Συνολικά 14 οπτικά ποιήματα, τα οποία εικονογράφησε περίφημα ο ζωγράφος Δημήτρης Μοράρος
Η αγαπημένη συγγραφέας Αγγελική Θάνου, στο βιβλίο της «Ποιήματα-Σχήματα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πηγή, ενέταξε 14 οπτικά ποιήματα, τα οποία εικονογράφησε περίφημα ο ζωγράφος Δημήτρης Μοράρος. Τα ποιήματα με απλότητα και χάρη, ιδιαιτέρως εύληπτα, σε απλές ποιητικές φόρμες, με προσιτό λεξιλόγιο και επίπεδα λυρισμού ανασηκώνουν γνώριμους και οικείους στα παιδιά κόσμους. Τα φέρνουν σε επαφή με την φόρμα της ποίησης που ονομάζεται οπτική. Οι ζωγραφολέξεις ή εικονολέξεις ή καλλιγραφήματα ή σχηματικά και οπτικά ποιήματα ή ιδεογράμματα, περιμένουν να ταξιδέψουν τους μικρούς αναγνώστες στους στίχους με τη δύναμη της εικόνας. Στον κυριακάτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ η άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με τη συγγραφέα.
Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΝΤΑΒΛΑΜΑΝΟΥ, Εκπαιδευτικό – συγγραφέα
Το τελευταίο σας βιβλίο τιτλοφορείται «Ποιήματα – Σχήματα» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πηγή. Μιλήστε μας για το περιεχόμενό του.
Το συγκεκριμένο βιβλίο φιλοδοξεί να φέρει τους αναγνώστες, ανεξαρτήτως ηλικίας, σε επαφή με την φόρμα της ποίησης που ονομάζεται οπτική. Φιλοξενεί 14 οπτικά ποιήματα και προσκαλεί παιδιά και ενήλικες να τα προσεγγίσουν συνδυάζοντας τις λέξεις με την εικόνα. Ζωγραφολέξεις ή εικονολέξεις ή καλλιγραφήματα ή σχηματικά και οπτικά ποιήματα ή ιδεογράμματα όπως κι αν τα ονομάσουμε μας ταξιδεύουν στους στίχους με τη δύναμη της εικόνας. Είναι μοναδική συλλογή ανά τον κόσμο και έχει τη χαρά και την περηφάνια ότι κατέκτησε την πρωτοτυπία. Πρόσφατα προχώρησε στη δεύτερη έκδοσή του.
Σε ποιους αναγνώστες απευθύνεται;
Δημιουργήθηκε αρχικά για τα παιδιά, μα έχει αγκαλιαστεί και αγαπηθεί τόσο και από τους ενήλικες που τολμώ να πω ότι αφορά όλες τις ηλικίες. Κερνά σε όλους μικρές μπουκίτσες ποίησης και ζωγραφικής, δίνει τη δυνατότητα να απολαύσουν τις εικαστικές δημιουργίες του εξαίρετου ζωγράφου Δημήτρη Μοράρου και παράλληλα δημιουργεί μια έκπληξη μέσα από την οπτικοποίηση του στίχου. Όλο αυτό έχει οικοδομήσει τελικά την όποια δημοφιλία του.
Μπορείτε να μας ορίσετε τι είναι η σχηματική ποίηση;
Η οπτική ή σχηματική ποίηση δεν είναι μια καινούργια φόρμα. Την συναντάμε στην ελληνική Αρχαιότητα. Στην Παλατινή Ανθολογία περιλαμβάνονται έξι σχηματικά ποιήματα με κύριο εκπρόσωπο τον Σιμία τον Ρόδιο που ανήκει στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο. Με στίχους σχηματίζει το «Ωόν», τα «Φτερά», τον «Πέλεκυ». Σχηματοποιημένες μορφές ποιημάτων έδιναν αρκετοί ποιητές κατά την Αναγέννηση και τον 17ο αιώνα. Νεότερα χαρακτηριστικά δείγματα παρουσιάστηκαν από τον Στεφάν Μαλαρμέ το 1897 και με τα Καλλιγράμματα του Γκιγιώμ Απολλιναίρ το 1918 με χαρακτηριστικό και πασίγνωστο το «Ματωμένο περιστέρι και το συντριβάνι». Η συγκεκριμένη ποίηση έγινε παγκόσμιο ρεύμα ξεκινώντας από τον Eugen Comringer το 1953. Στην Ελλάδα το είδος αυτό το έκανε γνωστό ο νομπελίστας ποιητής Γεώργιος Σεφέρης, ποιος δεν γνωρίζει άλλωστε τα «Πανιά στο Νείλο»;. Κοντολογίς, με μια ελεύθερη διάταξη των λέξεων κάθε στροφής σχηματίζεται μια εικόνα η οποία αποδίδει το νόημα του ποιήματος. Αυτό σημαίνει ότι η εικόνα μπορεί να αποδοθεί σε όλες τις γλώσσες με τον ίδιο τρόπο κι αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Μιλά μια διεθνή γλώσσα και επιτυγχάνει την ενωτική επικοινωνία των ανθρώπων. Η σχηματική ποίηση ενώνει σε μια ενιαία δημιουργία την ποίηση και την ζωγραφική. Σχέση παμπάλαια, δοκιμασμένη που επιβεβαιώνεται περίτρανα από την χαρακτηριστική ρήση του Σιμωνίδη που περιγράφει «την ζωγραφική ως ποίηση που σιωπά την δε ποίηση ως ζωγραφική που ομιλεί».
