Για πρώτη φορά διενεργούνται έρευνες, που αφορούν στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της αρχαιότητας στο νησί των Βορείων Σποράδων
Αγνωστες πτυχές των πλουτοπαραγωγικών δυνατοτήτων της Σκιάθου φέρνουν στο φως οι έρευνες για τη μεταλλουργική δραστηριότητα κατά την αρχαιότητα που διενεργούνται στο νησί, με επίκεντρο της περιοχή της Κεφάλας. Η ιχνηλάτηση των δεδομένων, που συνέθεσαν τη μακραίωνη πορεία των κατοίκων του νησιού, πραγματοποιείται για πρώτη φορά στο πλαίσιο του προγράμματος αρχαιολογικών ερευνών στην Κεφάλα Σκιάθου.
Αυτοψίες σε αρχαιολογικές θέσεις της Σκιάθου πραγματοποίησαν την Παρασκευή 29 Μαΐου κατά τη μονοήμερη επίσκεψή τους στο νησί η αρχαιολόγος δρ. Αργυρούλα Δουλγέρη – Ιντζεσίλογλου, επί τιμή προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, και ο γεωλόγος δρ. Μάρκος Βαξεβανόπουλος στο πλαίσιο των ερευνών που αφορούν στην αρχαιομεταλλουργική δραστηριότητα και εντάσσονται στο πρόγραμμα που είναι εγκεκριμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Το πρόγραμμα υλοποιούν από κοινού η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και ο Τομέας Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (ΙΑΚΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με επί κεφαλής από πλευράς της ΕΦΑ Μαγνησίας την Αργυρούλα Δουλγέρη – Ιντζεσίλογλου και την Ελένη Χρυσοπούλου, αρχαιολόγο αρμόδια για τη Σκιάθο, και από πλευράς του Τμήματος ΙΑΚΑ τον καθηγητή Αλέξανδρο Μαζαράκη – Αινιάνα. Ο δρ. Μάρκος Βαξεβανόπουλος είναι συνεργάτης της ερευνητικής ομάδας.
Η μετάβαση των δύο επιστημόνων στη Σκιάθο πραγματοποιήθηκε την πρώτη εβδομάδα που επετράπη η μετακίνηση στα νησιά, με όλες τις προβλεπόμενες προφυλάξεις, με την επίσκεψη να περιορίζεται σε μία μόνον ημέρα, ενώ είχε αρχικά προγραμματιστεί για τρεις τουλάχιστον ημέρες, λίγο πριν από το Πάσχα.
«Η έκβαση των ερευνών υπήρξε επιτυχής, χάρις και στη συμβολή του δημάρχου Σκιάθου Θοδωρή Τζούμα, ένθερμου υποστηρικτή του προγράμματος, ο οποίος μερίμνησε για τη διάθεση οχήματος με οδηγό εκ μέρους της Δημοτικής Αστυνομίας Σκιάθου. Επίσης, δύο Σκιαθίτες, ο Νίκος Πασχάλης, δημοτικός σύμβουλος, εθελοντής συνεργάτης του προγράμματος, και ο Ευάγγελος Χαλκιάς, υπέδειξαν άγνωστες θέσεις με αρχαιομεταλλουργικό ενδιαφέρον» ανέφερε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ η κ. Ιντζεσίλογλου.
Ερευνα στο μακρινό παρελθόν
Οι έρευνες για την μεταλλουργική δραστηριότητα, όπως αναφέρει η κ. Ιντζεσίλογλου, «πραγματοποιούνται για πρώτη φορά στη Σκιάθο και είναι ιδιαίτερα σημαντικές, επειδή αναμένεται να φωτίσουν άγνωστες πτυχές της ιστορίας της κατά την αρχαιότητα και κυρίως του αρχαιότερου οικισμού της που βρίσκεται στη θέση «Κεφάλα», καθώς η μεταλλοφορία του νησιού ίσως υπήρξε ένας από τους βασικούς λόγους εγκατάστασης των πρώτων κατοίκων του».
