ΠΡΟΤΖΕΚΤ ΚΑΘΗΓΗΤΗΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Το ενδιαφέρον των απανταχού φιλότεχνων απέσπασε η πρωτότυπη εικαστική πρόταση της Μαρίας Παπαδημητρίου, διδάσκουσας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η οποία χρησιμοποίησε δέρματα από βυρσοδεψείο του Βόλου, για να αποδώσει την τραγική φιγούρα της Αντιγόνης, σε μεγάλη διεθνή έκθεση στη Νέα Υόρκη. Η χαρισματική δημιουργός, μετά την επίσημη εκπροσώπηση της Ελλάδας στην 56η Μπιεννάλε, πρωτοτύπησε για μια ακόμη φορά, μέσω της συμμετοχής της στη μεγάλη έκθεση που διοργάνωσε το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης, στο διάστημα μεταξύ 13 και 16 Οκτωβρίου.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Μετά τα «Αγριμικά», το κατάστημα της περιοχής των Παλαιών, μια ακόμη επιχείρηση με ιστορία, το βυρσοδεψείο του Αλέξη Κάππα, ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη, μέσω της εικαστικής εγκατάστασης της κ. Παπαδημητρίου, η οποία έκανε για μια ακόμη φορά το γύρο του κόσμου.
Το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Υόρκης, με αφετηρία και επίκεντρο την αρχαία τραγωδία «Αντιγόνη», εγκαινίασε τη φετινή καλλιτεχνική περίοδο δημιουργώντας ένα σύγχρονο και δυναμικό Φεστιβάλ, το «Antigone Now», με σκοπό να αναδείξει τη διαχρονικότητα των συμβολισμών και των μηνυμάτων του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού έως σήμερα.
Σκηνοθέτες, εικαστικοί, βραβευμένοι Αμερικανοί ηθοποιοί και συνολικά περισσότεροι από 90 συμμετέχοντες συνέθεσαν το πρόγραμμα, που περιελάμβανε περισσότερα από 30 δρώμενα, με ελεύθερη είσοδο. Μεταξύ άλλων, το Φεστιβάλ του Ωνάσειου Πολιτιστικού Κέντρου στη Νέα Υόρκη, τίμησαν με την παρουσία τους οι: Reg E. Cathey (House of Cards, The Wire), Gloria Reuben (ER), Glenn Davis (24, The Unit), Samira Wiley (Orange Is the New Black), Bryan Doerries, Céline Cousteau, Λένα Κιτσοπούλου, Σοφία Κόκκαλη, Θέμης Πάνου, Μαρία Παπαδημητρίου, Στέφανος Τσιβόπουλος και πολλοί άλλοι. Το «AntigoneNow» συνέθεσαν πρωτότυπες συνεργασίες, εικαστικές και παραστατικές τέχνες και προγράμματα για όλη την οικογένεια.
Καταθέτοντας τις εντυπώσεις της από τη συμμετοχή, η Μαρία Παπαδημητρίου, αναφέρει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ότι η εμπειρία ήταν μοναδική και όλες οι συμμετοχές εξαιρετικές. Αναλύοντας την εικαστική της πρόταση και τη σύνδεσή της με το Βόλο, η ίδια υπογράμμισε ότι «διδάσκω 15 χρόνια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και αντλώ έμπνευση από το Βόλο. Κατά συνέπεια τα έργα που παρουσίασα στο Ιδρυμα ΔΕΣΤΕ, στη Μπιεννάλε και στο Ιδρυμα Ωνάση είναι εμπνευσμένα από το Βόλο».
Στο πλαίσιο της Μπιεννάλε, η ευρηματική δημιουργός αναπαρέστησε σε λίγα τετραγωνικά το κατάστημα «Αγριμικά» των Παλαιών, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές. Με ανάλογη διάθεση και φιλοσοφία συμμετείχε στην έκθεση της Νέας Υόρκης, έχοντας ως σημείο αναφοράς το παλιό βυρσοδεψείο του Αλέξη Κάππα. Η απήχηση της παραπάνω πρότασης ήταν εξαιρετική, το πόστερ της διοργάνωσης απεικόνιζε δικό της έργο, ενώ παράλληλα είδαν το φως της δημοσιότητας εντυπωσιακά αφιερώματα στο έργο της, με κορυφαία την ενθουσιώδη κριτική που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «The National Herald».
