Είναι εύλογο τα αλλεπάλληλα δημοσιεύματα για υπερβάσεις στο τοξικό στοιχείο αρσενικό που εμφανίστηκαν στα νερά με τα οποία υδροδοτούνται πολλοί Δήμοι της περιοχής μας, να έχουν προκαλέσει ανησυχία στην κοινή γνώμη της Μαγνησίας.
Μόνο τους τελευταίους μήνες είδαν το φως της δημοσιότητας δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία διαπιστώθηκαν υπερβάσεις με αρσενικό στα νερά γεωτρήσεων από τις οποίες υδροδοτούνταν οι κάτοικοι στο Αερινό, το Λεφόκαστρο, τα Κάτω Λεχώνια και τον Άνω Βόλο, ενώ αρσενικό βρέθηκε και σε γεωτρήσεις του κάμπου από τις οποίες υδροδοτούνταν η ΔΕΥΑΜΒ, η οποία και τις έθεσε άρον – άρον εκτός λειτουργίας.
Πόσο άραγε όμως κινδυνεύουμε από το αρσενικό; Πόσο πρέπει να ανησυχούν για την υγεία τους όσοι είχαν την ατυχία να πίνουν για αρκετό διάστημα αυτό το επικίνδυνο χημικό στοιχείο; Ένα τοξικό χημικό στοιχείο το οποίο ενοχοποιείται για την εμφάνιση καρκίνου, κυρίως της ουροδόχου κύστεως, ενώ η παρατεταμένη έκθεση σε μεγάλες συγκεντρώσεις συνδέεται ακόμη με ασθένειες του ήπατος, του πεπτικού συστήματος και του δέρματος.
Για όλους τους παραπάνω λόγους αναζητήσαμε τις απόψεις από τον κ. Αλέξανδρο Γούναρη, υπεύθυνο των ομώνυμων Χημικών Εργαστηρίων που δραστηριοποιούνται εδώ και χρόνια στο Βόλο και τα οποία είναι από τα λίγα εργαστήρια στη χώρα τα οποία είναι διαπιστευμένα από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ) και το οποίο όλα αυτά τα χρόνια παρακολουθεί την ποιότητα των νερών σε 20 από τους 26 συνολικά ΟΤΑ της Μαγνησίας, αλλά και δεκάδων άλλων ΟΤΑ στη Θεσσαλία και στη Βόρεια Ελλάδα.
Δεν με ανησυχεί τόσο η εμφάνιση αρσενικού και άλλων βαρέων μετάλλων, πολύ περισσότερο όταν οι υπερβάσεις είναι περιστασιακές και υπάρχουν και εναλλακτικές πηγές υδροδότησης, μας λέει ο κ. Γούναρης. Εκείνο που με ανησυχεί περισσότερο, όπως προσθέτει, είναι ο εφησυχασμός και η αδιαφορία, αν και σε αυτό τον τομέα έχουν γίνει άλματα στη Μαγνησία και στους τομείς της ενημέρωσης, της ευαισθητοποίησης και των συστηματικών ελέγχων της ποιότητας του νερού.
Είναι χαρακτηριστικό πως στην τελευταία υπέρβαση με αρσενικό που βρέθηκε σε γεώτρηση στα Κάτω Λεχώνια η θολερότητα στο νερό ήταν ένα μήνα περίπου. Στην περίπτωση αυτή η νομοθεσία είναι σαφής: «η θολερότητα άνευ ασυνήθους μεταβολής καθιστά το νερό ακατάλληλο και εν δυνάμει επικίνδυνο». Κανείς όμως δεν είδε τίποτα ή τουλάχιστον κανείς από τους κατοίκους ή τους αιρετούς δεν ενημέρωσε τις αρμόδιες ελεγκτικές και υγειονομικές αρχές. Μέχρι που ήλθε το ΙΓΜΕ και αποκάλυψε τα ευρήματα με τις υπερβάσεις του αρσενικού. Τυπικά ο Δήμος ήταν κατοχυρωμένος, αφού ο νόμος ορίζει ότι οι ΟΤΑ οφείλουν να έχουν κάνει μία κατ΄ ελάχιστον μέτρηση το χρόνο για όλες τις χημικές παραμέτρους, πενήντα συνολικά, που ορίζει η Κοινή Υπουργική Απόφαση. Κάτι που είχε γίνει λίγους μήνες πριν. Αλλά και όταν μπήκε στο δίκτυο των Κάτω Λεχωνίων άλλη γεώτρηση, τότε διαπιστώθηκε από τη Διεύθυνση Υγείας ότι το συγκεκριμένο νερό ήταν επιβαρυμένο με κολοβακτηρίδια και δεν ήταν χλωριωμένο.
Χρειάζονται να γίνονται πιο συστηματικοί έλεγχοι και να παρακολουθούνται όλες οι ποιοτικές παραμέτροι του νερού κατά περιόδους, 3- 4 φορές το χρόνο, προκειμένου να είναι όλοι σε θέση να διαπιστώσουν πότε έχουμε αυξημένες και πότε μειωμένες τιμές σε βαρέα μετάλλα, έτσι ώστε να μπορούμε σε κάθε περίπτωση να αναζητούμε, όπως λέει ο κ. Γούναρης, τις καλύτερες δυνατές και εφικτές λύσεις για την ποιότητα του πόσιμου νερού.
Όταν έχουμε υπέρβαση σε αρσενικό ή σε άλλα βαρέα μέταλλα ( χρώμιο, νικέλιο, μόλυβδος, κάδμιο, υδράργυρος, μαγγάνιο, χαλκός, σίδηρος, ψευδάργυρος), τότε τα πράγματα δεν είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για τον απλούστατο λόγο ότι μπορούμε να δώσουμε νερό από μία εναλλακτική πηγή υδροδότησης. Τα προβλήματα υπάρχουν όταν όλες οι πηγές παρουσιάζουν υπέρβαση σε αρσενικό και καθ’ όλο το έτος. Μία τέτοια περίπτωση, σημειώνει ο κ. Γούναρης, είναι οι μετρήσεις που κάναμε στην περιοχή της Νέας Τρίγλιας στη Χαλκιδική, όπου δεν υπήρχε εναλλακτική δυνατότητα με αποτέλεσμα να υπάρξει ακόμη και παρέκκλιση από τα επιτρεπόμενα όρια μόνο για τη συγκεκριμένη περιοχή.
Όσον αφορά στα όρια στο αρσενικό που σήμερα είναι 10mg/l, ο κ. Γούναρης σημειώνει ότι τα όρια είναι αυστηρά, αν και έχουν ελάχιστη σημασία. Όπως υπογραμμίζει στην Αμερική τα όρια είναι 50mg, ενώ στον Καναδά είναι 100 mg. Σημασία, όπως σπεύδει να διευκρινίσει, έχει το είδος της υπέρβασης, το ποσοστό των υπερβάσεων και η χρονική διάρκεια που σημειώνονται αυτές οι υπερβάσεις. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες είναι εκείνοι οι οποίοι θα κρίνουν αν οι ελεγκτικές αρχές πρέπει να αποφασίσουν να διακόψουν το νερό, να ενημερωθούν οι καταναλωτές κ.ο.κ.
Οι πηγές προέλευσης
Από πού όμως προέρχεται το αρσενικό; Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία στην Ελλάδα το αρσενικό φυσικής προέλευσης, είναι στοιχείο αρκετά διαδεδομένο στο φλοιό της Γης, το οποίο αποβάλλεται σταδιακά από τον ανθρώπινο οργανισμό. Οι συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία εκδηλώνονται όταν η συγκέντρωσή του είναι χρόνια. Το αρσενικό είναι αυξημένο το καλοκαίρι. Το χειμώνα με τις βροχοπτώσεις και με τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα έχουμε μείωση στις τιμές του. Το αρσενικό απαντάται σε τοξικές συγκεντρώσεις σε περιοχές με ιζηματογενείς και ηφαιστειογενείς αποθέσεις σε γεωθερμικά πεδία, σε ενεργές νεοτεκτονικές περιοχές κ.α. Ακόμη αρσενικό ελευθερώνεται στα υπόγεια ύδατα και από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως είναι οι αγροτικές δραστηριότητες, η εξόρυξη μεταλλευμάτων, η χρήση βιομηχανικών προϊόντων και η διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων. Αυξημένα επίπεδα αρσενικού καταγράφονται συνήθως σε υπόγειους υδροφορείς που επηρεάζονται από τη γεωθερμία (όπως έχουμε στη Νέα Τρίγλια που προαναφέραμε) ή σχετίζονται με ιζήματα ποταμών (Δήμος Χαλάστρας και Δήμος Αξιού στο Νομό Θεσσαλονίκης). Το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν μικροί δήμοι στην ελληνική περιφέρεια, όπου τα υπόγεια νερά αποτελούν τη μοναδική πηγή πόσιμου νερού και δίνονται στην κατανάλωση χωρίς κάποια ιδιαίτερη επεξεργασία εκτός από μία διαδικασία χλωρίωσης.
