Το 1946 παρατηρείται πύκνωση των δρομολογίων της ακτοπλοΐας, ώστε η συγκεκριμένη δραστηριότητα να επανέρχεται σιγά – σιγά σε κανονικούς ρυθμούς με ικανοποιητική κάλυψη των απαιτούμενων υποχρεώσεων, παρά τα συχνά και δυσεπίλυτα, ενίοτε, προβλήματα, που θεωρούνταν αναμενόμενα, στη χρονοβόρα προσπάθεια για την πλήρη αποκατάσταση. Τα πράγματα δείχνουν να επιστρέφουν στην ομαλότητα, έστω και με τις αναπόφευκτες παλινδρομήσεις, ώσπου να επουλωθούν οι βαθιές πληγές, που επέφερε στη χώρα η λαίλαπα του πολέμου και της Κατοχής. Από την κατάσταση δεν εξαιρούταν, βέβαια, το λιμάνι του Βόλου, με την πάντοτε αυξημένη ναυτιλιακή δραστηριότητα σε όλους τους τομείς. Η αναδίφηση στις αναφορές του τοπικού Τύπου, σχετικά με τα ακτοπλοϊκά δρώμενα, οδήγησε στην επισήμανση δημοσιεύσεων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο θέμα.
***
Η δρομολόγηση νέου πλοίου στις ακτοπλοϊκές συνδέσεις, που περιλαμβανόταν και ο Βόλος, προκαλούσε πάντοτε το ενδιαφέρον της τοπικής ειδησεογραφίας. Στα σχετικά δημοσιεύματα πληροφορούμαστε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, πέρα από τα δρομολόγια, για την ταυτότητα και τις δυνατότητες των καραβιών. Η ποιότητα της παροχής των ταξιδιωτικών τους υπηρεσιών (άνεση, ταχύτητα κ.λπ.) συνήθως υπερθεματίζεται, ενίοτε εξόφθαλμα. Στις αρχές του 1946 δρομολογείται το α/π Καλαμάρα στη γραμμή Βόλου – Χαλκίδας με ενδιάμεσους σταθμούς σε Ωρεούς και Αιδηψό, αντικαθιστώντας το α/π Φουντάνα. Το εν λόγω σκάφος είχε ναυπηγηθεί στην Αγγλία το 1898 και στην κυριότητα των Βρετανών ιδιοκτητών του αρχικά έφερε τα ονόματα Zanette, Sea Nymphe και Kala –Mara. Στα 1937 το αγόρασε ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Ιωάν. Δροσόπουλος και το νηολόγησε το 1938 στον Πειραιά μεταφέροντας στα ελληνικά το όνομά του Καλαμάρα, για να αποτελέσει το ιδιωτικό του γιοτ. Επιβίωσε του πολέμου και στα 1945 πέρασε στα χέρια του Ν. Μαυρή για να μισθωθεί ακολούθως από το ελληνικό κράτος και να δρομολογηθεί στην ακτοπλοΐα, έπειτα από ορισμένες μετασκευές και παρεμβάσεις. Το πρώτο δρομολόγιο από τον Βόλο στη Χαλκίδα εκτελέστηκε στις 18/1/1946, όπως μας πληροφορεί το παρακάτω δημοσίευμα, στο οποίο δίνονται και ενδιαφέροντα στοιχεία για το πλοίο:
«Αρχίζει η συγκοινωνία από Βόλο εις Χαλκίδα με το γιοτ Καλαμάρα
Από προχθές το απόγευμα ευρίσκεται αγκυροβολημένον εις τον λιμένα μας το γιοτ Καλαμάρα όπερ διετέθη προς εξυπηρέτησιν της θαλασσίας γραμμής Βόλου – Χαλκίδος. Το πρώτο ταξίδι του εγκαινιάζει σήμερον την πρωίαν. Πρόκειται περί του ωραιοτάτου και πολυτελούς κοτέρου του Ιωάν. Δροσόπουλου, όπερ είναι το μόνον εκ των κότερων που διεσώθη από τον εχθρόν, διαφυγόν εις την Μέσην Ανατολήν. Εκεί εχρησιμοποιήθη υπό των Αγγλων ως ναρκαλιευτικόν. Επιταχθέν, επεσκευάσθη υπό του Κράτους και ετέθη προς εξυπηρέτησιν των συγκοινωνιακών μας αναγκών. Είναι ιδιοκτησία του κ. Γ. Μαυρή. Διαθέτει αρκετάς κλίνας και δέχεται περί τους 120 επιβάτας, πρώτης και τρίτης θέσεως. Αι ανέσεις εν αυτώ είναι πολλαί, επιπλέον δε παρέχη διαρκή θέρμανσιν διά καλοριφέρ. Αναπτύσσει ταχύτητα 15 μιλίων και ταξιδεύει πάντοτε με ταχύτητα όχι μικροτέραν των 12 μιλίων την ώραν. Το ταξίδι από Βόλο εις Χαλκίδα υπό καλές συνθήκες θα διαρκή 7 ώρας» (Η Θεσσαλία 12/1/1946).
