Αναμνήσεις και παλιά έθιμα του Πάσχα, που συνθέτουν το ιδιαίτερο λαογραφικό προφίλ της περιοχής
Πληθώρα εθίμων συνθέτει το μακραίωνο παρελθόν και τη λαογραφική παρακαταθήκη της περιοχής, ιδιαίτερα, δε, του Πηλίου, που παραμένει πάντα στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος. Πολλά τα έθιμα του παρελθόντος που έχουν συνδεθεί με τη Λαμπρή και το κλίμα παλαιότερων, γιορτινών ημερών. Μπορεί το δεύτερο Πάσχα της πανδημίας να επιτάσσει Πάσχα στο σπίτι, λόγω περιοριστικών μέτρων, ευχάριστο είναι, ωστόσο, το νοερό σεργιάνι σε όσα πέρασαν, αλλά δεν ξεχάστηκαν.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Σημαντικά τεκμήρια διέσωσε με πολλή υπομονή και μεράκι αξέχαστος συγγραφέας, λαογράφος και ερευνητής της παράδοσης του Πηλίου, Κώστας Λιάπης, καταγράφοντας σε σειρά άρθρων στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, ήθη, έθιμα και παραδόσεις αιώνων.
Με οδηγό την ζωντανή πέννα του αξέχαστου λαογράφου, επιχειρούμε ένα οδοιπορικό μνήμης και νοσταλγίας σε παλαιότερες εποχές, τότε που όλα ήταν διαφορετικά, χωρίς τους περιορισμούς της πανδημίας και των συνεπακόλουθων μέτρων.
«Ενδιαφέρουσες, όμως, γιορταστικές εκδηλώσεις στο παλιό Πήλιο γίνονταν κι ανήμερα τη Λαμπρή, οπότε τα συνηθέστερα εθιμικά δρώμενα ήταν το «κρέμασμα» του Ιούδα, το πασχαλινό αερόστατο, και ο γενικός πασχαλιάτικος χορός σε κάμποσες από τις πλατείες ή τις «χορεύτρες» των πηλιορείτικων χωριών. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σήμερα που την παράσταση κλέβουν οι σούβλες με τα ψημένα αρνοκάτσικα στις ρούγες των σπιτιών, έθιμο φερμένο τα νεότερα χρόνια στο Πήλιο», έγραψε ο Κώστας Λιάπης.
Αλλά και το έθιμο του Ιούδα δεν είχε γενική διάδοση στο παλιό Πήλιο. Σύμφωνα με το παμπάλαιο έθιμο, ο «Ιούδας» ήταν «ομοίωμα ασχημάνθρωπου, κάτι δηλαδή σαν σκιάχτρο, παραγεμισμένο συνήθως με άχυρα, που το κρεμούσαν ψηλά μετά τη Δεύτερη Ανάσταση, σε κεντρικό σημείο του χωριού, και στη συνέχεια το καταξέσχιζαν με ντουφεκιές και πέτρες τα αλαλάζοντα από θρησκευτικό φανατισμό πλήθη των πιστών», σύμφωνα με την περιγραφή του Κώστα Λιάπη.
Περιορισμένης εμβέλειας επίσης λαμπριάτικο έθιμο ήταν στο Πήλιο και το σήκωμα του μεγάλου χάρτινου αερόστατου, έθιμο που διατηρήθηκε σε κάποια πηλιορείτικα χωριά, όπως στη Γατζέα, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, ενώ σε κάποια άλλα χωριά, όπως στη Ζαγορά, το ίδιο έθιμο είναι καθαροδευτεριάτικο.
Οσο για τον πανηγυριώτικο γενικό χορό της Λαμπρής, αυτός συνηθιζόταν πιο πολύ στα χωριά που είχαν δικές τους μουσικές κομπανίες, όπως ήταν η Ζαγορά, το Μούρεσι, ο Λαύκος και αλλού, κι όπου «τα χοροστάσια βρίσκονταν κατάμπροστα στις ενοριακές εκκλησιές, όπου γινόταν νωρίς το απόγευμα η τελετή της Δεύτερης Ανάστασης, την οποία κι ακολουθούσε ο χορός», σύμφωνα με τον Πηλιορείτη λαογράφο.