Η Αντιγόνη
Το 2015, ήταν ο μύθος του Νάρκισσου που είχε εμπνεύσει το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο (ΝΥ), για να ξεκινήσει την καλλιτεχνική σεζόν διοργανώνοντας το Φεστιβάλ «Narcissus Now: The Myth Reimagined». Τη φετινή σεζόν, το σημαντικό πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας διαδέχεται στο επίκεντρο της σύγχρονης δημιουργίας, μια ηρωική μορφή από την ελληνική τραγωδία, η Αντιγόνη. Η ιστορία της είναι η ιστορία μιας έφηβης που αψηφά την εξουσία του νόμου, δηλώνοντας την αφοσίωσή της σε έναν ανώτερο νόμο, τον θείο. Κόρη του Οιδίποδα, η Αντιγόνη επιθυμεί να θάψει τον αδερφό της Πολυνείκη, ο οποίος σκοτώθηκε σε ένα βάναυσο εμφύλιο πόλεμο εναντίον του ίδιου του αδερφού του Ετεοκλή.
Ο Κρέων, θείος τους και νέος, αδοκίμαστος βασιλιάς, έχοντας μόλις αναλάβει το θρόνο, μετά το θάνατο των δύο αδερφών, διατάζει να μείνει άταφο το σώμα του Πολυνείκη, για να το κατασπαράξουν τα όρνια, επειδή ηγήθηκε στρατού εναντίον της πατρίδας του Θήβας. Όποιος παραβεί το νόμο, σύμφωνα με τη διαταγή του Κρέοντα, θα θανατωθεί. Η Αντιγόνη τον αψηφά ανοιχτά, τιμώντας το σώμα του αδερφού της με νεκρικές τελετές, ακολουθώντας έναν ανώτερο νόμο που υπερβαίνει αυτόν της πολιτείας – το θεϊκό νόμο. Ο Κρέων αναγκάζεται, λόγω της δικής του πολιτικής εμμονής και της εύθραυστης εξουσίας που έχει μόλις αρχίσει να εγκαθιδρύει, να τιμωρήσει την ανιψιά του για παραδειγματισμό καταδικάζοντάς την σε θάνατο.
Πραγματοποιώντας την εντολή του, ο Κρέων χάνει τα πάντα: το γιο του – που ήταν αρραβωνιασμένος με την Αντιγόνη – τη γυναίκα του, το θρόνο του και την τάξη που προσπάθησε τόσο πολύ να προασπίσει. Στον πυρήνα της, η Αντιγόνη είναι ένα έργο για τη σύγκρουση ανάμεσα στα «πιστεύω» του ατόμου και το νόμο του κράτους, θέτοντας έτσι το ερώτημα: Όταν όλοι έχουν δίκιο (ή αισθάνονται ότι έχουν δίκιο), πώς αποτρέπουμε τη βία που αναπόφευκτα θα ακολουθήσει;
Πρωτότυπη πρόταση
Αντλώντας έμπνευση από το κείμενο του αρχαίου τραγικού ποιητή Σοφοκλή, η Μαρία Παπαδημητρίου αναπαρέστησε επί της ουσίας τα πρόσωπα της αρχαίας τραγωδίας, με τα δέρματα των ζώων. «Θεωρώ ότι η συγκεκριμένη αρχαία τραγωδία, με επίκεντρο την Αντιγόνη, θα έπρεπε να παιχτεί μέσα στο συγκεκριμένο βυρσοδεψείο του Βόλου, όπου τα δέρματα των ζώων αποτυπώνουν την έννοια του θανάτου. Ο Αλέξης Κάππας είναι εξαιρετικός άνθρωπος, με βοήθησε πάρα πολύ, μου έδειξε τη διαδικασία της δουλειάς και είναι ο μοναδικός στην Ελλάδα και ίσως στην Ευρώπη πλέον, ο οποίος χρησιμοποιεί φυσικά προϊόντα για την επεξεργασία των δερμάτων. Είναι πολύ σπουδαίο το βυρσοδεψείο της οδού Σαρανταπόρου», επισημαίνει η ίδια.
