ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Εμβληματικό ιστορικό μνημείο Το ηρώο της μάχης του 1897 στο Αλκαζάρ της Λάρισας

εμβληματικό-ιστορικό-μνημείο-το-ηρώο-266486

Της Βασιλείας Γιασιράνη – Κυρίτση

Κατεβαίνοντας τα σκαλιά που οδηγούσαν στον κεντρικό διάδρομο του πάρκου Αλκαζάρ, δεξιά βρισκόταν η αναθηματική στήλη στη μνήμη των πεσόντων αξιωματικών και οπλιτών του «ατυχούς» Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897.

Οι μάχες του 1897 διέφεραν από τις άλλες σε κείνο τον πόλεμο. Γιατί δεν ήταν μάχες νίκης και σωτηρίας της χώρας από τις εχθρικές επιδρομές.

Ούτε μάχες αποτροπής της κατοχής της Πατρίδας. Ο σκοπός τους ήταν απλά και μόνο να «παρακωλυθή η πρόοδος των βαρβαρικών ορδών, να προασπιστή σημαντικό τμήμα της χώρας επί τινα έτι χρόνον, να σωθή οπωσδήποτε η τιμή των όπλων και η τιμή του Έθνους».

Στην εκπλήρωση αυτή του υπέρτατου καθήκοντος άφησε στο πεδίο της μάχης στρατιώτες…..τίμιους νεκρούς στους οποίους ταίριαζε το απόσπασμα του Θουκυδίδη «Εμοι δ’ αρκούν αν εδόκει είναι ανδρών αγαθών έργω γενομένων έργω και δηλούσθαι τας τιμάς οία και νυν περί τον τάφον τόνδε δημοσία παρασκευασθέντα οράτε…..».

Δηλαδή εγώ όμως θα είχα τη γνώμη ότι είναι αρκετό σε άνδρες που δείχθηκαν γενναίοι με έργα, με έργα να εκδηλώνονται και οι τιμές, οποία (τιμητικά πράγματα ) και τώρα βλέπετε, ότι ετοιμάστηκαν με δημόσια φροντίδα σχετικά με αυτήν εδώ την ταφή».

Για πολλά χρόνια αποτελούσε το Ηρώο της Λάρισας, τα τελευταία χρόνια ξεχάστηκε, όταν στήθηκε το σημερινό Ηρώο στον χώρο του Λόφου του Φρουρίου.

Προσπάθειες ανέγερσης του ηρώου έγιναν στις αρχές του 1900, αφενός για να τιμηθεί η μνήμη των πεσόντων του πολέμου, αφετέρου για να τονωθεί το φρόνημα του Ελληνικού λαού και ιδιαίτερα των αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού μετά την ήττα, γιατί είχαν δημιουργηθεί μεγάλες προσδοκίες σε όλους για την επέκταση των Ελληνικών συνόρων. Δυστυχώς η ήττα του στρατεύματος και η συνθηκολόγηση που αναγκάστηκε να υπογράψει το Ελληνικό κράτος, με τη μεσολάβηση των ευρωπαϊκών δυνάμεων και της Ρωσίας, πληρώνοντας ένα μεγάλο ποσό σαν πολεμικές αποζημιώσεις και παραχωρώντας ένα κομμάτι της Θεσσαλίας στην Τουρκία μέσα στο οποίο ήταν και η πόλη της Λάρισας, είχαν αφήσει βαριές τραυματικές εμπειρίες. Γι’ αυτό, «από τις αρχές ακόμα του 20ου αιώνα είχε αναληφθεί προσπάθεια από το Υπουργείο Στρατιωτικών να στηθεί μνημείο για να τιμηθούν οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου. Ως τόπος ανέγερσης επιλέχθηκε η Λάρισα, η οποία υπήρξε το κέντρο των αρχικών πολεμικών επιχειρήσεων.

Όμως αν και είχε αποφασιστεί να γίνει στη Λάρισα από το 1902 είχε στηθεί κενοτάφιο στο Βελεστίνο επί δημαρχίας Γιαννακόπουλου(1899-1903) μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου και τελέστηκε μνημόσυνο στη μνήμη των νεκρών του πολέμου. Οι θύρες του ναού είχαν στολιστεί πένθιμα με υφάσματα και μωβ κορδέλες και στο σημείο που ήταν οι τάφοι των νεκρών του πολέμου είχε κτιστεί κενοτάφιο διακοσμημένο σεμνοπρεπώς με σημαίες και δάφνες ενώ στην πρόσοψη τονιζόταν με μαύρα γράμματα η επιγραφή: «Τοις κατά τον τελευταίον πόλεμον πεσούσι ο δήμος Φερρών». Μπροστά από το κενοτάφιο ήταν τοποθετημένη μικρή τετραγωνική εξέδρα στολισμένη με κλαδιά δάφνης.

