερες συγκεντρώσεις κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου. Τα στοιχεία αυτά σχετίζονται με τη σκόνη του εδάφους και επομένως τα υψηλά επίπεδα που καταγράφηκαν είναι πιθανόν να οφείλονται σε αυξημένη επαναιώρηση σκόνης κατά τη ξηρή θερινή περίοδο. Τέλος, τα στοιχεία βανάδιο, νικέλιο, χαλκός, ψευδάργυρος, σελήνιο, αντιμόνιο, βάριο και μόλυβδος παρουσίασαν υψηλότερες τιμές συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια της ψυχρής περιόδου, γεγονός που υποδηλώνει αυξημένη ανθρωπογενή δραστηριότητα, όπως κυκλοφορία αυτοκινήτων και λειτουργία συστημάτων κεντρικής θέρμανσης.
Υψηλή συνεισφορά στα PM10 σε όλες σχεδόν τις θέσεις δειγματοληψίας φαίνεται να έχει η καύση σκουπιδιών (καλώδια, ξύλα με βερνίκι, εισαγόμενα ξύλου αμφιβόλου ποιότητας και προέλευσης) αλλά και βιομάζας (τζάκια, ξυλόσομπες).
Επεισόδια τα απογεύματα του χειμώνα
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας που έκανε στον Βόλο ο κ. Πρώιας, τις απογευματινές ώρες, οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων ήταν υψηλότερες από τις πρωινές, σε όλες τις θέσεις μέτρησης. Το γεγονός αυτό συνδέεται κυρίως στη λειτουργία των συστημάτων οικιακής θέρμανσης και δευτερευόντως στην κυκλοφορία. Τα Σαββατοκύριακα οι τιμές των μετρήσεων είναι υψηλότερες, κυρίως τις απογευματινές ώρες, σε σχέση με τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδας. «Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να οφείλεται κυρίως στην οικιακή θέρμανση καθώς τα Σαββατοκύριακα δεν υπάρχει εμπορική δραστηριότητα και η κυκλοφορία οχημάτων είναι μειωμένη», εκτιμά ο κ. Πρώιας.
Οι μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε σημεία που βρίσκονται μέσα στο κέντρο της πόλης του Βόλου κατέγραψαν υψηλότερες τιμές συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων, σε αντίθεση με τα σημεία που βρίσκονται περιφερειακά από αυτό. «Από τα αποτελέσματα επιβεβαιώνεται ότι πολύ καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση των επιπέδων συγκέντρωσης των αιωρούμενων σωματιδίων έχει τόσο η τιμή της ταχύτητας του πνέοντος ανέμου, όσο και η διεύθυνση πνοής του», συμπληρώνει ο ίδιος.
Αύξηση ρύπων από Οκτώβριο έως Μάρτιο
Με βάση τη μελέτη που παρουσιάζει ο κ. Πρώιας για τις συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων από το 2001 έως και το 2016 σε ποσοστό 25% οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων αφορούν στα 40μgr/m3, ενώ σε ποσοστό 20% οι συγκεντρώσεις είναι στο όριο από 40 έως 50μgr/m3. Υπερβάσεις έως και 60μgr/m3 καταγράφονται σε ποσοστό 15%.
Μέσα στο χρόνο, παρατηρείται αύξηση των αιωρούμενων σωματιδίων κατά τους μήνες από Οκτώβριο έως και Μάρτιο και ελαφρά μείωση κατά τη χειμερινή περίοδο. «Αυτό οφείλεται στις κυκλοφοριακές συνθήκες που επικρατούν στην όλη, σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες και στις βιομηχανικές μονάδες που βρίσκονται στα όρια του αστικού ιστού», αναφέρει ο κ. Πρώιας.
«Κατά τη διάρκεια της ψυχρής περιόδου (Οκτώβριος– Μάρτιος) που απεικονίζεται με μαύρο χρώμα φαίνεται να υπάρχουν οι μεγαλύτερες τιμές συγκέντρωσης των αιωρούμενων σωματιδίων που οφείλεται κατά κύριο λόγο στις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, στην κίνηση των οχημάτων, στη βιομηχανική δραστηριότητα, στην ελλιπή συντήρηση των αυτοκινήτων και φορτηγών, στις κεντρικές θερμάνσεις αλλά και στην καύση ξύλου και άλλων υλικών. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου (Απρίλιος-Σεπτέμβριος) φαίνεται να υπάρχουν χαμηλότερες τιμές συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων που οφείλεται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες, στην επαναιώρηση της σκόνης καθώς και σε επεισόδια σκόνης από τη Σαχάρα που τα τελευταία χρόνια είναι αρκετά», προσθέτει ο ίδιος.
Ποδήλατο θα μετρά τους ρύπους
Την επιστημονική του εργασία ο κ. Πρώιας -MSc στη Χωρική Ανάλυση και Διαχείριση Περιβάλλοντος και στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα παρουσιάσει στο 14οΔιεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Μετεωρολογίας, Κλιματολογίας και Ατμοσφαιρικής Φυσικής που θα πραγματοποιηθεί στην Αλεξανδρούπολη από 15-17 Οκτωβρίου 2018.
«Στο αμέσως επόμενο διάστημα ο στόχος είναι να έρθει ένα ποδήλατο πλήρως εξοπλισμένο από το ΕΚΠΑ (Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) για να καταγράφει με τους αισθητήρες τις τιμές των αιωρούμενων σωματιδίων στην πόλη του Βόλου ώστε στην συνέχεια να δημιουργηθεί ένα τεχνητό δίκτυο νευρώνων που μας δίνει μία αξιόπιστη πρόγνωση των επόμενων ημερών», υπογραμμίζει ο ίδιος.
