Αποζημίωση οφείλει το κράτος στους ιδιοκτήτες ακινήτων εκτός σχεδίου όταν δεν μπορούν να αξιοποιήσουν την περιουσία τους, επειδή μετά την απόκτησή της παίρνονται μέτρα περιοριστικά για να προστατευτεί το πολιτιστικό και φυσικό περιβάλλον.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας, ανατρέποντας αντίθετη νομολογία Διοικητικών Εφετείων, άναψε «πράσινο φως» για να καταβάλλει η πολιτεία αποζημιώσεις κάθε φορά που παίρνει μέτρα που απαγορεύουν ή περιορίζουν τη δόμηση ή δεν επιτρέπουν γενικά να αξιοποιηθεί και να χρησιμοποιηθεί το ακίνητο, όπως προβλεπόταν κατά τον χρόνο της αγοράς του, προκειμένου να προστατευθούν αρχαιολογικοί χώροι, για περιβαλλοντικούς λόγους κ.λπ.
Με δεδομένη τη μεγάλη καθυστέρηση της πολιτείας να πάρει τα αναγκαία προστατευτικά και περιοριστικά μέτρα για κάθε περιοχή της χώρας, είναι βέβαιο ότι το Δημόσιο θα κληθεί να βάλει «βαθιά το χέρι στην τσέπη» για τέτοιου είδους αποζημιώσεις σε όλη τη χώρα. Στην πράξη η ανατροπή της νομολογίας ακολουθεί τη «γραμμή» του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που θεωρεί μεν απολύτως θεμιτά τα μέτρα προστασίας του πολιτιστικού – φυσικού – οικιστικού περιβάλλοντος, αλλά θεωρεί αδιανόητη τη μη καταβολή αποζημίωσης για την απομείωση (ή και πλήρη αδρανοποίηση) της ακίνητης περιουσίας.
Τα Δ. Εφετεία είχαν απορρίψει αγωγές αποζημίωσης για ακίνητα στα οποία 40 χρόνια μετά την αγορά τους, το κράτος πήρε περιοριστικά μέτρα (απαγορεύοντας ή ελαττώνοντας τη δόμηση) δημιουργώντας ζώνες προστασίας κοντά σε αρχαιολογικές περιοχές. Κατά τη νομολογία των Δ. Εφετείων (και του ΣτΕ) η πολιτεία δεν όφειλε αποζημίωση αφού τα μέτρα λαμβάνονταν για το γενικό συμφέρον και δεν αποτελούσαν ουσιώδη περιορισμό των ακινήτων εκτός σχεδίου αφού προορίζονται κυρίως για γεωργική, κτηνοτροφική, δασοπονική εκμετάλλευση.
Η νομολογία αυτή εγκαταλείπεται αφού κρίνεται πλέον ότι η θεμιτή επιδίωξη για προστασία του περιβάλλοντος (πολιτιστικού, φυσικού κ.λπ.) «δεν απαλλάσσει το κράτος από την υποχρέωσή του να αποζημιώσει τον θιγόμενο ιδιοκτήτη, το ακίνητο του οποίου κατά τον χρόνο κτήσης του δεν υπέκειτο στους περιορισμούς που επέβαλε αργότερα η πολιτεία».
Η απόφαση του ΣτΕ σε μείζονα σύνθεση λόγω σπουδαιότητας (πρόεδρος Ν. Σακελλαρίου, εισηγητής Δ. Σκαλτσούνης) βάζει πάντως, διάφορα κριτήρια για το πώς μπορεί να υπολογιστεί το ύψος της αποζημίωσης, που είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ
Είκοσι χρόνια στα γρανάζια της γραφειοκρατίας
Σύμφωνα με την απόφαση – «μπούσουλα» (2165 /13) η αποζημίωση δεν μπορεί να ξεπερνά την πλήρη αξία του ακινήτου (ακόμα και όταν απαγορεύεται η δόμηση) αφού η δυνατότητα έστω και περιορισμένης χρήσης και κάρπωσής του παραμένει καταρχήν στον θιγόμενο ιδιοκτήτη.
Για τον υπολογισμό του ύψους της αποζημίωσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ο προορισμός του ακινήτου, η δυνατότητα εκμετάλλευσης, οι νόμιμοι περιορισμοί δόμησης κατά τον χρόνο αγοράς του, η τυχόν εκφρασμένη βούληση του ιδιοκτήτη για συγκεκριμένη εκμετάλλευση.
Συνεκτιμάται επίσης η στάση της πολιτείας και αν είχε δημιουργήσει εύλογη προσδοκία στον ιδιοκτήτη ότι μπορεί να αξιοποιήσει το ακίνητο, ενώ λαμβάνεται υπόψη αν πρόκειται για αγροτεμάχιο, δασική έκταση κ.λπ. με συνυπολογισμό των μειωτικών παραγόντων της αξίας (λόγω της δασικής μορφής, της γειτνίασης με αρχαιολογικούς χώρους κ.λπ.) και εάν τους γνώριζε ο ιδιοκτήτης, αφού έτσι μειώνονται οι προσδοκίες εκμετάλλευσης, η αγοραστική αξία κ.λπ.
Συνυπολογίζεται ακόμα το αν ο ιδιοκτήτης σε άλλη περίπτωση (π.χ. με αφορμή τη φορολόγηση) εμφανίζει μικρότερη την αξία του ακινήτου, οπότε δεν μπορεί να αξιώνει μεγαλύτερη αποζημίωση για τους περιορισμούς.
Στην Τζια
Στη συγκεκριμένη υπόθεση το Δ. Εφετείο έσφαλε απορρίπτοντας την αποζημίωση, αφού δεν συνεκτίμησε ότι όταν αγοράστηκε το ακίνητο πριν από 60 χρόνια δεν είχε περιορισμούς και ήταν οικιστικά αξιοποιήσιμο, μεγαλύτερο του ορίου των 4 στρεμμάτων (8 στρ.) που προβλέπει η νομοθεσία. Ο επίμαχος χώρος στην Τζια κηρύχθηκε αρχαιολογικός το 1979 και το 1993 (40 χρόνια μετά την αγορά) εκδόθηκε υπουργική απόφαση που ενέταξε το ακίνητο σε ζώνη με απαγόρευση δόμησης (επιτρεπόταν μόνο γεωργική – κτηνοτροφική χρήση).
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων εισηγήθηκε θετικά στο αίτημα (1996) των ιδιοκτητών για απαλλοτρίωση – αποζημίωση. Οι διαδικασίες «πάγωσαν» λόγω περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων. Υστερα από 6 χρόνια στα «γρανάζια» της κρατικής γραφειοκρατίας, οι ιδιοκτήτες βρέθηκαν στα αντίστοιχα της δικαιοσύνης, αξιώνοντας αποζημίωση σχεδόν 1 εκατ. ευρώ. Μετά από δύο απορριπτικές αποφάσεις (Δ. Πρωτοδικείο και Εφετείο) το ΣτΕ άνοιξε τον δρόμο για αποζημίωση, ξαναστέλνοντας την υπόθεση στο Δ. Εφετείο για προσδιορισμό του ύψους, σε μια δικαστική οδύσσεια που έχει ήδη ξεπεράσει τα 11 χρόνια.
ethnos.gr