Τον πρώτο λόγο σ’ αυτό το χορό, στον οποίο έπαιρναν μέρος, φορώντας ό,τι καλύτερο κι ό,τι πιο καινούργιο είχαν, «αναμίξ» άντρες και γυναίκες, τον είχαν, «τιμής ένεκεν» οι λαμπροφορεμένοι επίσης και ξενοφερμένοι «χαβατσιάδες», που ήταν άλλωστε και οι πιο γαλαντόμοι στο φίλεμα των οργανοπαιχτών. Ο πασχαλιάτικος πηλιορείτικος χορός – που «όχι σπάνια τον έσερναν πρώτοι οι παπάδες των χωριών, με αργά ιεροτελεστικά βήματα – ήταν πιο σοβαρός σε σχέση μ’ εκείνους των άλλων πανηγυριών, γι’ αυτό και σπάνια κατέληγε στα γνωστά «παγγυριώτικα» παρατράγουδα. Άλλωστε τούτος ειδικά ο χορός συνήθως ξεθύμαινε κατά το δειλινό, οπότε και η σύναξη των πασχαλινών πανηγυριστών διαλυόταν, μ’ εξαίρεση ίσως κάποιους «πιομένους αποκαήδες», που το τραβούσαν το γλέντι κομμάτι παραπάνω. Κι όσο για τα τραγούδια του λαμπριάτικου χορού δεν είχαμε στο παλιό Πήλιο ειδική ασματολογία, πλην ίσως από ένα – δυο σχετικά τραγούδια που ωστόσο ξεχάστηκαν στα νεότερα χρόνια», έγραψε ο σπουδαίος λαογράφος.
Η λαμπροδευτέρα
Ετσι έφτανε κάποτε στο παλιό Πήλιο και η Λαμπροδευτέρα, μέρα που τα «κουμπαρούδια» πήγαιναν στους νονούς τους τα καθιερωμένα πασχαλιάτικα «τραταμέντα», δηλαδή τις «πασχαλόκλουρες», τα κόκκινα αβγά, τα γλυκά, μπακλαβάδες και «κουρμπιέδες», όπως αποκαλούσαν στο Πήλιο τους κουραμπιέδες, και το «γυαλί» (μπουκάλι) με το κρασί.
Την ίδια μέρα συνεχίζονταν, σε οικογενειακό πια επίπεδο, τα γιορταστικά ραβαΐσια. «Μοσχοβολούσαν οι ρούγες των σπιτιών από την κνίσα των ψημένων στους σπιτικούς φούρνους σφαχταριών, καθώς προετοιμάζονταν μέσα στις ολάνθιστες πηλιορείτικες ρούγες νέες ευωχίες και καινούργια χοροκόπια. Κι όσο κυλούσε η μέρα, το ευφραντικό κλίμα έπαιρνε όλο και πιο πλατιές διαστάσεις, καθώς αντάμωναν πανεύθυμοι συγγενείς, φίλοι και γείτονες συμποσιαστές και γεύονταν σε κοινές ευωχίες τα πλούσια πασχαλινά μεζελίκια κι αντάλλαζαν εγκάρδια τη λαμπριάτικη ευχή.
Κι έστηναν τρικούβερτο το χορό τους στις μοσχομύριστες ρούγες οι συμποσιαστές και κρεμούσαν παραπέρα στις σκαμνιές, όπως το καλούσε η μέρα, και τις παραδοσιακές τους κούνιες οι κοπέλες και τα παλικάρια.
ΑΠΟΒΡΑΔΑ της Λαμπροδευτέρας – κάποτε – κάποτε και της Τρίτης του Πάσχα και στο Τρίκερι την Κυριακή του Θωμά – αποκάρωνε το κέφι και ξεθύμαινε επιτέλους ο γλεντζέδικος τούτος οίστρος. Από την επαύριο όλος αυτός ο κόσμος της πασχαλιάτικης ευφροσύνης αποχαιρετούσε όλα τούτα τα παραδοσιακά λαμπριάτικα γλεντολόια και ξαναγυρνούσε ανανεωμένος στη ρουτίνα του γεωργικού του μόχθου και της σκληρής καθημερινής βιοπάλης. Του χρόνου πάλι, πρώτα ο Θεός, θα είχε την ευκαιρία να ξαναδοκιμάσει τις πραγματικά γνήσιες όσο και πλούσιες αυτές συγκινήσεις που μόνο τα παραδοσιακά λαμπρόγιορτα, με τα πασίχαρα εθιμικά τους δρώμενα μπορούν να προφέρουν», ολοκληρώνεται η αφήγηση – λαογραφική παρακαταθήκη, που αναδεικνύει άλλες εποχές, με νοσταλγική διάθεση και γιορτινό χρώμα.