Η άφιξη του πλοίου στη Χαλκίδα συνέπιπτε με την αναχώρηση του τρένου ή επιβατικών αυτοκινήτων για την Αθήνα, ώστε οι επιβάτες να φθάνουν αυθημερόν στην πρωτεύουσα, αποφεύγοντας το πολύωρο ταξίδι στον Νότιο Ευβοϊκό και τον Σαρωνικό ώς τον κατάπλου στον Πειραιά. Το Καλαμάρα δραστηριοποιήθηκε στην εν λόγω γραμμή ολόκληρο σχεδόν το 1946 με δύο ενδιάμεσες, σύντομες διακοπές τον Μάιο και τον Ιούλιο για δεξαμενισμό και άλλες εργασίες με αντικατάστασή του από το μικρό Κάρπαθος. Επρόκειτο για κομψό, όμορφο σκαρί, όπως φαίνεται σε φωτογραφίες του, ήταν, όμως, μικρής χωρητικότητας και σε περιόδους αυξημένης κίνησης δεν επαρκούσε για την κάλυψη των αναγκών. Θα επανέλθουμε σε τούτο το πλοίο στο τέλος της σημερινής μας αναφοράς, με τη διακοπή των πλόων του προς τα τέλη του χρόνου.
***
Σοβαρό δρομολογιακό πρόβλημα, που είχε προκύψει, ήταν και η μετ’ εμποδίων σύνδεση του Βόλου με τη Θεσσαλονίκη. Η κεντρική, «κάθετη» γραμμή Πειραιάς – Χαλκίδα – Βόλος – Θεσσαλονίκη και αντίστροφα, αρκετές φορές και για ποικίλους λόγους δεν περιλάμβανε προσέγγιση στον Βόλο, με αποτέλεσμα να προκαλούνται προβλήματα στις μετακινήσεις και τις εμπορικές μεταφορές, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για την οικονομία του τόπου. Το πρόβλημα αφορούσε κυρίως στο τμήμα Βόλος – Θεσσαλονίκη, μια και υπήρχαν δύο πλοία στη γραμμή Βόλου – Χαλκίδας – Πειραιά. Οπως φαίνεται στα σχετικά δημοσιεύματα του Τύπου, η προσέγγιση στον Βόλο άλλοτε πραγματοποιούταν και άλλοτε όχι, με τους αρμόδιους φορείς, έπειτα από πιέσεις, να υπόσχονται αποκατάσταση. Συνήθως, όμως, οι υποσχέσεις έμεναν στα λόγια ή το πλοίο κατέπλεε περιστασιακά, ανάλογα με την κίνηση ή τα διαθέσιμα πλοία. Η αρνητική κατάσταση θίγεται στο εκτενές σχόλιο με τίτλο «Ο ναυτικός αποκλεισμός» στη στήλη «Σημειώματα» στην εφ. Η Θεσσαλία (26/2/1946). Στο πρώτο τμήμα του καταγράφεται αναλυτικά η κακή εικόνα, που επικρατεί με τα δυσμενή επακόλουθα στο εμπόριο και την οικονομία του τόπου:
«Μολονότι όλαι αι ακτοπλοϊκαί συγκοινωνίαι της Ελλάδος επανελήφθησαν κατά τρόπον υποφερτόν, εν τούτοις ο λιμήν του Βόλου εκηρύχθη υπό των κεντρικών υπηρεσιών του Πειραιώς εις αποκλεισμόν. Τα δύο ατμόπλοια που εκτελούν την γραμμήν Θεσσαλονίκη – Πειραιώς έπαυσαν να προσεγγίζουν εις Βόλον, ούτω δε η πόλις εστερήθη, όλως αυθαιρέτως και αδικαιολογήτως της θαλασσίας συγκοινωνίας. Μόνον το Καλαμάρα επέμεινεν, όπερ όμως μεταφέρει επιβάτας μέχρι Χαλκίδος. Υπό τοιούτους όρους κατέστη λίαν τραγική η θέσις του λιμένος μας, όστις εξυπηρετεί ολόκληρον την Θεσσαλίαν και την Δυτικήν Μακεδονίαν. Τα προϊόντα μας είναι αδύνατον να φορτωθούν δι’ οιονδήποτε λιμένα της Ελλάδος, επίσης δε από πουθενά δεν μας στέλλονται εμπορεύματα. Το χονδρικόν δηλαδή εισαγωγικόν και εξαγωγικόν εμπόριον του Βόλου και της Θεσσαλίας κατεδικάσθη εις απονέκρωσιν και αφανισμόν».