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η πρώτη εγκατάσταση ανάγεται στις αρχές του 10ου αιώνα π.Χ., όταν αρχίζει πλέον συστηματικά να εφαρμόζεται η χρήση του σιδήρου. Ο οικισμός αυτός ίσως θα μπορούσε να ταυτιστεί με την παλαιότερη από τις δύο πόλεις της Σκιάθου, την Παλαισκίαθο, σύμφωνα με μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων και επιγραφικά τεκμήρια. Με βάση τα έως σήμερα επιφανειακά και ανασκαφικά ευρήματα, ενδείξεις πρώιμης δραστηριότητας εμφανίζονται ήδη από τις αρχές του 10ου αιώνα π.Χ. και η θέση κατοικείται σε όλη τη διάρκεια της γεωμετρικής εποχής ή εποχής του σιδήρου (9ος-8ος αι. π.Χ.), της αρχαϊκής εποχής (7ος-6ος αι. π.Χ.) και της κλασικής εποχής (5ος-4ος αι. π.Χ.), ενώ φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε σταδιακά κατά τον 4ο αι. π.Χ. μετά την ίδρυση της δεύτερης πόλης της Σκιάθου, η οποία βρισκόταν στη θέση της σημερινής ομώνυμης πόλης του νησιού. Εν τούτοις, ενδείξεις χρήσης στο υψηλότερο σημείο του οικισμού της «Κεφάλας» υπάρχουν και κατά την ελληνιστική περίοδο. «Σκοπός της έρευνας, ήταν να εξεταστεί η πιθανότητα ύπαρξης μεταλλοφοριών ικανών για εκμετάλλευση κατά τους αρχαίους χρόνους στη Σκιάθο» υπογραμμίζει από την πλευρά του ο δρ. Μάρκος Βαξεβανόπουλος.
Αυτοψίες πραγματοποιήθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο της «Κεφάλας» στη ΒΑ πλευρά της Σκιάθου και σε μια περιοχή πολύ κοντά στο «Κάστρο», καθώς και σε άλλες θέσεις με υπολείμματα μεταλλουργίας και σε περιοχές με ενδείξεις μεταλλευτικής δραστηριότητας στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού, όπως στην ευρύτερη περιοχή της Ιεράς Μονής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
«Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά δεδομένου ότι εντοπίστηκαν ίχνη από μεταλλουργική δραστηριότητα (σκουριά), όπως και περιοχές με μεταλλοφορία που πιθανώς να συνδέονται με τη μεταλλουργική δραστηριότητα στο νησί. Ελήφθησαν δείγματα σκουριάς, καθώς και δείγματα από μεταλλοφορίες του νησιού για να εξεταστεί η σύνδεσή τους» τονίζει ο ίδιος. Η μελέτη τους περιλαμβάνει τη χημική ανάλυση, κατασκευή λεπτών τομών και ισοτοπική ανάλυση, και θα πραγματοποιηθεί από τον ίδιο γεωλόγο, στο Πανεπιστήμιο Εcole Normale Supérieure της Λιόν.
Ενδιαφέρον πρόγραμμα
Οι συστηματικές επιφανειακές και ανασκαφικές έρευνες που διενεργούνται από το 2009 στη θέση Κεφάλα, στο πλαίσιο του κοινού προγράμματος αρχαιολογικών ερευνών της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και του Τμήματος ΙΑΚΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, έφεραν στο φως αρκετά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του οικισμού, όπως τμήματα πιθανού οχυρωματικού περιβόλου, τμήματα κτιρίων που ανήκουν σε οικίες και εργαστήρια, καθώς και μέρος των νεκροταφείων του με τάφους όλων των εποχών.
Εξαιρετικά σημαντικός ήταν ένας τάφος των αρχών του 10ου αιώνα π.Χ., ο αρχαιότερος μέχρι τώρα τάφος που ανασκάφηκε στη Σκιάθο, ο οποίος περιείχε αρκετά κτερίσματα, μεταξύ των οποίων χρυσά, χάλκινα και σιδερένια κοσμήματα.
Τα πορίσματα της έρευνας και της μελέτης για τη μεταλλουργική δραστηριότητα στη Σκιάθο, σύμφωνα με την κ. Ιντζεσίλογλου, αναμένεται να δώσουν νέα σημαντικά στοιχεία για τις πλουτοπαραγωγικές δυνατότητες του νησιού, καθώς και για τις σχετικές ασχολίες των αρχαίων κατοίκων του, και να επιβεβαιώσουν τη σπουδαιότητα του οικισμού στη θέση «Κεφάλα», κυρίως κατά τις αρχαιότερες φάσεις κατοίκησής του, δεδομένου μάλιστα ότι ο οικισμός αυτός φαίνεται να διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στην περιοχή των νησιών των Βορείων Σποράδων όχι μόνον κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους, αλλά και σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξής του. Ίσως, μάλιστα, τα πορίσματα αυτά να δημιουργήσουν νέες προϋποθέσεις για συνέχιση των αρχαιολογικών ερευνών στη Σκιάθο.
ΓΛ. ΥΔΡ
