Δύο εντυπωσιακά παλαιοχριστιανικά λουτρά, τα οποία βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο της Νέας Αγχιάλου, θα ανοίξουν τις πύλες τους στο κοινό, κατά το τετραήμερο 7, 8, 9 και 10 Οκτωβρίου, προκειμένου να γίνουν γνωστά στους επισκέπτες τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Η 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων συμμετέχει στην πανελλαδική εκστρατεία του Υπουργείου Πολιτισμού με θέμα «Περιβάλλον και Πολιτισμός 2010. Φωνές Νερού Μυριάδες», παρουσιάζοντας τα συγκεκριμένα μνημεία, διότι η λειτουργία τους σχετίζεται με τη διαχείριση των υδάτινων πόρων και τη χρήση του νερού.
Τα δύο πολύ αξιόλογα λουτρά που χρονολογούνται στα μέσα του 5ου αρχές του 6ου αιώνα μΧ., έχουν αναδειχθεί, όπως άλλωστε και όλος ο αρχαιολογικός χώρος Νέας Αγχιάλου, με πόρους του Γ΄ ΚΠΣ και συγκαταλέγονται μεταξύ των σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων της περιοχής. Το ένα εκ των δύο παλαιοχριστιανικών λουτρών που θα παρουσιαστούν σύντομα στο κοινό, βρίσκεται
νότια της Βασιλικής του Αγίου Δημητρίου και εντάσσεται σε συγκρότημα γυμνασίου και παλαίστρας, ενώ στο δεύτερο, δυτικά της ίδιας βασιλικής, διατηρούνται οι πήλινοι σωλήνες τροφοδοσίας και οι κτιστοί αγωγοί μεταφοράς του νερού από το κεντρικό υδραγωγείο της πόλης. Στα παραπάνω μνημεία θα πραγματοποιηθούν θεματικές ξεναγήσεις για ενήλικες και οργανωμένες σχολικές ομάδες κατόπιν συνεννόησης με τους αρμόδιους της 7ης ΕΒΑ.
Οι εργασίες ανάδειξης των δύο μνημείων τα οποία είχαν δημόσιο χαρακτήρα, ήταν δηλαδή δημόσια λουτρά, πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια και είναι αξιοσημείωτη η διάταξή τους, η οποία ομοιάζει με τις θέρμες των χρόνων της Ρωμαιοκρατίας. Το πρώτο, στα νοτιοανατολικά της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου, αποτελείται από παλαίστρα – γυμνάσιο, αποδυτήριο, έναν ψυχρό χώρο (frigitarium), έναν χλιαρό (tepidarium) και έναν θερμό (caldarium). Το δεύτερο, στη βορειοδυτική γωνία της ίδιας βασιλικής, περιλαμβάνει σύμπλεγμα θερμών και ψυχρών χώρων, μεταξύ των οποίων δύο είναι θολωτοί, με μορφή και διάταξη που παραπέμπει στις μεγάλες θέρμες των αυτοκρατορικών χρόνων. Τα υπάρχοντα δεδομένα αποδεικνύουν στην πράξη το υψηλό επίπεδο πολιτισμού, που αναπτύχθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια.
Η υδροδότηση των λουτρικών κτισμάτων πραγματοποιούνταν, σημειωτέον, από δεξαμενές που βρίσκονταν στην κορυφή και στους πρόποδες του λόφου δυτικά της αρχαίας Πυράσου και παράλληλα με δίκτυο πήλινων σωλήνων μεταφοράς νερού. Το νερό από τα λουτρά διοχετευόταν μέσω αγωγών στην κρήνη του αιθρίου και ακολούθως στο βαπτιστήριο της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου, προκειμένου να λειτουργούν ως δημόσια λουτρά. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι έχουν αποκαλυφθεί μέχρι στιγμής έξι λουτρικά κτίσματα στον αρχαιολογικό χώρο της Αγχιάλου και στις προθέσεις των ιθυνόντων της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, είναι η περαιτέρω ανάδειξή τους.
Δύο σημαντικά ευρήματα
Εντυπωσιακά είναι τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν τα δύο παλαιοχριστιανικά λουτρά, αρχής γενομένης από το λουτρό που βρίσκεται σε απόσταση 60 μέτρων ΝΑ της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου, το οποίο αποτελείται από δύο συνεχόμενες αίθουσες υποκαύστου, (υπόγειοι χώροι δηλαδή απ’ όπου διοχετεύονταν ο θερμός αέρας), από τις οποίες η βόρεια έχει δυτικά τον κλίβανο. Και στις δύο αίθουσες διασώζονται χαμηλά στηρίγματα πάνω στα οποία στηρίζονταν το δάπεδο του κάτω ορόφου, ενώ στην διάρκεια των ανασκαφών περισυλλέχθηκαν κεραμικά τούβλα με μαστοειδείς αποφύσεις και άλλες με οπές, στοιχείο που χαρακτηρίζει γενικότερα τις θέρμες των ρωμαϊκών χρόνων. Επιπροσθέτως, αποκαλύφτηκαν λουτρά συνεχόμενα προς την δεξιά αίθουσα, καθώς και τετράγωνος χώρος που ήταν πιθανώς αποδυτήριο. Το εύρημα θεωρείται σύγχρονο της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου και οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν την τριετία 1954, 1955, 1956 από τον Γ. Σωτηρίου και το 1973 από τον Π. Λαζαρίδη, απέδωσαν σημαντικούς καρπούς.
Το σύμπλεγμα παλαιοχριστιανικού λουτρού που αποκαλύφθηκε στην ΒΔ γωνία και σε απόσταση 6 μ. από την βασιλική Αγίου Δημητρίου, αποτελείται, αντίστοιχα, από πέντε κυρίως διαμερίσματα, από τα οποία το ένα είναι κυκλικό στεγαζόμενο προφανώς με τρούλο. Η είσοδος στον χώρο επιτυγχάνονταν από τη βόρεια πλευρά μέσω της πόρτας που συγκοινωνεί με διαμέρισμα, το οποίο ήταν προφανώς το αποδυτήριο. Το λουτρό βρέθηκε σε ύψος 1,50 μ. και διατηρεί στα περισσότερα σημεία τα δάπεδα, τα υπόκαυστα, τις θέσεις των καμίνων και το σύστημα της διοχέτευσης του νερού και του θερμού αέρα, καθώς και τους σωλήνες αποχέτευσης, ώστε να είναι δυνατή η ερμηνεία του κάθε διαμερίσματος. Τα διαμερίσματα που έχουν αποκαλυφτεί, αντιστοιχούν με τα παρόμοια των ρωμαϊκών θερμών, δηλαδή προσέφεραν χλιαρό λουτρό, θερμό λουτρό, ιδρωτήριο κ.λ.π. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό εύρημα, διότι σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση και συνδέεται με τη βασιλική, στην οποία διοχετεύει ψυχρό και θερμό νερό στην κρήνη, προφανώς δε και στο βαπτιστήριο και στο σκευοφυλάκιο, γεγονός το οποίο μαρτυρά η κατεύθυνση των σωλήνων. Το 1990 αποκαλύφθηκε η αίθουσα πιθανώς του ψυχρού χώρου.
Τα κτίσματα εξωτερικά είναι οκτάπλευρο και εσωτερικά, σε κάθε πλευρά, σχηματίζεται μια τετράγωνη κόγχη. Μεταξύ δύο κογχών υπάρχει συμπαγής τοιχοποιΐα σε τριγωνικό σχήμα, η κορυφή της οποίας διαμορφώνεται σε αμβλεία γωνία προς τα μέσα. Με αυτό τον τρόπο σχηματίζονται οκτώ στηρίγματα, στα οποία πατούσε προφανώς ημισφαιρικός θόλος, ενώ στις κόγχες σώζονται ίχνη πιθανώς καθισμάτων.
Το δάπεδο ήταν στρωμένο με μαρμάρινες πλάκες σε σχήμα ορθογωνίου παραλληλογράμμου με τον κατά μήκος άξονα Α-Δ, ενώ σήμερα διατηρείται το υπόστρωμα των πλακών. Στο κτίριο ανοίγονται τρεις θύρες στις αντίστοιχες ισάριθμες τρεις κόγχες του νότιου μισού, η μεσαία των οποίων επικοινωνεί μέσω μικρού διαμερίσματος με το λουτρό. Νοτιοδυτικά της αίθουσας του ψυχρού, αποκαλύφθηκε ακόμη ένας χώρος, το δάπεδο του οποίου βρίσκεται σε βάθος 1,71 μ. και αποτελείται από πήλινες πλάκες διαστάσεων 0.27 χ 0.35 μ. Ανατολικά της αίθουσας του ψυχρού λουτρού, αποκαλύφτηκαν και άλλα τμήματα αγωγών από στρογγυλούς πήλινους σωλήνες, καθώς και κτιστών σκεπασμένων με πλάκες, που μετέφεραν το νερό από το κεντρικό υδραγωγείο, που βρίσκεται στο λόφο, δυτικά του λόφου της αρχαίας Πυράσου, και τροφοδοτούσε το υπόκαυστο, το βαπτιστήριο και την κρήνη στο αίθριο της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου. Το λουτρό που βρίσκεται στην Β.Δ. γωνία της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου, ανασκάφτηκε το 1926 και το 1935 από τον Γ. Σωτηρίου και το 1990 από την νυν προϊσταμένη της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Ασπα Ντίνα.
Το δύο λουτρικά συγκροτήματα που θα παρουσιαστούν σύντομα στο κοινό, φέρουν ανάγλυφα τα χαρακτηριστικά μιας ολόκληρης εποχής και μαρτυρούν τον τρόπο ζωής και τις καθημερινές συνήθειες όσων έζησαν μεταξύ του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ., στην συγκεκριμένη περιοχή.
