Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, φιλόλογου
Το διάβασμα, ως γενική ιδέα και για τους περισσότερους ανθρώπους, είναι μια υποχρεωτική και μόνο σχολική υπόθεση. Συνδέεται με μια συνθήκη θεσμικού εκπαιδευτικού …καταναγκασμού. Είναι φασκιωμένο με μια σειρά εκπαιδευτικών μέτρων και επιλογών, που δημιουργούν ένα απόλυτα δεσμευτικό πλαίσιο αλλοιώνοντας την πρωτογενή επιθυμία της γνώσης και την ελευθερία της θέλησης του ανθρώπου, που είναι και κινητήριες δυνάμεις σε κάθε έκφραση της ζωής του.
Το διάβασμα όμως δεν αφορά αποκλειστικά τα μαθήματα του σχολείου… Αφορά κάτι βαθύτερο, που αν καλλιεργηθεί σωστά στους νέους, είναι δυνατό να τους δώσει μερικά από εκείνα τα εφόδια που θα τους καταστήσουν ενεργούς πολίτες, κάτι που τόσο πολύ έχουμε ανάγκη, ιδίως με τις τωρινές συγκυρίες. (Για παράδειγμα η περαιτέρω ανάπτυξη της κριτικής τους ικανότητας). Επιπλέον θα τους δώσει την απαραίτητη ώθηση ώστε ο γραπτός τους λόγος να ξεφύγει από την πεζότητα των εξετάσεων και να αποκτήσει τη δική του ξεχωριστή ταυτότητα…
Αποτελεί κοινό τόπο η άποψη ότι το να διαβάσει πλέον κάποιος νέος ένα βιβλίο κρίνεται ως εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, καθώς και το πρόγραμμά του είναι ιδιαίτερα πιεσμένο με την υπάρχουσα δομή του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και φυσικά διότι στις μέρες μας η αγορά ενός βιβλίου -κατά βάση λογοτεχνικού- θεωρείται ως ένα έξοδο «πολυτελείας». Κι αν η αγορά ενός βιβλίου μοιάζει ασύμφορη, το να αγοράσει ο μαθητής μια εφημερίδα, μία στο τόσο για αρχή, δεν νομίζω ότι αποτελεί τρομερό έξοδο.
Ποια είναι σήμερα η σχέση των νέων με τις εφημερίδες;
Αναντίρρητα οι εφημερίδες ήταν και θα παραμείνουν το αρχέτυπο της μαζικής επικοινωνίας, παρά τις σημαντικές προκλήσεις που δέχονται στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας και του ίντερνετ.
Πολλές φορές συζητώντας με τους μαθητές μου για το πώς μπορούν να ενημερώνονται για παράδειγμα σχετικά με τα βιβλία οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί, έχω διαπιστώσει ότι δεν γνωρίζουν καν ότι οι εφημερίδες ασχολούνται και με τα βιβλία. Όταν μιλάμε για άλλα αναγνωστικά υλικά που χρειάζεται ένα σύγχρονο μάθημα (που δε μπορεί να εξαντλείται μόνο στο σχολικό βιβλίο) διαπιστώνω ότι δεν γνωρίζουν τη δομή μιας εφημερίδας, τα είδη των κειμένων που περιλαμβάνει. Είναι μεγάλη απώλεια για την καλλιέργεια του γραμματισμού το γεγονός ότι ποτέ δεν μπήκαν οι εφημερίδες στο σχολείο.
