Εντονη κοινωνική και πολιτιστική δράση αναπτύσσει εντός και εκτός εθνικών τειχών ο Στέλιος Πελασγός. Ο μετρ της αφήγησης, μοιράζεται με παιδιά και ενήλικες την τέχνη του προφορικού λόγου, με επίκεντρο ιστορίες βαθύτατα ανθρώπινες και φιλοσοφημένες. «Παρακολουθώντας μια παράσταση προφορικής αφήγησης η ζωή μας γίνεται ιστορίες, αποκτά αρχή και τέλος, όρια και όρους. Μπορούμε να γίνουμε αφηγητές της. Κατανοούμε καλύτερα ότι μας συμβαίνει ώστε να το αντιμετωπίσουμε. Παίρνουμε απόσταση, βλέπουμε την ομορφιά ή την πλάκα κάποιων συμβάντων» υπογραμμίζει ο ίδιος.
Μιλώντας στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, ο Πηλιορείτης παραμυθάς επισημαίνει ότι «η προφορική αφήγηση είναι μια βαθύτατα πολιτική πράξη», ενώ παράλληλα ομολογεί «ποτέ δεν εμπνέομαι από εφιάλτες». Η προφορική αφήγηση αποκτά σημαίνοντα ρόλο σε εποχές οικονομικής κρίσης, όπως άλλωστε είναι εμφανές στην παράσταση με τίτλο «DUCK. Mύθοι και ιστορίες ζωής σε οικονομικό πόλεμο» που συνδημιουργήθηκε με τον εικαστικό Αλέξανδρο Ψυχούλη. Η Αισώπια ρήση «ενωμένα τα κλαδιά ούτε τα λυγίσατε, χωρισμένα τα κλαδιά κάθε χέρι τα ’σπασε» αποτελεί πηγή έμπνευσης για τον διακεκριμένο προφορικό αφηγητή, ο οποίος τονίζει μεταξύ άλλων ότι «πάνω από το αγγλικό δίκαιο (βλέπε μνημόνια) υπάρχει το δίκαιο των παραμυθιών, όπου ο αδύναμος πάντα νικά».
-Κοινωνικές διαστάσεις αποκτά πλέον το έργο του προφορικού αφηγητή;
Πάντοτε για μένα η προφορική αφήγηση ήταν μια βαθύτατα πολιτική πράξη, δημόσιος λόγος που δρα και αναμένει την απάντηση και την δράση του ακροατή.
Η τέχνη που κληρονόμησα είχε και έχει συγκεκριμένη λειτουργία στην κοινωνία. Συνείχε την κοινότητα, μπάλωνε τους ξηλωμένους ή ξεφτισμένους δεσμούς. Μετάδοση εμπειρίας, πίστης, σοφίας, των παλαιών στους νέους, έβαζε θεμέλια για να χτίσουν οι επόμενοι. Γι’ αυτό και στην ανθρωπολογία μιλάμε για «αφηγηματική κοινότητα» δηλαδή ένα σύνολο ανθρώπων που ακούνε και μιλούν. Ο παραμυθάς και ο ραψωδός, ο προφορικός ποιητής και λογοτέχνης συγκροτεί και συγκρατεί την κοινότητα. Σήμερα που οι ανθρώπινοι δεσμοί επηρεάστηκαν από το χρήμα και την άνεση, κόβονται εύκολα με την φτώχια και την ανεργία και αφήνουν καχυποψία, ρατσισμό, μοναξιά κι απελπισία. Ο αφηγητής μπαλώνει και μαντάρει.
-Πώς διαμορφώνεται η θεματολογία που υιοθετείτε; Οι αφηγήσεις σας είναι εμπνευσμένες από την σύγχρονη πραγματικότητα και τους εφιάλτες της οικονομικής κρίσης που την «στοιχειώνουν»;
Ποτέ δεν εμπνέομαι από εφιάλτες. Μιλώ για τα όνειρα, για την αντοχή της χαράς, για την υπομονή, για την αθωότητα και την αγάπη η οποία «έξω βάλλει τον φόβο». Μιλώ για τον φόβο, γιατί κι εγώ φοβάμαι, όχι για να τον διαδώσω όπως οι τρομοκράτες (κρατικοί, εταιρικοί, θρησκευτικοί ή μπαχαλάκηδες) αλλά για να τον βγάλω έξω. Έξω από τον νου μας, έξω από την καρδιά μας, έξω από τα παιδιά μας
Θαυμάζω τον αδελφό Λιβανέζο παραμυθά Τζιχάντ Νταρβίς που κατάφερε να αφηγηθεί την ζωή απλών συμπατριωτών του κατά τις αλλεπάλληλες ισραηλινές εισβολές. Χωρίς μίσος, χωρίς οργή, χωρίς πάθος. Η ιστορία τις γυναίκας που σκάλιζε το χωράφι με τις παπαρούνες ενώ περνούσαν τα τάνκς, εκείνου που κατέβαζε τον κατάκοιτο αδελφό του από τις ατέλειωτες σκάλες της πολυκατοικίας μέχρι το υπόγειο καταφύγιο, της γυναίκας που μαγείρευε για όλους τους γέρους και τις γριές που απόμειναν στο χωριό τους που ερήμωσε. Στην παράσταση του «Ιστορίες ζωής σε πόλεμο» στηρίχτηκα για να πω την ιστορία μου και την ιστορία των συμπατριωτών μου.