Παρακάτω καταγγέλλεται ο κάθε υπεύθυνος για την εξέλιξη και ορίζεται το πλαίσιο για πλήρη δρομολογιακή σύνδεση. Επισημαίνονται, επίσης, οι θετικές αλλαγές, που θα προκύψουν από τέτοια προοπτική, καθώς το ζήτημα δεν αφορά μόνο στον Βόλο, αλλά σε ολόκληρη τη Θεσσαλία και άλλες περιοχές. Η διαμαρτυρία αναφέρεται, σε τούτο το σχόλιο, κυρίως στον τομέα των μεταφορών, αλλά και στον επιβατικό τα ίδια προβλήματα προέκυπταν:
«Δεν γνωρίζομεν ποιος είναι ο δράστης και ο υπεύθυνος διά την πρωτοφανήν αυτήν κρατικήν αστοργίαν απέναντι του λιμένος μας, εις εποχήν μάλιστα κατά την οποίαν τόσον η επιβατική, όσον και η εμπορική κίνησις αυξάνονται. Θέλομεν όμως να τονίσωμεν την γενικήν απαίτησιν όπως οι διευθύνοντες τας ακτοπλοϊκάς γραμμάς φροντίσουν το ταχύτερον να αποκτήση ο λίμην μας τας εξής θαλασσίας συγκοινωνίας: 1) Διά Πειραιά και Θεσσαλονίκην. 2) Διά Χίον, Μυτιλήνην, Καβάλαν (η λεγόμενη περιφερειακή γραμμή). 3) Διά Κρήτην. 4) Διά τας Ιονίους Νήσους και τας Κυκλάδας με μεταφόρτωσιν εν Πειραιεί. Αι ανωτέρω γραμμαί είναι οι πλέον απαραίτητοι διά την κάλυψιν των πλέον επειγουσών αναγκών του θεσσαλικού εμπορίου και θα συντελέσουν εις το να επέλθη πτώσις των τιμών των εισαγόμενων ειδών και ταυτοχρόνως διευκόλυνσις της εξαγωγής των προϊόντων μας».
Η σύνδεση του Βόλου με τη Θεσσαλονίκη πραγματοποιείται σε μόνιμη βάση από το καλοκαίρι του 1946. Επίσης δημιουργούνται και άλλες γραμμές, για τη Β. Ελλάδα και τα νησιά του Β. – Β.Α. Αιγαίου.
***
Οι ακτοπλοϊκές μεταφορές, πέρα από τη δρομολογιακή ανεπάρκεια, πλήττονταν και από άλλα ζητήματα, όπως η υπέρογκη φορολογία, που επιβαλλόταν στα εμπορεύματα. Το πρόβλημα, αν και γίνεται κατανοητό, είναι περίπλοκο στην απόδοση λύσης, γιατί εμπλέκονται συναρμόδια Υπουργεία (Οικονομικών, Εμπορίου) εκτός από Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Το κράτος κατηγορείται πως επιθυμεί να εισπράττει τα ίδια έσοδα, όπως τότε που υπήρχε ο πολυάριθμος προπολεμικός στόλος, ενώ τώρα, στα 1946, τα καράβια ήταν πολύ λιγότερα. Το αίτημα αφορά στην εφαρμογή προσιτής τιμολόγησης της φορολογίας, μια και οι συνθήκες είναι ιδιαίτερες, που απαιτούν κατανόηση και ευαισθησία. Ακολουθεί η απάντηση του αρμόδιου υπουργείου, έπειτα από ερώτηση βουλευτή:
«Οι λιμενικοί φόροι και η θαλάσσια συγκοινωνία – Η απάντησις του Υπουργείου
Εις απάντησιν ερωτήσεως του βουλευτού κ. Μουστρούφη περί των φορολογιών των διά θαλάσσης μεταφερομένων εμπορευμάτων και περί της ανεπαρκούς θαλασσίας συγκοινωνίας Βόλου, ο υπουργός κ. Αβραάμ παρέσχε τας εξής πληροφορίας: 1) Το ζήτημα της απαλλαγής των θαλασσίων μεταφορών από τας διαφόρους φορολογίας επί των διά θαλάσσης μεταφερομένων προϊόντων απασχολεί το Υ.ΕΝ. όπερ φρονεί ότι δέον να ελαττωθώσι σημαντικώς τα βαρύνοντα τα κόμιστρα, τέλη και δικαιώματα υπέρ του Δημοσίου και διαφόρων άλλων οργανισμών, αλλά η λύσις του ζητήματος προϋποθέτει σύμφωνον γνώμην του Υπουργείου Οικονομικών και των άλλων ενδιαφερομένων Υπουργείων. 2) Ο λιμήν του Βόλου έχει τακτικήν εκ Χαλκίδος συγκοινωνίαν τρις της εβδομάδος διά του α/π Καλαμάρα. Ηδη εντός του προσεχούς 15ημέρου θέλομεν δρομολόγηση άπαξ της εβδομάδος και εκ Πειραιώς ατμόπλοιον διά Χαλκίδα – Αιδηψόν – Βόλον – Θεσσαλονίκην. Με τα υπάρχοντα επίτακτα, κρατικά και φορτηγά 14 εν όλω ατμόπλοια, δεν είναι δυνατόν να εξυπηρετηθώσιν όλαι αι προπολεμικώς λειτουργούσαι γραμμαί και μάλιστα υπό τας υφεστώστας συνθήκας εκμεταλλεύσεως αίτινες αφήνουσι σημαντικά ελλείμματα εις βάρος του Δημοσίου, παν όμως μέτρον λαμβάνεται διά να ικανοποιηθούν με τα υπάρχοντα πλοία όλαι αι γραμμαί εν τω μέτρω του δυνατου» (Η Θεσσαλία 26/6/46).
***
Επιστρέφουμε στο πλοίο Καλαμάρα και στα δρομολόγιά του, που διακόπτονται για άλλη μια φορά στις αρχές Νοεμβρίου, έπειτα από τις προσωρινές παύσεις τον Μάιο και τον Ιούλιο για να αντικατασταθεί και πάλι από το α/π Κάρπαθος. Το τελευταίο κρίνεται ανεπαρκές, ως μικρής χωρητικότητας και περιορισμένης ταχύτητας, αν και κατ’ ευφημισμόν χαρακτηρίζεται στις σχετικές δρομολογιακές καταχωρίσεις ως «ταχύπλουν». Γι’ αυτό και ο κόσμος προτιμά το Καλαμάρα, μόνο που αυτή τη φορά η διακοπή είναι οριστική, παρά τις διαβεβαιώσεις για το αντίθετο:
«Το Καλαμάρα
Επληροφορήθημεν παρά του πράκτορος των πλοιοκτητών της Καλαμάρας κ. Αθ. Ζωιοπούλου ότι το ατμόπλοιον αφέθεν εις τους πλοιοκτήτας κατευθύνθη εις Πειραιά δι’ ολίγας ημέρας προς καθαρισμόν, μεθ’ ο θα επαναρχίση εντός 8 – 10 ημερών την εκτέλεσιν του δρομολογίου του, όπως και πρότερον» (Η Θεσσαλία 10/11/1946).
Στο ίδιο φύλλο, στη στήλη «Σημειώματα» καταχωρίζεται αιχμηρό σχόλιο για τη νέα διακοπή των δρομολογίων από το Καλαμάρα, που μάλλον πρόκειται για ολοκληρωτική, καθώς έληξε η επίταξή του από το κράτος και αποδόθηκε πάλι στους πλοιοκτήτες του. Το Κάρπαθος, που το αντικαθιστά, βεβαιώνεται πως δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στα δύσκολα χειμωνιάτικα ταξίδια:
«Πλήγμα
Νέον πλήγμα καταφέρεται κατά της θαλασσίας συγκοινωνίας μας. Το ατμόπλοιον Καλαμάρα ελύθη της επιτάξεως και διέκοψε τους πλόες του. Ετσι το λιμάνι μας απομένει με το ατμόπλοιο Ναυσικά, το οποίον δεν ημπορεί να εκτελή τακτικόν δρομολόγιον Βόλου – Χαλκίδος. Οι αρμόδιοι λέγουν ότι εις αντικατάστασιν του Καλαμάρα θα τοποθετηθή το πετρελαιοκίνητον Κάρπαθος. Αλλά κατά την εποχήν του χειμώνος πώς θα ταξιδεύση ο κόσμος με το Κάρπαθος, το οποίον δεν παρέχει ουδεμίαν άνεσιν, είναι δε και εξαιρετικά αργό. Επιτακτική είναι ανάγκη όπως αντιμετωπισθή καλλίτερον το κοινωνικόν πρόβλημα μιας ευρύτατης περιοχής, που εξυπηρετείται από το λιμάνι μας».
Το Καλαμάρα δεν επανήλθε ποτέ στη γραμμή Βόλου – Χαλκίδας, αλλά δραστηριοποιήθηκε για πολλά χρόνια στα δρομολόγια του Αργοσαρωνικού, ενώ από το 1947 ώς το 1960 άλλαξε τέσσερις ιδιοκτήτες και τελικά μετονομάστηκε σε Πόρος, ώσπου να καταλήξει για διάλυση στο Πέραμα. Πάντως η αποχώρησή του από τον Βόλο προκάλεσε προβλήματα, σε μια εποχή που οι χερσαίες μεταφορές και μετακινήσεις αποκτούσαν ιδιαίτερη επικινδυνότητα, με τη γενίκευση του Εμφυλίου. Ενα τελευταίο δημοσίευμα στις 4/12/46 στην εφ. Η Θεσσαλία αποτυπώνει την πραγματικότητα:
«Η θαλασσία συγκοινωνία Βόλου
Κατά το τελευταίον διάστημα, λόγω των κινδύνων τους οποίους παρουσιάζει η διά ξηράς συγκοινωνία και λόγω της γενικωτέρας καταστάσεως έχει αυξηθή εις μεγάλον βαθμόν η θαλασσία επιβατική κίνησις του Βόλου, τόσον με την πρωτεύουσαν, όσον και με την Θεσσαλονίκην. Δυστυχώς και οι δύο αυταί γραμμαί δεν εξυπηρετούνται επαρκώς με τα πλοία που εκτελούν σήμερα τα δρομολόγια προς τον Πειραιά και την Θεσσαλονίκην και ο κόσμος ταλαιπωρείται. Καθίσταται ούτω επιβεβλημένον, όπως πυκνωθούν τα δρομολόγια μεταξύ Πειραιώς και Βόλου – Θεσσαλονίκης και είναι απαραίτητον να τοποθετηθή εκ νέου εις την γραμμήν Βόλου – Χαλκίδας το ατμόπλοιον Καλαμάρα, το οποίον, ενώ εξυπηρέτει την επιβατικήν κίνησιν του Βόλου με την Χαλκίδα και τας Αθήνας, διέκοψε προ μηνός τα δρομολόγιά του, με την δικαιολογίαν του καθαρισμού του, χωρίς έκτοτε να επαναρχίση τα δρομολόγιά του. Οι βουλευταί του νομού μας και οι άλλοι αρμόδιοι πρέπει να ενδιαφερθούν διά το ζήτημα ώστε να εξασφαλίσηο Βόλος καλυτέραν διά θαλάσσης συγκοινωνίαν».
Οπως βλέπουμε τα προβλήματα στην ακτοπλοΐα συνεχίζονταν.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