Και τα επόμενα χρόνια στις 24 Μαΐου 1904 στο Βελεστίνο με σεμνοπρέπεια, ανάλογη με την περίσταση, τελέστηκε επιβλητικό και μεγαλοπρεπές το ετήσιο μνημόσυνο για τους φονευθέντες στον πόλεμο. Ο δήμαρχος Ντόντος εκπλήρωσε την επιθυμία του δημοτικού συμβουλίου και κατόρθωσε να συγκεντρώσει στα “αιματοβαφή πεδία” της πατρίδας του Εθνομάρτυρα Ρήγα, κόσμο από όλες τις Θεσσαλικές πόλεις. Οι έκτακτες αμαξοστοιχίες μετέφεραν από πολύ πρωί κόσμο από το Βόλο και τη Λάρισα κάθε κοινωνικής τάξης. Πάνω από 1500 επισκέπτες μεταφέρθηκαν με 3 έκτακτες αμαξοστοιχίες στο Βελεστίνο.

Το μνημόσυνο τίμησαν με την παρουσία τους όλοι οι ανώτεροι και κατώτεροι αξιωματικοί της Λαρίσης, όλων των όπλων, πολιτικές αρχές, ο νομάρχης Φαρμακόπουλος, οι οποίοι κατέθεσαν στέφανο.

Ακόμη παραβρέθηκαν πολλοί επίσημοι ο φρούραρχος με τους αξιωματικούς της Φρουράς Βόλου, ο τελώνης, ο λιμενάρχης, ο διευθυντής της αστυνομίας Παπακυριαζής, ο αστυνόμος Τσακανίκας , ο πρόεδρος πρωτοδικών Ανδρουτσόπουλος, δικαστές, ο γραμματέας της νομαρχίας Πολυχρονόπουλος, ο μητροπολίτης Δημητριάδος Γρηγόριος, η φιλαρμονική Βόλου, η φιλαρμονική Λαρίσης με το μουσικοδιδάσκαλο Ρουζέρον με τα ενθουσιώδη εμβατήρια, ο δήμος Παγασών, πολλά σωματεία και ο σύλλογος εμποροϋπαλλήλων.

Το μνημόσυνο επαναλήφθηκε και τη χρονιά του 1905 στο Βελεστίνο όπου συγκεντρώθηκε στο κενοτάφιο πολύς κόσμος από το Βελεστίνο και τα γύρω χωριά του δήμου Φερών, από τον Βόλο, τη Λάρισα και την υπόλοιπη Θεσσαλία. Αλλά οι δήμαρχοι Λάρισας, Τρικάλων, Καρδίτσας, Φαρσάλων «έλαμψαν δια της απουσίας τους».

Στη Λάρισα δυο χρόνια αργότερα προκηρύχθηκε διαγωνισμός για την κατασκευή του ηρώου στον οποίο εγκρίθηκε το σχέδιο του ταγματάρχη Σπυρίδωνα Κλαυδιανού τον Δεκέμβριο του 1907, «Τα πρώτα υλικά εκομίσθησαν ήδη ενταύθα και ήρχισαν και αι προκαταρκτικαί τούτου εργασίαι», σύμφωνα με την εφημερίδα της Λάρισας «Μικρά» της 15 Δεκεμβρίου.

Πέρασαν δεκαέξι μήνες όταν η ίδια εφημερίδα ανήγγειλε ότι κατέφθασε το «άγαλμα του τύμβου». «Την ερχομένην εβδομάδα φθάνει εξ Αθηνών το άγαλμα του τύμβου, το οποίον παρά την γέφυραν ανεγείρουσιν οι κ. κ. Αξιωματικοί μας εις μνήμην των κατά το 1897 πεσόντων. Είναι έργον του γλύπτου Ξενάκη, επισήμως δε θα γίνωσι τα αποκαλυπτήριά του».

