Το πραγματικό δίλημμα για την Παιδεία

Τον Ιανουάριο του 2005 συνεδρίασε στο Ζάππειο το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας (ΕΣΥΠ) και άρχισε ο διάλογος για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στην παιδεία μας με τη συμμετοχή 44 φορέων της εκπαίδευσης και των πολιτικών Αρχηγών των κομμάτων του κοινοβουλίου, πλην ΚΚΕ. Ο διάλογος αυτός δεν τελείωσε ποτέ, αφού την επόμενη κιόλας μέρα αποχώρησε η συνδικαλιστική οργάνωση των πανεπιστημιακών (ΠΟΣΔΕΠ) κι αργότερα όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Κανείς δεν ανέλαβε ούτε την ελάχιστη ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση της δημόσιας «δωρεάν» παιδείας η οποία δεν είναι καθόλου δωρεάν, όπως καλά γνωρίζουμε όσοι σπουδάζουμε παιδιά. Για τους πανεπιστημιακούς το πρόβλημα της παιδείας είναι μόνο η ελλιπής χρηματοδότηση και επιζητούν αύξηση των κονδυλίων, άλλοι θέλουν τη διάλυση, αφού ονειρεύονται πτυχία χωρίς κόπο και ιδρώτα και άλλοι σφυρίζουν αδιάφορα αφού τα ιδιωτικά πανάκριβα πανεπιστήμια του Γέιλ, του Χάρβαρντ και του Κέιμπριτζ τους περιμένουν.
Ο διάλογος αναγνωρίζεται ως συστατικό στοιχείο της δημοκρατίας και μέσα απ΄ αυτόν αναζητούνται οι καλύτερες και ευρύτερα αποδεκτές λύσεις στα προβλήματα. Κάποια στιγμή όμως πρέπει να τελειώνει και να έρχεται η ώρα των αποφάσεων. Η δημοκρατική αρχή ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά πλειοψηφία και γίνονται σεβαστές από τη μειοψηφία, δικαιολογεί την εύλογη πεποίθηση ότι στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα.
Η επιδίωξη της καθολικής συναίνεσης στις επώδυνες και δύσκολες αποφάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της παιδείας που επιδιώκει η κυβέρνηση μετά από δύο χρόνια διάλογο, στην ουσία αποτελεί άλλοθι για την αναβολή ή ακύρωση των μεταρρυθμίσεων, που απαιτούν πολιτική αποφασιστικότητα, θάρρος και τόλμη, για την ανάληψη του πιθανού πολιτικού κόστους.
Είναι φυσικό και αναμενόμενο στις μεταρρυθμίσεις της παιδείας να υπάρχουν αντιδράσεις αφού το καινούργιο προκαλεί αβεβαιότητα. Θα έπρεπε λοιπόν να προηγηθεί συστηματική ενημέρωση της κοινής γνώμης για τον επιδιωκόμενο σκοπό. Είναι επίσης αναμενόμενο κάθε μεταρρύθμιση να θίγει συμφέροντα ισχυρών συντεχνιών που αντιδρώντας με κάθε μέσο, επινοούν τεχνάσματα, μεταμορφώνονται με απατηλά προσωπεία σε υπερασπιστές δημοκρατικών δικαιωμάτων και ακαδημαϊκών ελευθεριών για να εξαπατήσουν και να προκαλέσουν σύγχυση, ενώ ενδιαφέρονται μόνο για τα δικά τους κεκτημένα που απειλούνται από τις αλλαγές. Το πανεπιστημιακό κατεστημένο συντηρεί με ιδιοτέλεια την εσωστρέφεια στα ελληνικά πανεπιστήμια με αποτέλεσμα να απέχουν από τις μεγάλες αλλαγές που συντελούνται στην εκπαίδευση, την έρευνα και την τεχνολογία στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η λειτουργία ή μη, ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, είναι ψευτοδίλημμα, αφού η σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα μας έχει προσπεράσει. Συγκεκριμένα με την λήξη της διετούς προθεσμίας, τον Οκτώβριο του 2007 η Κοινοτική Οδηγία 2005/36/ΕΚ ενσωματώνεται στο εσωτερικό μας δίκαιο. Σύμφωνα μ’ αυτή, τα πτυχία που χορηγούν τα διάφορα κολέγια στην Ελλάδα που συνεργάζονται με πανεπιστήμια εξωτερικού με συμφωνίες δικαιόχρησης, αναγνωρίζονται από το κράτος-μέλος που εδρεύει το πανεπιστήμιο καταγωγής του τίτλου και όχι από την Ελλάδα. Κατόπιν αυτού η αναθεώρηση του άρθρου 16 ώστε να επιτρέπεται η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι μονόδρομος, αφού η απαγόρευση αντίκειται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Η εξωστρέφεια των πανεπιστημίων μας είναι επιβεβλημένη, αφού από το 1999 η Ελλάδα μαζί με 28 ακόμη χώρες της Ευρώπης υπέγραψε τη «Διακήρυξη της Μπολόνια», δηλαδή υπέγραψε την αποδοχή ενός κοινού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης, με σκοπό την κινητικότητα και συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την ανταγωνιστικότητα των Ευρωπαϊκών ΑΕΙ έναντι αυτών των ΗΠΑ. Στα πλαίσια της κινητικότητας και συνεργασίας, περισσότεροι από 140.000 Ευρωπαίοι φοιτητές επωφελούνται κάθε χρόνο από το πρόγραμμα «Έρασμος», στο οποίο συμμετέχουν 2.200 πανεπιστήμια Η εφαρμογή του ενιαίου συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης υποχρεώνει τα πανεπιστήμια να προσαρμοσθούν σε συγκεκριμένα πρότυπα και να υιοθετήσουν κοινό τρόπο αξιολόγησης μέχρι το 2010. Στην Ελλάδα παρ’ όλο ότι όλοι οι νόμοι έχουν ψηφισθεί, σχεδόν κανένας δεν εφαρμόζεται, αφού αντιδρούν οι πανεπιστημιακές ενώσεις.
Σε πρόσφατη ομιλία του στην Ελλάδα, ο Βρετανός πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Αρχής Διασφάλισης Ποιότητας των Πανεπιστημίων κ. Πίτερ Γουίλιαμς είπε: «Μετά το 2010 οι σπουδαστές των χωρών που δεν διαθέτουν διαφανή συστήματα διασφάλισης ποιότητας είναι πιθανό ν’ αντιμετωπίσουν προβλήματα στην κινητικότητα και την εύρεση εργασίας σε άλλες χώρες, καθώς είναι δύσκολο για τους εργοδότες από άλλη χώρα να συγκρίνουν το επίπεδο των σπουδών και των πτυχίων σπουδαστών από ένα πανεπιστήμιο χωρίς αξιολόγηση».
Δεν μπορούμε να μένουμε αδιάφοροι σε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Η διείσδυση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας την τελευταία 15ετία στην ευρωπαϊκή πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι εντυπωσιακή. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανώτατη Εκπαίδευση (CEPE/UNESCO), στη Βουλγαρία έχουν ιδρυθεί 16 ιδιωτικά πανεπιστήμια στη Ρουμανία 67, Πολωνία 274, στη Ρωσία 392, στην Πορτογαλία 137, στην Ισπανία 22 στην Τουρκία 24, στη Γερμανία 54 και στην Αυστρία 9 κλπ.
Το πραγματικό δίλημμα λοιπόν για την παιδεία μας ανήκει στη κυβέρνηση. Θ’ αναλάβει ή όχι το «κόστος» διεκπεραίωσης των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων που απαιτούν τόλμη και αποφασιστικότητα;