ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Κεραμική τέχνη με ιστορική αξία  

κεραμική-τέχνη-με-ιστορική-αξία-400712

Της Βασιλικής Βαρακλιώτου

Η κεραμική είναι το αφθονότερο και σπουδαιότερο δημιούργημα της Νεολιθικής εποχής, με ξεχωριστή ιστορική αξία, διότι προϋποθέτει μια οργανωμένη ζωή του ανθρώπου με μόνιμη κατοικία σε οικισμό, με κοινωνικότητα και ανεπτυγμένη δραστηριότητα.

Ο νεολιθικός οικισμός στην περιοχή της θεσσαλικής Ερέτριας, γνωστός αρχαιολογικά ως Τσαγκλί Μαγούλα ή Τσαγκλί, είναι σύγχρονος του Σέσκλου με μια ακμαία παρουσία κατά τη Μέση Νεολιθική εποχή (5.000-4.000 π.Χ.) και τη Νεότερη (4.000-3.000 π.Χ.) και μια διάρκεια ζωής από το 5.000-1.100 π.Χ.. Η λέξη Τσαγκλί στην τουρκική γλώσσα σημαίνει το θραύσμα, το σπασμένο κομμάτι και αιτιολογείται, είτε από τα θραύσματα των κεραμικών τα οποία είναι διάσπαρτα στην περιοχή του νεολιθικού οικισμού, είτε από κομμάτια χρωμίου, κοιτάσματα του οποίου υπάρχουν στην Ερέτρια όχι μόνο σε βάθος αλλά και στην επιφάνεια της γης. Για την ανασκαφή και αποκάλυψη του νεολιθικού οικισμού αφορμή ήταν το τοπικό μεταλλείο χρωμίου, όταν στις αρχές του 20ου αιώνα εξαιτίας εργασιών που γίνονταν για τη κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής από τους ιδιοκτήτες του μεταλλείου Μαργαρίτη και Περικλή Αποστολίδη με σκοπό τη μεταφορά του μεταλλεύματος, ανακαλύφθηκε ο νεολιθικός οικισμός.

Ακολούθησαν επίσημες αρχαιολογικές ανασκαφές, πρώτα από τον Τσούντα το 1905 και στη συνέχεια από τους Αγγλους αρχαιολόγους Wace και Thompson (1907-1910),1 που έφεραν στο φως σημαντικά αρχιτεκτονικά και κεραμικά κατάλοιπα, ώστε η κεραμική του οικισμού να χαρακτηρίζεται ως εκπληκτικά άφθονη, η οποία απαρτίζει τη σπουδαιότερη συλλογή από όλη τη Θεσσαλία.

Η παραγωγική του δραστηριότητα στην κεραμική για πολλούς αιώνες αποδεικνύει μια άρτια γνώση της τέχνης αυτής με γερά θεμέλια από ειδικευμένους κεραμείς που μεταδιδόταν από γενιά σε γενιά.

Η ανεπτυγμένη τεχνική στις κεραμικές κατασκευές του οικισμού συνοδευόταν από ποικιλία χρωμάτων, όπως κόκκινο, βαθύ κόκκινο, υπόλευκο, λευκό και πορτοκαλοκόκκινο, ενώ από τη Νεότερη Νεολιθική (4.000-3.000 π.Χ.) και μετά κυριαρχεί το τεφρό (γκρίζο) χωρίς να καταργείται η πολυχρωμία.

Οι χρωματικές αποχρώσεις σχετιζόταν με το ψήσιμο του πηλού και με τα στοιχεία τα οποία συνέθεταν την πρώτη ύλη, δηλαδή το χώμα, καθώς και με την οξείδωση ή μη κάποιων στοιχείων. Για παράδειγμα το κόκκινο χρώμα υποδεικνύει χρήση πρώτων υλών με υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο και χαμηλή σε ασβέστιο, ενώ οι ανοικτές αποχρώσεις οφειλόταν στις διαφοροποιήσεις της περιεκτικότητας σε ασβέστιο και στην οξείδωση του σιδήρου.

Το τεφρό χρώμα ήταν αποτέλεσμα υψηλής θερμοκρασίας (1.000°C) όπτησης των κεραμικών και όσον αφορά την πρώτη ύλη, μεγάλης περιεκτικότητας του πηλού σε άνθρακα. Επίσης σε δείγματα αμαυρόχρωμης κεραμικής του οικισμού διαπιστώθηκε στρώση σιδηρομαγγανιούχας βαφής με μαύρο χρώμα.

Λόγω του πλούτου και της ποιότητας της τεφρής κεραμικής του οικισμού, χρησιμοποιήθηκε το όνομα του για να χαρακτηρίσει τη πρώτη φάση της Νεότερης Νεολιθικής εποχής στη Θεσσαλία. Ειδικότερα η εποχή πριν από το πολιτισμό του Διμηνίου χαρακτηρίζεται προδιμηνιακή ή αλλιώς «φάση Τσαγκλί».

Η συνάντηση με τον κύριο Ευάγγελο Ανετόπουλο, έναν κορυφαίο κεραμέα της εποχής μας, προέκυψε μετά από σκέψη μου να δημιουργηθούν κεραμικά ίδια με τα κεραμικά του Ν.Ε. οικισμού «Τσαγκλί», βάσει φωτογραφικού υλικού από τη μελέτη των Wace και Thompson που ανέσκαψαν στη Μαγούλα, αλλά και να μεταδοθεί η τέχνη της προϊστορικής κεραμικής του οικισμού. Η τέχνη και η επιμέλεια του κυρίου Ανετόπουλου, είχαν ένα άψογο αποτέλεσμα με τη δημιουργία τεσσάρων πανομοιότυπων θαυμάσιων κεραμικών, μετά από επίμονη και απαιτητική, όπως εξήγησε, προετοιμασία της πηλόμαζας. Ιδίως κατά τη διάρκεια της όπτηση, καθώς ο κεραμέας οφείλει να είναι σε συνεχή επαγρύπνηση. Σημειωτέων ότι στην πηλόμαζα που χρησιμοποίησης προσέθεσε και ασπρόχωμα από την περιοχή του Ν.Ε. οικισμού, σημερινή Ερέτρια.

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου