Σπάνια αρχαία αντικείμενα που σχετίζονται με μαγικές τελετουργίες παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό, δίνοντας το στίγμα της συμμετοχής της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, στο πλαίσιο του θεσμού των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Το θέμα του φετινού εορτασμού είναι ««Μάγοι, ξόρκια και φυλακτά: η μαγεία στον αρχαίο και χριστιανικό κόσμο» και στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιούνται θεματικές περιηγήσεις για το ευρύ κοινό καθώς και εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές σχολείων, τόσο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου όσο και στο αντίστοιχο Μουσείο του Αλμυρού. Όπως είναι προφανές, ο φετινός εορτασμός φέρνει στο φως αρχαία αντικείμενα που σχετίζονται με ιδιωτικές τελετές, εγκαίνια σπιτιών ειδικότερα, έθιμο διαχρονικό που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, καθώς και προϊστορικά αντικείμενα όπου είναι χαραγμένες «μαγικές» φράσεις. Συγκεκριμένα, στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Βόλου και το Αρχαιολογικό Μουσείο Αλμυρού, εκτίθενται λίθινα αγγεία, μέσα στα οποία περιέχονται αντικείμενα, τα οποία «θεωρούμε ότι σχετίζονται με ιδιωτικές τελετουργίες και πράξεις που ίσως έχουν μαγικές προεκτάσεις και μαγικό χαρακτήρα και σχετίζονται με την θεμελίωση σπιτιών, τα λεγόμενα εγκαίνια» αναφέρει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κ. Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου. «Αυτές οι πράξεις, συνεχίζει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, συνδέονται με την καλή τύχη του σπιτιού και των ενοίκων γενικότερα».
Στο ευρύ κοινό παρουσιάζονται, ειδικότερα, λίθινα αγγεία, τα οποία βρέθηκαν θαμμένα κάτω από το δάπεδο αρχαίων οικιών και περιείχαν βότσαλα, κότσια, κομμάτια σπασμένων αγγείων και άλλα αντικείμενα. Δύο από τα αρχαία αυτά αντικείμενα που χρονολογούνται στον 2ο π.Χ. αιώνα, προέρχονται από την πόλη των Φερών και βρέθηκαν μέσα σε οικία ελληνιστικής εποχής, που παρουσιάζεται σε αναπαράσταση, στην νέα πτέρυγα του Μουσείου του Βόλου. «Αυτά τα απλά αντικείμενα που περιέχονταν στα λίθινα αγγεία, ίσως είχαν κάποια ιδιαίτερη σημασία για την τελετή της θεμελίωσης. Είναι αντικείμενα που δεν είναι συνηθισμένα, τουλάχιστον στην περιοχή της Θεσσαλίας, και δίνουν αφορμή για περαιτέρω μελέτη» επισημαίνει η κ. Ιντζεσίλογλου.
Αντίστοιχο λίθινο αγγείο που βρέθηκε στην αρχαία Αλο, σε οικία της Ελληνιστικής εποχής, χρονολογείται στον 3ο αιώνα πΧ και εκτίθεται επίσης στο κοινό, περιέχει δύο μεταλλικά φιδάκια, σιδερένιο και ασημένιο, αντίστοιχα, τα οποία «σχετίζονται επίσης με λαϊκές δοξασίες και συνδέονται με την τελετουργία της θεμελίωσης, τα λεγόμενα «εγκαίνια» του σπιτιού» τονίζει η κ. Ιντζεσίλογλου και προσθέτει «σε άλλες περιοχές της Ελλάδας γνωρίζουμε ότι τα εγκαίνια ήταν απλοί λάκκοι στο δάπεδο των σπιτιών, όπου τοποθετούσαν διάφορα μικρά αγγεία, μικρογραφίες, δηλαδή, αγγείων, ενώ στο νέο μουσείο της Ακρόπολης, προσθέτει, όλοι παρακολουθήσαμε με ενδιαφέρον την τελετή αναπαράστασης του αρχαίου εγκαινίου». Τα λίθινα σκεύη που σχετίζονται με την τελετουργία της θεμελίωσης των σπιτιών δεν είναι πολύ συνηθισμένα ευρήματα και κατά συνέπεια είναι δύσκολο να ανιχνευτεί και να προσδιοριστεί επακριβώς η ιδεολογία που κρύβονταν πίσω από αυτές τις τελετουργίες, καθώς είχαν ιδιωτικό χαρακτήρα και αποτελούσαν, κατά συνέπεια, μυστικές τελετές.
Στα προϊστορικά χρόνια
Στο ίδιο πλαίσιο κινείται, τέλος, και η χρήση ορισμένων αρχαιότερων αντικειμένων, της προϊστορικής, νεολιθικής κυρίως εποχής, τα οποία ήρθαν στο φως μέσω της αρχαιολογικής έρευνας, για να «αποκρυπτογραφηθούν» συν τω χρόνο. Πρόκειται για λίθινα εργαλεία όπως αξίνες και σφονδύλια της νεολιθικής εποχής, με εγχάρακτη επιγραφή, τα οποία επίσης αποδίδονται σε μαγικές τελετουργίες. Στην συγκεκριμένη περίοδο ανήκει, συγκεκριμένα, η νεολιθική αξίνα που είναι εκτεθειμένη στην αίθουσα των νεολιθικών του Μουσείου και φέρει χαραγμένη την μαγική φράση «ΑΒΡΑΣΑΞ», η οποία «είναι μια γνωστή μαγική φράση που έχει βρεθεί και σε άλλες περιοχές» τονίζει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ. Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν έρθει στο φως ενισχύουν την άποψη ότι υπήρχαν από την αρχαιότητα τελετουργίες, ενώ σύμφωνα με τον μύθο η πρώτη γνωστή μάγισσα στην περιοχή της Θεσσαλίας ήταν η Μήδεια, η οποία ήρθε στην περιοχή από την Κολχίδα, ακολουθώντας τον Ιάσονα, στο βασίλειο της Ιωλκού.
Κατά την εκτίμηση των ιθυνόντων «δεν υπάρχουν πολλά δεδομένα για τις τελετουργικές πράξεις του παρελθόντος, τις οποίες μπορούμε, ωστόσο, να συμπεράνουμε είτε από κάποιες σκόρπιες πληροφορίες αρχαίων συγγραφέων, είτε από κάποια μεμονωμένα αντικείμενα, τα οποία βρίσκουμε στις ανασκαφές και είναι δύσκολο να τα ερμηνεύσουμε». Κατά συνέπεια «τα προσεγγίζουμε με βάση στοιχεία τα οποία εμείς εκτιμούμε ότι ανήκουν σε αυτή την σφαίρα των τελετουργιών» επισημαίνει η κ. Ιντζεσίλογλου, για να προσθέσει ότι «τα αντικείμενα που έχουν έρθει στο φως προσφέρουν πεδίο ενδελεχούς μελέτης, προκειμένου να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για όλες τις πτυχές της ζωής και των συνηθειών των αρχαίων προγόνων μας, από την προϊστορική περίοδο και εντεύθεν».