Κατανοώ ότι ζούμε σε οικονομικό πόλεμο. Δεν βλέπω κάποια κρίση αλλά την επίθεση του κεφαλαίου προς την εργασία, των πολυεθνικών στην Φύση και τους ανθρώπους. Θέλησα κι εγώ να τιμήσω τους απλούς Έλληνες που παλεύουν σε αυτό τον πόλεμο. Μιλώ με κέφι και χαρά όχι για να καταγγείλω αλλά για να κατανοήσω. Λέω και ιστορίες του Χότζα για χρέη, ένα μύθο του Αισώπου, αληθινές ιστορίες για τον άνεργο που ψάχνει δουλειά, την αστυνομική βία, την γενναιοδωρία της πολύτεκνης μάνας, τον δημοκράτη που αρνήθηκε να μουντζώσει την Βουλή, τους Βαυαρούς βασιλείς που ήρθαν στην Ελλάδα μετά την επανάσταση του 1821 και τον εμφύλιο πόλεμο.
–Οι ενήλικες έχουν, άραγε, μεγαλύτερη ανάγκη σήμερα, περισσότερο από ποτέ, να συμμετάσχουν ως ακροατές στην διαδικασία της προφορικής αφήγησης;
Όχι μόνο ως ακροατές. Παρακολουθώντας μια παράσταση προφορικής αφήγησης η ζωή μας γίνεται ιστορίες, αποκτά αρχή και τέλος, όρια και όρους. Μπορούμε να γίνουμε αφηγητές της. Κατανοούμε καλύτερα ότι μας συμβαίνει ώστε να το αντιμετωπίσουμε. Παίρνουμε απόσταση, βλέπουμε την ομορφιά ή την πλάκα κάποιων συμβάντων.
Δεν είναι τυχαία η συνεχής χρήση του απόλυτου όπλου σε αυτό τον πόλεμο, της ατομικής βόμβας που λέγεται τηλεόραση, του όπλου που μετατρέπει τον άνθρωπο σε άτομο. Τα άτομα εύκολα εκφοβίζονται, απειλούνται και χειραγωγούνται. Άμα σε βομβαρδίζουν τακτικά με αυτή την ατομική βόμβα η εμπειρία σου χάνει την μορφή της, γίνεται ασαφής, ο φόβος διαχέεται παντού, η ελπίδα συρρικνώνεται, ο Θεός σιωπά και ο συνάνθρωπος απομακρύνεται.
-Οι ιστορίες που αφηγείστε, αντιμετωπίζονται από το κοινό ως πηγή ελπίδας στην γκρίζα, καθημερινή πραγματικότητα που σκιάζεται από δεκάδες προβλήματα;
Ναι, απαντώ απερίφραστα. Αφηγούμαι με αφέλεια και αθωότητα. Είμαι αρκετά χαζός ώστε εμπνέω εμπιστοσύνη σε μια εποχή που οι περισσότεροι νιώθουν εξαπατημένοι και καχύποπτοι. Μάλλον είναι ενθαρρυντικό να ακούς έναν αφελή και απλοϊκό να βάζει την μια ιστορία πίσω από την άλλη χωρίς να προσπαθεί να οδηγήσει στις αναμενόμενες αιτιολογήσεις και λύσεις. Μένει χώρος έτσι στην ελπίδα.
Η νέα μου παιδική παράσταση λέγεται «Μην Φοβάσαι. Παραμύθια ενάντια στον φόβο» και θα παρουσιαστεί στις γιορτές στην Αθήνα. Θέλω να βοηθήσω μικρούς και μεγάλους να μην φοβούνται.
-Υπήρξε κάποιο περιστατικό, κάποιο σχόλιο ή αντίδραση του κοινού που σας έκανε εντύπωση;
Ο πρώτος μου και πιο πολύτιμος ακροατής από το καλοκαίρι ως τώρα είναι ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, ένας καλλιτέχνης που θαυμάζω κι ένας φίλος που εκτιμώ. Μου έδωσε νέες ιστορίες, μου είπε σκληρές παρατηρήσεις με αφέλεια, έντυσε με εικόνες τις λέξεις μου και εγώ τις είδα αλλιώς. Η παράσταση ξαναδουλεύτηκε από και με τα αυτιά και τα μάτια του, έγινε «DUCK. Mύθοι και ιστορίες ζωής σε οικονομικό πόλεμο».
Αποκάλυψη ήταν όταν πρωτοπαρουσίασα την παράσταση στο ΚΕΘΕΑ Διάβαση στην Αθήνα. Εκτός των ενηλίκων ήρθαν μαθητές της Στ΄ Δημοτικού από σχολείο της Κρήτης που βρίσκονταν στην πόλη για εκπαιδευτική εκδρομή αλλά και μια μητέρα με δύο μικρά παιδάκια. Εξήγησα ότι η παράσταση δεν είναι για παιδιά. Μείναν γιατί θέλαν οπωσδήποτε να με ακούσουν. Δεν τους ένοιαζαν οι ιστορίες αλλά ο αφηγητής!