Μάλλον όμως δεν έγινε κάποιο έργο γιατί στις 23 Μαΐου 1908 με την ευκαιρία του μνημόσυνου των Πεσόντων του 1897 στη Λάρισα, σχολιάστηκε από τον βολιώτικο τύπο το γεγονός της αδιαφορίας των Αρχών για το στρατιωτικό μνημείο. Είχε περάσει πολύς χρόνος και όμως εκτός από τις βάσεις του, τις ελεεινές και τρισάθλιες, τίποτε άλλο δεν είχε γίνει. Οι αρμόδιοι αδιαφορούσαν και το άφηναν σε κακά χάλια. Έτσι οι περισσότεροι επισκέπτες διαπίστωναν πως υπήρχε σωρός ερειπίων μάλλον παρά μνημείο, του οποίου ο ρόλος ήταν άγνωστος…

Η θέση εγκατάστασης του Ηρώου ήταν περίοπτη. Βρισκόταν στην έξοδο της γέφυρας του Πηνειού με κατεύθυνση προς Τύρναβο και Αλκαζάρ, στην αρχή της συνοικίας του Πέρα Μαχαλά.

Πότε συγκεκριμένα τοποθετήθηκε ο τύμβος ήταν άγνωστο.

Πάνω σε πέτρινο κρηπίδωμα που αποτελούσε τη τετράγωνη βάση και περιβαλλόταν από τέσσερις μαρμάρινους πεσσούς στις γωνίες ενωμένους με σιδερένιο κιγκλίδωμα, το οποίο αργότερα λόγω της αδιαφορίας συντήρησης και καλλωπισμού κρύφτηκε από πυκνή βλάστηση, στήθηκε στη μέση το Ηρώο. Πάνω σε δύο μαρμάρινους αναβαθμούς στην δεξιά πλευρά του πρώτου υπήρχε χαραγμένο το όνομα του γλύπτη «Γ. ΞΕΝΑΚΗΣ ΕΠΟΙΕΙ» στηριζόταν βάθρο στην πρόσοψη του οποίου υπήρχε ανάγλυφη παράσταση: πολεμικά όπλα, σημαίες και διάφορα άλλα στρατιωτικά σύμβολα.

Πάνω στηριζόταν με καμπυλόκυρτο κυμάτιο και γείσο ψηλή στήλη με επίστεψη μαρμάρινη περικεφαλαία.

Στην πρόσοψη του βάθρου κάτω από τον ανάγλυφο σταυρό με τα φύλλα δάφνης ήταν χαραγμένη η επιγραφή:

«ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΠΛΙΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ ΤΟΥ 1897 ΑΦΙΕΡΟΥΣΙΝ ΟΙ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ».

Ενας διάδρομος οδηγούσε σ’ αυτό.

Σε μεταπολεμικές καρτ ποστάλ το Ηρώο απεικονιζόταν χωρίς την μαρμάρινη περικεφαλαία στο πάνω μέρος του, λόγω της ζημιάς που υπέστη από θεομηνία στις 29 Μαρτίου του 1939, ενώ ο κορμός του Ηρώου διεσώθη κατά την πτώση του από το βάθρο επειδή συγκρατήθηκε από τα κλαδιά ενός πεύκου. Για πολλά χρόνια παρέμεινε χωρίς την επίστεψη της μαρμάρινης περικεφαλαίας, αργότερα στη δεκαετία του 1960 αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή και παρέμεινε σημείο αναφοράς των πατριωτικών εκδηλώσεων της Λάρισας.

Ο γλύπτης Γεώργιος Ξενάκης γεννήθηκε στην Αθήνα και υπήρξε μαθητής του σπουδαίου γλύπτη Λεωνίδα Δρόση, ο οποίος φιλοτέχνησε τα γλυπτά της Ακαδημίας Αθηνών. Μετά τις σπουδές στη σχολή Καλών Τεχνών δούλεψε μέχρι τον θάνατό του σε δικό του εργαστήριο. Ο Ξενάκης αναφέρθηκε μεταξύ των καλλιτεχνών που πήραν μέρος με έργα τους στην «Δ΄ Ολυμπιάδα Τεχνών» του 1888.

Καταπιάστηκε κυρίως με προτομές και τελείωσε έργα που άφησε ανολοκλήρωτα ο Δρόσης.

Έργα: προτομές ΜΠΑΥΡΟΝ, ΕΥΡΥΣΘΕΝΗΣ ΓΚΙΖΑΣ (αυλητής) Ο ΜΟΥΣΟΤΡΑΦΗΣ.

Τελείωσε τον ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ στην Κέρκυρα και τον ανδριάντα του ΒΑΡΒΑΚΗ στο Ζάππειο, με τις τέσσερις γυναικείες μορφές στη βάση του, που είχε αφήσει ατέλειωτο ο Δρόσης.

 Αποψη από το ηρώο του Βελεστίνο

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου