Του Τάκη Παντελόπουλου,
Τον πολιτισμό μια έννοια, που εκφράζει διεργασίες του πνεύματος και της επιστήμης, αναδεικνύουν άξιοι υπηρέτες της τέχνης και του λόγου, μέσω των δημιουργημάτων τους. Η κοινωνία οφείλει να αναγνωρίζει και να βραβεύει τις προσπάθειες των δημιουργών, ως ελάχιστη πράξη κοινωνικής ευαισθησίας και χρέους, γι’ αυτό και θεσπίσθηκαν φορείς που να απονέμουν βραβεία, όπως το βραβείο Νόμπελ.
Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νορβηγίας, στο Οσλο, φυλάσσεται συλλογή επιστολών, που προέρχονται από το αρχείο του περίφημου νορβηγού τεχνοκριτικού Harry Fett,ο οποίος είχε προτείνει τον Κωστή Παλαμά τρεις φορές στην Επιτροπή Νόμπελ για την απονομή του βραβείου. Οι προτάσεις έγιναν κατά τα έτη 1932,1934 και 1936.
Ο δρ. Harryett (1875-1962) ήταν διακεκριμένος τεχνοκριτικός και εργοστασιάρχης. Στο διάστημα 1913 – 1946 υπήρξε πρόεδρος του νορβηγικού Ιδρύματος Πολιτισμικής Κληρονομιάς: (Riksantikvaren). Συγγραφέας πολλών βιβλίων, μεταξύ των οποίων «Ιστορία της Νορβηγικής τέχνης» και «Αρχιτεκτονική των εκκλησιών». Το 1932 ο Fett ήρθε στην Ελλάδα και επισκέφθηκε, μεταξύ άλλων, και τη Δήλο και γνώρισε διαφόρους ανθρώπους των Γραμμάτων. Από την ανταλλαγή επιστολών με την κόρη του Κωστή Παλαμά Ναυσικά (26/10/1988 – 12/2/1958), μαθαίνουμε ότι τα δυο πρόσωπα παρακάθισαν σε επίσημο δείπνο στο Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία.
Οι επιστολές που αντάλλαξαν αργότερα σχετίζονταν με την εισήγηση-πρόταση που είχε κάνει ο Fett στην Επιτροπή του Βραβείου Νόμπελ για τον Παλαμά. Ομως ο εθνικός μας βάρδος, που σκέπασε με τον ίσκιο του μισό αιώνα της πνευματικής ιστορίας του τόπου μας, ατύχησε να πάρει το βραβείο, παρά τις επανειλημμένες και επίμονες προσπάθειες, με εισηγήσεις-προτάσεις, που είχαν υποβληθεί γι’ αυτόν από 3 Σκανδιναβούς και 20 Έλληνες ανθρώπους των Γραμμάτων. Μεταξύ αυτών που πρότειναν τον Παλαμά ήταν και ο κάτοχος του Βραβείου Νόμπελ το 1916 Σουηδός ποιητής και μυθιστοριογράφος Βέρνερ φον Χάιντεσταμ.
Η πρόταση που υπέβαλε ο Fett μεταφρασμένη λέει: «Οσλο 2 Ιουλίου 1932 – Προς την Επιτροπή Νομπέλ της Σουηδικής Ακαδημίας: Λυπάμαι πολύ που η υπόδειξη αυτή έρχεται κάπως αργά και τώρα είναι λιγότερο σκόπιμο να υποβάλω οποιαδήποτε πρόταση. Το θέμα όμως είναι ότι έμεινα στην Ελλάδα ως φιλοξενούμενος και ήρθα σε επαφή με διάφορες προσωπικότητες. Στον δρόμο της επιστροφής με συνόδευε ένας νέος Ελβετός λέκτορας, όμως τυχαία είχα διαβάσει μετάφραση μέρος της παραγωγής του Κωστή Παλαμά. Φυσικά δεν μπορεί κανείς να αποκτήσει σαφή εικόνα μιας σπουδαίας λυρικής προσωπικότητας από μεταφράσεις, ούτε έχω γνώση της νεοελληνικής λογοτεχνίας, εκτός από την καθαρά γλωσσική δύναμη της ποίησής του. Η προηγμένη θέση του στη χώρα του είναι γνωστή.
Οταν επιτρέπω στον εαυτό μου να προτείνει τον Παλαμά είναι –μπορεί κάποιος να πει – από ενστικτώδη συμπάθεια για τις πολιτισμικές φιλοδοξίες του ελληνικού λαού στην εποχή μας. Συχνά είναι εντελώς ηρωικό αυτό το αίτημα για τη νέα πολιτιστική του προσωπικότητα, κάτω από όλες τις δυσκολίες και σε αυτή την σχετικά φτωχή χώρα, με ένα βραβείο Νόμπελ του Παλαμά, το οποίο είναι κυριολεκτικά πλήρως δικαιολογημένο. Σ’αυτόν τον ενδιαφέροντα σύγχρονο λαό, δίνεται μια εκτίμηση όπως του αξίζει και πιστεύω πως είναι εξ ολοκλήρου στο πνεύμα των ευγενών δωρητών».
Η Ναυσικά Παλαμά σε χειρόγραφη επιστολή της γραμμένη γαλλικά, στις 26 Ιουλίου 1932, την οποία εικάζεται ότι την υπαγόρευσε ο πατέρας της, γράφει προς τον Fett: «Αγαπητέ Κύριε. Με τις γραμμές αυτές σπεύδω να εκφράσω τις βαθύτατες ευχαριστίες μου για την αξιαγάπητη επιστολή σας που μου έδωσε ο κ. Baud-Bovy. Mε συγκίνησε πολύ η ευγενής πρόθεσή σας να θελήσετε να παρουσιάσετε την εκτίμησή σας για το ποιητικό έργο του πατέρα μου στην Επιτροπή Νόμπελ. Επιτρέψτε μου να πιστεύω πως η ευγενική παρέμβασή σας θα αυξήσει αναμφίβολα τις πιθανότητες και θα δώσει ιδιαίτερο κύρος, μια κίνηση που αποτελεί χάρη για τον πατέρα μου. Θα ήμουν ευτυχής αν τα μέλη της Επιτροπής Νόμπελ θα μπορούσαν να μάθουν για το τελευταίο βιβλίο του πατέρα μου το οποίο εκδόθηκε από το Stock σε γαλλική μετάφραση του «Δωδεκάλογο του γύφτου» – Αυτό το μεγάλο λυρικό έπος θεωρείται έργο κορυφαίο-αυτό που στεφανώνει την ποιητική σκέψη του πατέρα μου. Θα θέλατε να μου επιτρέψετε να σας ζητήσω-αν παρ’ όλα αυτά δεν παραβιάζω την καλοσύνη σας – μερικές διευθύνσεις των φίλων σας της Σουηδικής Ακαδημίας, στους οποίους θα έστελνα ευχαρίστως έναν ορισμένο αριθμό αντιτύπων αυτού του τόμου».
Συγκινητικές και πρακτικά αξιόλογες όλες αυτές οι ενέργειες που δυστυχώς δεν στάθηκαν ικανές να δικαιώσουν τον μεγάλο μας εθνικό ποιητή. Το σύμβολο των μεγάλων δημιουργών, που έκαναν γνωστό σε όλον τον κόσμο, πως η Ελλάδα, δεν έχει μόνο ιστορία, αλλά διαθέτει και άξιες περγαμηνές πολιτισμού. Το παγκόσμιο κοινωνικό κίνημα των φορέων για την εκτίμηση του έργου και την απονομή σχετικών βραβείων σε μεγάλους δημιουργούς της τέχνης, του λόγου και γενικότερα του πολιτισμού, αδικούν μερικές φορές την πραγματική αξία του έργου και της ζωής των και γι’ αυτό προβληματίζουν.
