Οι Τρεις Ιεράρχες

Η παιδεία, η κορωνίδα αλλά και η μητέρα των επιστημών, έχει ιερή αποστολή και θεϊκή προστασία. Οι Αρχαίοι Έλληνες, οι μεγάλοι αυτοί μελετητές της ανθρώπινης ψυχής, οι ερευνητές των φυσικών νόμων, που ήθελαν την παιδεία προστατευόμενη από τη σοφή γαλανομάτα κόρη του Δία, τη θεά Αθηνά. Το γεγονός αυτό δεν είναι τυχαίο, όπως συμπτωματικό δεν είναι, ακόμα, το ότι, ο Χριστιανισμός έθεσε την παιδεία κάτω από την ιερή σκέπη των τριών μεγιστάνων του Χριστιανικού πνεύματος των τριών Ιεραρχών. Ο Μ. Βασίλειος, ο Θεολόγος Γρηγόριος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, είναι οι ένθεοι απολογητές, οι στυλοβάτες της Ορθοδοξίας, οι κρατεροί μαχητές της χριστιανικής πίστης, οι πολύσοφοι Ιεράρχες της χριστιανικής αλήθειας. Είναι οι τρεις τηλεφωτεινοί φάροι, τρία εκθαμβωτικά διαμάντια που λάμπουν αστραφτερά στο στέμμα του χριστιανισμού που στολίζει τον πνευματικό ορίζοντα της ανθρωπότητας. Δεν υπήρξαν μόνο υποστηριχτές της ορθοδοξίας, ένθεοι απολογητές και ακατάβλητοι μαχητές της χριστιανικής πίστης, αλλά και μεγάλοι παιδαγωγοί.
Της φωνής αυτών άκουσαν τα έθνη.
Και της κραυγής αυτών επλήσθη η γη.
Με το σοφό τους νου, τη βαθιά χριστιανική πίστη, τη ζωή και το παράδειγμα τους, δεν πάτησαν μόνο τις πανύψηλες κορυφές της Ευαγγελικής τελειότητας, αλλά ανεδείχθησαν και υπέροχοι παιδαγωγοί και προστάτες των γραμμάτων και κηδεμόνες της χριστιανικής Παιδείας. Στην εποχή τους, όταν ακόμη η παιδεία βρίσκονταν σε μαρασμό, οι τρεις ιεράρχες είχαν συλλάβει την ολότητα το πρόβλημα της αγωγής. Θεωρούσαν τη μόρφωση του ανθρώπου σαν αναγκαία πνευματική τροφή και όχι σαν περιττή πολυτέλεια. Στις παιδαγωγικές τους ιδέες είχαν για οδηγό πάντοτε τις σκέψεις των μεγάλων παιδαγωγών και σοφών της αρχαιότητας Σωκράτη και Πλάτωνα και του παιδαγωγού των παιδαγωγών Αποστόλου Παύλου. Έτσι συνέδεσαν την Ελληνική φιλοσοφία με τη χριστιανική ιδέα της αγάπης και έγιναν και οι τρεις καλλιεργητές και δάσκαλοι των Ελληνικών γραμμάτων. Στήριξαν ολόκληρο το οικοδόμημα της χριστιανικής αγωγής πάνω στα στερεά βάθρα της πλατιάς και αληθινής αγάπης. Αυτή η αγάπη ήταν η αληθινή πυξίδα και ο οδηγός τους σε ολόκληρη τη ζωή και αυτό αποτέλεσε το υφάδι με το οποίο έπλεξαν ολόκληρο το θεόπνευστο έργο τους. Αγάπη προς το θεό και το έργο του. Αγάπη προς τον άνθρωπο και προ παντός αγάπη προς την παιδεία, γιατί αυτή έχει θεία προέλευση. Χωρίς παιδεία, ούτε πρόοδος θα υπήρχε, ούτε τέχνη, ούτε πολιτισμός. Ο άνθρωπος θα ζούσε πρωτόγονα χωρίς αυτή. Βυθισμένος στα πυκνά σκοτάδια της αμάθειας και της αμαρτίας. Ό,τι καλό έχει αποκτήσει μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα προέρχεται από αυτή, γιατί όπως λέγει και ο Σωκράτης «η παιδεία καθώς η πλούσια χώρα φέρνει όλα τα αγαθά». Ας φροντίσουμε, έλεγαν να αφήσουμε στα παιδιά μας, όχι χρήματα και κτηματική περιουσία, πράγματα που καταστρέφονται και χάνονται, αλλά την παιδεία που παραμένει αδαπάνητος. Γι’ αυτό συνιστούν στους γονείς να ανατρέφουν τα παιδιά τους, «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου απ’ τη μικρή ακόμη ηλικία που είναι το σπουδαιότερο σημείο για τη μόρφωση και την περαιτέρω εξέλιξη του παιδιού. Ο Χρυσόστομος Ιωάννης δίνει μεγάλη σημασία στο δάσκαλο τον οποίο θέλει να είναι διαποτισμένος από γνήσια θεογνωσία και αγάπη. «Ουδέν γαρ ούτω προς διδασκαλίαν επαγωγόν, ως το φιλείν και φιλείσθαι». Τίποτε λέει, δεν είναι αποτελεσματικότερο από το να αγαπά κανείς και ν’ αγαπιέται. Από αγάπη λοιπόν πρέπει να διαπνέεται ο καλός παιδαγωγός. Αγάπη για το παιδί και το έργο του. Αυτή είναι πάντοτε η αρχή για κάθε γνώση, όπως η φωτιά είναι η αρχή για κάθε φως, καθώς επίσης η αρχή κάθε ψυχική ανάταση γιατί όπως λέγει. Και ο ΜΟΖΕ, «η αγάπη και η παιδεία, βοηθάνε πάρα πολύ στην ανύψωση της ψυχής». Αναγνωρίζουν τον άνθρωπο σαν μια ψυχοσωματική οντότητα με δυο φύσεις αρμονικά δεμένες, τη σωματική και την πνευματική. Παρομοιάζουν το καλλιεργημένο άτομο με καλλιτέχνημα στο οποίο ο καλλιτέχνης αφαιρεί με τη σμίλη του ότι είναι περιττό και προσθέτει ότι του λείπει. Μεγάλη προσοχή συνιστούν στην εκλογή της διδακτέας ύλης. Ο Μέγας Βασίλειος τονίζει επιγραμματικά. «Κάθαπερ της ροδανιάς το άνθος δρεψάμενοι, τας άκανθας εκλίνομεν, ούτω και επί των τοιούτων λόγων, όσον χρήσιμον καρποσάμενοι, το βλαβερόν φυλαξόμεθα». Πρέπει ο, παιδαγωγός λέει να δίνει στο παιδί το χρήσιμο και παιδαγωγήσιμο και να απορρίπτει κάθε τι που μπορεί να το βλάψει, όπως η μέλισσα δεν απομυζά από τα άνθη το δηλητήριο, αλλά παίρνει μόνο το χρήσιμο υλικό. Είναι πέλαγος υποστηρίζουν η παιδική ηλικία και χρειάζεται έμπειρος κυβερνήτης, καλός οδηγός, άριστος παιδαγωγός και δάσκαλος για να οδηγήσει το παιδί με ασφάλεια στο λιμάνι της προόδου, της ευτυχίας και της αληθινής χαράς. Ακόμα και στο ζήτημα των ποινών και των κυρώσεων αναφέρεται χαρακτηριστικά ο Χρυσόστομος. «Τις έμαθε γράμματα φόβον χωρίς». Χρειάζεται κάποτε το ραβδί υποστηρίζει, «ο φειδόμενος της εαυτού βακτηρίας μισεί τον υιόν αυτού». Ερμηνεύοντας μάλιστα από την παλαιά διαθήκη τα λόγια του ιερέα Ηλί, ο οποίος αγαπούσε τόσο πολύ τα παιδιά του, ώστε δεν τα έδερνε ποτέ παρά μόνο τα έλεγε: «Μη τέκνα ποιείται ούτως, ότι ουκ αγαθή η ακουή, ην εγώ ακούω περί υμών» Όταν ημάρτανον, ο ιερός Χρυσόστομος παρατηρεί τα εξής: «τι λέγεις τον Δεσπότην ύβρισαν και τέκνα αποκαλείς; Ηγνόησαν τον πεποιηκότα και ούκ επιγιγνώσκεις αυτών την συγγένειαν; Δεον γαρ μαστιγώσαι, της πατρώας εκβάλει οικίας, πάντα επιδίξασθαι διορθώσεως τρόπον». Να επιβάλλεται λένε η τιμωρία από γονείς και δασκάλους στο παιδί, όταν αυτό είναι αυταρχικό, ανυπάκουο και υποπίπτει σε ασυγχώρητα λάθη. Πρέπει να αποφεύγεται κάθε πράξη αμαρτωλή καθώς και κάθε βλαβερή επίδραση από τη μελέτη των βιβλίων και συγγραμμάτων με φθοροποιό περιεχόμενο. Σε αυτές τις περιπτώσεις τονίζουν, πρέπει να μιμούμεθα το μυθικό Οδυσσέα, ο οποίος έκλεισε τα αυτά των συντρόφων του με κερί, για να μην ακούσουν τα μαγικά τραγούδια των Σειρήνων. Άριστοι παιδαγωγοί οι τρεις ιεράρχες, δεν υπήρξαν μόνο θεωρητικοί κήρυκες των ιδεών των αλλά και πιστοί εφαρμοστές των θεωριών και των λόγων των. Υπήρξαν υπέρμαχοι θιασώτες της έντιμης εργασίας της ελεημοσύνης, της αυταπάρνησης, της φιλαλληλίας και φιλανθρωπίας. Οι λόγοι τους είναι σήμερα νόμοι ακατάλυτοι, αξιώματα αδιάψευστα και πανανθρώπινες αρχές. Τα συγγράμματά τους αληθινά αριστουργήματα για το Ελληνικό πνεύμα. Ενουθέτησαν γενεές γενεών και αποτελούν την ωραιότερη υποθήκη, αλλά και τη βαρύτερη κληρονομιά, όχι μόνο για διδάσκοντες και διδασκομένους, αλλά και για ολόκληρη την ανθρωπότητα.