Στις μέρες μας η εικόνα κυριαρχεί. Πόσο καταλυτική μπορεί να είναι η εικόνα στη λογοτεχνία;
Η δύναμη κάθε εικόνας είναι απροσμέτρητη. Στη λογοτεχνία, αυτό που είναι ζητούμενο και επιβάλλεται να είναι, αφορά την καλαίσθητη εικόνα. Αυτή που αναδύει το αισθητικό κριτήριο του παιδιού, το εμβολιάζει με την έννοια της ομορφιάς, το ευαισθητοποιεί. Πρόκειται για ένα δυνατό εργαλείο το οποίο συμβάλλει θετικά στην κατανόηση του κειμένου και στη μαθησιακή διαδικασία, κάνει το κείμενο ελκυστικό. Η εικόνα αφηγείται και το παιδί την «ακούει». Η σχέση και η σύνδεση κειμένου και εικόνας έχει απασχολήσει αρκετά τους θεωρητικούς της παιδικής λογοτεχνίας. Φαίνεται να επικρατεί η άποψη ότι η γονιμότερη σύνδεση συγκροτείται στη βάση του συγκρουσιακού διαλόγου και της εντασιακής αλληλεπίδρασης μεταξύ λόγου και εικόνας.
Ο γνωστός ζωγράφος Δημήτρης Μοράρος εικονογράφησε το βιβλίο σας. Μιλήστε μας για τη συνεργασία σας.
Αν δεν ήταν ο ζωγράφος Δημήτρης Μοράρος θα ήταν αδύνατον να εκπληρωθεί αυτό το όνειρο μου. Με την εργατικότητα, το ταλέντο, τη γνώση, την επιμονή, την αγάπη και το απίθανο χιούμορ του καταφέραμε να ξεπεράσουμε αρκετές αντιξοότητες και να ολοκληρωθεί η συλλογή μας. Τα ευφάνταστα εικαστικά κοσμήματα και σχέδια του, τα καλλιτεχνικά του σχήματα απογειώνουν το τελικό αποτέλεσμα. Αισθάνομαι ευγνώμων για τη συνεργασία μας, την θεωρώ δώρο ζωής. Μου δίνεται τη δυνατότητα να τον ευχαριστήσω εκ νέου από την θαυμάσια σελίδα σας. Με την ευκαιρία αυτή να του ευχηθούμε καλή επιτυχία την έκθεσή του που λειτουργεί αυτές τις μέρες στον Χώρο Τέχνης «δ» στο Βόλο με θέμα τη Μικρά Ασία.
Ξεχωρίζετε κάποιο από τα ποιήματά σας; Για ποιο λόγο;
Τα αγαπώ όλα πολύ. Είναι δικές μου στιγμές που έχουν κάτι να εκμυστηρευτούν σε μένα αρχικά. Τα σέβομαι. Μπορώ να πω ότι κάποιοι στίχοι ίσως με εκφράζουν λίγο περισσότερο. Αυτοί που είναι ψιθυριστοί υπαινιγμοί. Μα δεν θα τους ξεχωρίσω. Θέλω να συνυπάρχουν οι στίχοι μου εν αρμονία, χωρίς διχόνοιες.
Ποια θεωρείτε ότι είναι και ποια πρέπει να είναι η θέση της ποίησης στην εκπαίδευση;
Η ποίηση κατέχει στο ελληνικό εκπαιδευτικό πλαίσιο τη θέση που έχει και στην καθημερινότητα του νεοέλληνα. Πόσοι δανείζονται ή αγοράζουν ποιητικές συλλογές; Ελάχιστοι. Αν και είμαστε η χώρα που ανέθρεψε και ύμνησε την Ποίηση από την αρχαιότητα, λιγοστοί σήμερα την στηρίζουμε όπως της ταιριάζει. Πιστεύω ότι θα πρέπει όλοι να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας μαζί της καθώς έχει τη δύναμη να απαλύνει τις αντιξοότητες, τα ανεξήγητα, τα ανυπέρβλητα εντός μας. Πολύ δε περισσότερο στην παιδική ηλικία όπου τίθενται οι βάσεις στο οικοδόμημά της ψυχής, καθώς έχουμε τη αγαστή σχέση παιδιού – ρυθμού, ένα αξιόπιστο διαβατήριο για το όλο εγχείρημα. Η σχηματική ποίηση είναι τόσο προσφιλής ως φόρμα στα παιδιά, όταν την γνωρίσουν, που αβίαστα γίνονται και τα ίδια ποιητές. Όμως σε μια εποχή που κάθε μορφή οθόνης έχει κατασκηνώσει στα χεράκια των παιδιών πόσο μπορεί κανείς να ελπίζει;
Εχετε τιμηθεί αρκετές φορές για το έργο σας. Πώς νιώθετε για αυτή την αποδοχή και την αγάπη των αναγνωστών;
Βεβαίως και συγκινούμαι πολύ. Βαθιά ευγνωμοσύνη με κατακλύζει. Μα και μια τεράστια ευθύνη για την συνέχεια. Κάθε διάκριση είτε είναι βραβείο, είτε έπαινος, είτε επανέκδοση χαϊδεύει τις εσώτερες ανησυχίες μου για κάθε δημιούργημα. Εισπράττω απαντήσεις στο ερώτημα αν τα κείμενα μου αρέσουν, αν ωφελούν τον αναγνώστη, αν τηρούν τα προαπαιτούμενα της καλής λογοτεχνίας. Οι διακρίσεις μεγάλες ή μικρότερες κάθε φορά που μου χτυπούν την πόρτα τις καλοδέχομαι με αγάπη και έκπληξη, τις δέχομαι σαν σπουδαία δώρα που μου κάνει η ζωή.
Άλλωστε εγώ δημιουργώ τις προϋποθέσεις συμμετέχοντας στους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς που ανακοινώνει ο διαδικτυακός κόμβος vivlionet.gr για να έχω κάτι να περιμένω, έχοντας πάντοτε και μια ετοιμότητα για την ενδεχόμενη αποτυχία η οποία αν έρθει με κάνει περισσότερο προσεκτική και απαιτητική από την πένα μου. Το βιβλίο στο οποίο αναφερόμαστε σήμερα μπήκε στη χρυσή λίστα 2019 του εκπαιδευτικού portal ELNIPLLEX.COM και έτυχε μιας ενθαρρυντικής κριτικής από την συντακτική του ομάδα.
Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;
Οσο μεγαλώνω, τόσο επιλέγω περισσότερα πράγματα να κάνω στο πλαίσιο της συγγραφής. Πράγμα που μου δημιουργεί μια ενεργοβόρα αγωνία αν θα προλάβω. Επιπλέον έχω γίνει πολύ αυστηρή και απαιτητική από τις λέξεις. Είναι ένα υλικό που απαιτεί σεβασμό και δέος. Τηρώ πιστά τις συμβουλές της ποιήτριας Ανν Σέξτον:
[Να είστε προσεκτικοί με τις λέξεις,
ακόμα και με τις θαυμαστές.
Για τις θαυμαστές βάζουμε τα δυνατά μας ·
μερικές φορές μαζεύονται σαν έντομα
κι αφήνουν όχι ένα κεντρί αλλά ένα φιλί..].
Με γνώμονα όλα αυτά, δυο έργα μου παιδικής λογοτεχνίας αναμένουν υπομονετικά την εκδοτική τους πορεία, μια συλλογή διηγημάτων μου είναι σχεδόν έτοιμη όπως και μια ποιητική μου συλλογή επίσης. Εκείνο όμως που με εξιτάρει είναι η ιστορία του γενέθλιου τόπου μου. Την σκαλίζω διερευνώντας την κι εκείνη μου δίνει βλαστούς και καρπούς μαγικούς. Όπως γνωρίζετε γεννήθηκα στα Κανάλια της Μαγνησίας. Το χωριό μου το λατρεύω. Η ιστορία του πολύτιμη. Φιλοδοξώ να την μεταλαμπαδεύσω στις νεότερες γενιές τεκμηριωμένα. Ευτυχώς για μας, εδώ στη Μαγνησία, οι πηγές που βρίσκονται με αγάπη και σεβασμό στα Γενικά Αρχεία του Κράτους είναι έτοιμες να μας δροσίσουν με το πολύτιμο υλικό τους αρκεί να αναζητήσουμε το κελάρυσμά τους.
Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι πάντα επιτυχίες!
Κι εγώ σας ευχαριστώ και σας συγχαίρω για την εξαίρετη πορεία σας.