Οι εφημερίδες είναι ένα πολύ προσιτό υλικό για να γνωρίσει ο μαθητής τι σημαίνει διαφορετική άποψη πάνω στα ίδια γεγονότα, πόση σημασία έχει η διατύπωση μιας είδησης, η επιλογή των λέξεων, το πολιτικό σύνθημα. Γίνεται κοινωνική και πολιτική αγωγή (μάθημα που υπάρχει στο σχολείο) χωρίς εφημερίδες; Ο φόβος μας για τις (πολλές και διαφορετικές) εφημερίδες στο σχολείο, αν όντως υπάρχει ακόμη, δείχνει και το επίπεδο του γραμματισμού μας: φοβόμαστε τις διαφορετικές πολιτικές, με την ευρεία έννοια, απόψεις διότι δεν είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε κριτικά, διότι δεν κατέχουμε τις στρατηγικές να τις διαπραγματευτούμε απροκατάληπτα μέσα στην τάξη. Έτσι λοιπόν, αρκούμαστε στις διαχρονικές αξίες, στους κοινούς τόπους, σε ό,τι είναι γενικά παραδεκτό και δεν προκαλεί, αφήνοντας τα πραγματικά διακυβεύματα του σήμερα να τα ανακαλύψουν τα παιδιά εκτός του σχολείου, με όποιον τρόπο μπορέσουν, αν μπορέσουν.
Στις μέρες μας μπορεί μεν όλοι οι έφηβοι να πηγαίνουν στο σχολείο, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι έχουν μάθει να διαβάζουν, όπως οι αντίστοιχοί τους στις προηγούμενες δεκαετίες. Σε σύγκριση με το παρελθόν, στην τωρινή εποχή όπου κυριαρχεί η εικόνα, η προφορική διδασκαλία γίνεται όλο και πιο δύσκολο να κατανοηθεί, εάν δεν συνοδεύεται από ανάλογο οπτικοακουστικό υλικό. Τούτο σημαίνει ότι όσο, λόγου χάρη, τα ελληνικά σχολεία δεν αναπροσαρμόζονται στα νέα δεδομένα, οι σημερινοί μαθητές αυτό που κάνουν είναι απλώς να διαβάζουν χωρίς να κατανοούν (σε συνδυασμό με το ότι τα σχολεία τείνουν να καταστούν ένα είδος εξεταστικού κέντρου), κι όταν δεν κατανοούν αντιπαθούν το διάβασμα ακόμη περισσότερο. Κάτι τέτοιο έχει μακροπρόθεσμα αρνητικές επιπτώσεις για κάθε μορφή έντυπης επικοινωνίας. Και εδώ θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η ανάγνωση ως συνήθεια δημιουργείται στην εποχή της εφηβείας.
Συμπερασματικά η ανάγνωση της εφημερίδας, για εμένα προσωπικά και άλλους ανθρώπους της γενιάς μου, ήταν βασικός μοχλός της ανάγνωσης συνολικά, καθώς μας οδηγούσε σε άλλες αναγνώσεις. Ωστόσο, αν ενδιαφερόμαστε να καταστήσουμε την ανάγνωση κρίσιμη και για τους μαθητές, πρέπει να δοκιμάσουμε όλους τους δρόμους και η ανάγνωση των εφημερίδων, όχι μόνο δεν είναι άσχετη με τη φιλαναγνωσία, αλλά κάλλιστα μπορεί να οδηγήσει σε αυτήν…
Κι αν το ίντερνετ κυριαρχεί, η αίσθηση του χαρτιού στο χέρι είναι τελείως διαφορετική. Γι’ αυτό και μολονότι μπορώ να διαβάζω τα νέα από το ίντερνετ, όπως οι περισσότεροι άλλωστε, ποτέ δεν θα σταματήσω να αγοράζω εφημερίδα. Ποιος θα διαφωνήσει άλλωστε ότι το διάβασμα εφημερίδων, ειδικά τις Κυριακές, αποτελεί ιεροτελεστία και απαραίτητο συνοδευτικό του πρωινού μας καφέ; Καλή σας ημέρα!!!
Υ.Γ. Και μέσα σε όλα αυτά ποτέ δεν θα ξεχάσω την πρώτη φορά που είχε δημοσιευτεί κείμενό μου στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ και φυσικά τη χαρά που είχα πάρει…