Έμειναν και διασκέδασαν! Ομολογώ ότι δεν το περίμενα. Ο σεβασμός μου προς τα παιδιά όλο και μεγαλώνει. Ίσως και τον οικονομικό πόλεμο τον καταλαβαίνουν καλύτερα από μας. Θα έπρεπε να τα ρωτήσουμε!
-Τι περιλαμβάνει το πρότζεκτ που υλοποιείτε σε συνεργασία με τον Αλέξανδρο Ψυχούλη;
Ο Αλέξανδρος πρόσθεσε ιστορίες, πρόσθεσε κινούμενες εικόνες που προβάλλονται, πρόσθεσε ένα τραγούδι. Είναι μια αβίαστη, πηγαία και ευφρόσυνη συνεργασία.
Η παράσταση παρουσιάζεται σε ένα κεντρικό πολιτιστικό στέκι των Αθηναίων στο Booze (Κολοκοτρώνη 57) στο νέο χώρο του Premiere Etage στις 21.00 μ.μ. 28 και 29/12 και στην συνέχεια 2, 3,4,5/1. Έχουν κλειστεί παραστάσεις για τα Ιωάννινα και την Πρέβεζα και περιμένουμε το πλήρες πρόγραμμα της περιοδείας μας. Το καλοκαίρι ελπίζω να πάμε στην Γαλλία.
–Ποιο παραμύθι εναρμονίζεται με την περίοδο των γιορτών που διανύουμε;
Τι να σας πω; Εγώ κοιτώ τους ανθρώπους στα μάτια και μετά λέω μια ιστορία. Στον οικονομικό πόλεμο θυμάμαι την φράση της γιαγιάς μου από τον Αισώπειο μύθο: «Ενωμένα τα κλαδιά ούτε τα λυγίσατε, χωρισμένα τα κλαδιά κάθε χέρι τα ’σπασε».
Ένα ετοιμοθάνατος πατέρας ζήτησε από τα παιδιά του να του φέρουν κληματόβεργες και να τις σπάσουν σε δεμάτι και έπειτα μια- μια. Το δεμάτι δεν σπάζει. Έτσι δίδαξε την ενότητα και την ομόνοια.
-Ποια από τις ιστορίες που αφηγείστε, απηχεί, αντίστοιχα, την σύγχρονη πραγματικότητα;
Ο αισώπειος μύθος του γαιδάρου και της αλεπούς που συνεταιρίστηκαν με το λιοντάρι. Όσο καιρό γλείφαμε τα κόκαλα και εκμεταλλευόμασταν τον αλβανό εργάτη, το κορίτσι από την Ουκρανία, την καθαρίστρια από την Βουλγαρία δεν φανταστήκαμε ότι το λιοντάρι μπορεί να φάει κι εμάς.
-Πιστεύετε ότι μέσω της προφορικής αφήγησης μπορούμε να ξεφύγουμε από τον ασφυκτικό κλοιό που δημιουργεί γύρω μας η κρίση;
Όχι βέβαια, μην πιστεύετε στα παραμύθια. Έχει πολλή δουλειά, αγώνα και θυσίες. Η προφορική λογοτεχνία και αφήγηση μπορεί όμως να βοηθήσει. Μπορεί να μας θυμίσει ότι κρύβει η τηλεόραση και ο επίσημος κομματικός λόγος. Πώς να ιεραρχούμε εμπειρίες, φόβους και ελπίδες, λάθη και δυνάμεις. Πώς να ακούμε ενεργητικά και με σαφήνεια. Πώς να μιλούμε με συμπόνια. Πώς να ξεχωρίζουμε πνευματικά τα μεγέθη, το μικρό από το μεγάλο, το σημαντικό από το ασήμαντο. Πώς να βάζουμε το σημερινό δίπλα στο χθεσινό, δίπλα στου παππού και του προπάππου. Πώς να εκτιμούμε την αφέλεια και την απλοϊκότητα. Πώς να σεβόμαστε την αθωότητα που δέχεται να σταυρωθεί.
-Το παραμύθι με την «κακιά μάγισσα» της κρίσης μπορεί να έχει αίσιο τέλος;
Η κακιά μάγισσα πάντα πέφτει θύμα της δικής της απληστίας. Είδαμε το σπιτάκι από τσουρέκι, με σοκολατένια σκεπή και μπισκοτένια παράθυρα και υπογράψαμε στεγαστικό δάνειο για να το φάμε αμέσως. Τώρα μας έβαλε η μάγισσα στο κλουβί με άλλες υπογραφές και μας ταΐζει με δόσεις για να μας φάει τελικά. Εάν έχουμε μια αδελφούλα που μας αγαπά και την αγαπάμε, αν συνεργαστούμε και έχουμε μυαλό τότε θα την πατήσει η μάγισσα. Πάνω από το αγγλικό δίκαιο (βλέπε μνημόνια) υπάρχει το δίκαιο των παραμυθιών όπου ο αδύναμος πάντα νικά.