Η εικαστική πρόταση της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η οποία διδάσκει εικαστικές τέχνες και design στο τμήμα Αρχιτεκτόνων, ήταν το επίκεντρο της έκθεσης και συνοδεύτηκε από οπτικό υλικό, το οποίο προήλθε από το χώρο του παλιού βυρσοδεψείου του Βόλου. «Εντυπωσιάστηκα από το κτίσμα και την εργασία που κάνουν, τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζονται τα δέρματα. Αρχιτεκτονικά είναι ένα αριστούργημα αυτό το βυρσοδεψείο και η αίσθηση που αποπνέει η διαδικασία επεξεργασίας των δερμάτων, είναι συγκλονιστική», υπογραμμίζει η διεθνής εικαστικός.
Εντυπωσιακό είναι, εξάλλου, το γεγονός ότι η Μαρία Παπαδημητρίου φωτογράφισε τα μηχανήματα και το χώρο του βυρσοδεψείου, δημιουργώντας ένα φωτογραφικό κολάζ στο χώρο της έκθεσης πλάτους 5,5 μέτρων και ύψους 1,80 μέτρου, το οποίο περιείχε ουσιαστικά, λεπτομέρειες από 38 φωτογραφίες, που δείχνουν τους μηχανισμούς που λειτουργούν στο χώρο του βυρσοδεψείου.
Σύγχρονη άποψη
Η πρωτότυπη εγκατάσταση της Μαρίας Παπαδημητρίου καθήλωσε τους επισκέπτες της έκθεσης, δημιουργώντας και δίνοντας απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα. Όπως σημειώνει σε σχετικό κείμενό του ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, διδάσκων στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας: «Το Εργαστήριο της Αντιγόνης, όπως προηγουμένως τα Αγριμικά, αντλεί από τις στρωματοποιημένες επαγγελματικές εμπειρίες άχρονης χρονικότητας του Βόλου, που βρίσκονται σε τροχιά έκλειψης, ή δυσκολεύονται να εκσυγχρονιστούν. Το τρίπτυχο αυτής της αρχέγονης επαγγελματικής αλυσίδας έχει ως εξής: ποιμενική δραστηριότητα-σφαγείο-βυρσοδεψείο. Στην περίπτωση αυτή η Μαρία Παπαδημητρίου αντλεί από το βυρσοδεψείο του Αλέξη Κάππα , το οποίο γίνεται το σύγχρονο ισοδύναμο της Τραγικής σκηνής (1545) του Sebastiano Serlio. Τα δέρματα του Εργαστηρίου της Αντιγόνης – στο πλαίσιο μιας τραγωδίας όπου συνεχώς επαναλαμβάνονται αναφορές στο άταφο σώμα του Πολυνείκη να το ξεσκίζουν σκυλιά και όρνια – αποτελούν έμβλημα ενός άχρονου αρχέγονου στοιχείου. Αν στην παράδοση του θεάτρου τα κουστούμια και οι μάσκες προσδίδουν ταυτότητα στον ηθοποιό, τα άδεια δέρματα της Μαρίας Παπαδημητρίου προσφέρονται σαν μια επανεγγραφή του σώματος και μια προετοιμασία να γίνεις άλλος».
Χαρισματική δημιουργός
Η Μαρία Παπαδηµητρίου είναι σύγχρονη Ελληνίδα εικαστικός και καθηγήτρια Τέχνης και Design στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Εκθέτει διεθνώς από τη δεκαετία του ’90, ενώ το 2002 ίδρυσε το Προσωρινό Αυτόνομο Μουσείο για Ολους (Τ.Α.Μ.Α.) και το 2012 τη νέα του πλατφόρμα Souzy Tros. Το 2003 κέρδισε το βραβείο ΔΕΣΤΕ για τη σύγχρονη ελληνική τέχνη. Το 2015 εκπροσωπεί την Ελλάδα στην 56η Μπιενάλε της Βενετίας με το έργο της «Agrimiká. Why Look at Animals?», ενώ φέτος πρωτοτυπεί για μια ακόμη φορά, ακολουθώντας την ανεξάντλητη εικαστική της έμπνευση.
