Η συντονίστρια εκπαιδευτικού έργου και συγγραφέας μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το νέο της βιβλίο, που «ακουμπά» στον σχολικό εκφοβισμό
Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΝΤΑΒΛΑΜΑΝΟΥ, εκπαιδευτικό – συγγραφέα
Πλησιάζει η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (6 Μαρτίου) και δεδομένης της μεγάλης αύξησης κρουσμάτων βίας μέσα και έξω από τη σχολική κοινότητα, οι εκδόσεις Πορφύρα διοργανώνουν αύριο Δευτέρα 1 Μαρτίου διαδικτυακή εκδήλωση για το φαινόμενο του bullying στα σχολεία. Στο πλαίσιο της σημαντικής εκδήλωσης συνομιλούμε με τη συντονίστρια εκπαιδευτικού έργου και συγγραφέα Ζαχαρούλα Καραβά, με αφορμή το βιβλίο της με τον τίτλο «Ο Νταής του Ποντικοσχολείου μας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πορφύρα. Πρόκειται για παραμύθι με θέμα τον σχολικό εκφοβισμό (bullying), ζήτημα που, δυστυχώς, παραμένει επίκαιρο.
Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά Δημοτικού και τα βοηθά να αναγνωρίσουν τον εκφοβισμό, να αντιδράσουν ακολουθώντας συγκεκριμένα βήματα, αλλά και να μη διστάσουν να ζητήσουν βοήθεια. Στις σελίδες του, όμως, κρύβεται και το σπουδαιότερο, τους δείχνει πώς, επιστρατεύοντας την αγάπη, τη φιλία και την καλοσύνη, μπορούν να νικήσουν τον θυμό, τη ζήλια και τη διάθεση κάποιων να είναι πάντα αρχηγοί. Πρόκειται για βιβλίο, που, εκτός από τα παιδιά, αξίζει να διαβαστεί και από γονείς και εκπαιδευτικούς, προκειμένου να προσεγγίσουν βαθύτερα το σοβαρό ζήτημα της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού. Στον κυριακάτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ η εποικοδομητική συζήτηση με τη συγγραφέα.
Κυκλοφόρησε το βιβλίο σας με τον τίτλο «Ο Νταής του Ποντικοσχολείου μας» από τις εκδόσεις Πορφύρα. Μιλήστε μας για την ιστορία.
Πράγματι, από τις εκδόσεις Πορφύρα κυκλοφόρησε το 2020 το βιβλίο μου «Ο Νταής του Ποντικοσχολείου μας», που απευθύνεται κατά βάση σε παιδιά Νηπιαγωγείου και Δημοτικού.
Πρόκειται για δύο ποντικάκια, τον Ροκανούλη και τη Ροκανούλα, που ήθελαν να γίνουν οι αρχηγοί στο σχολείο τους. Ο Ροκανούλης στην αρχή φαινόταν να συμπαθεί τη Ροκανούλα, στην πορεία, όμως, άρχισε να την κοροϊδεύει, λέγοντας ότι μοιάζει περισσότερο με γάτα παρά με ποντίκι, λόγω της σωματικής της διάπλασης και ότι με καλοπιάσματα και γλυκά λόγια θα κατάφερνε να τους πάρει με το μέρος της. Εκείνη από τη μεριά της θύμωνε, καθώς έβλεπε τον Ροκανούλη να χρησιμοποιεί τις γνωριμίες του, τη «δύναμή του» και τα υλικά αγαθά, που πρόσφερε στα άλλα ποντίκια για να τα πείσει ότι αυτός είναι ο καταλληλότερος για αρχηγός.
Την περίοδο εκείνη η Ροκανούλα αναγκάστηκε για λίγες ημέρες να αποχωρήσει από το χωριό για να βοηθήσει τους δικούς της να μετακομίσουν σε άλλο σπίτι. Τότε ο Ροκανούλης με την «παρέα» του βρήκαν ευκαιρία να συκοφαντήσουν τη Ροκανούλα και στα υπόλοιπα ποντίκια, λέγοντας ότι δεν πρόσεχε τα μικρότερα ποντικάκια του σχολείου. Μάλιστα, όλα αυτά έφτασαν να τα πουν και στον Μεγάλο Ποντικό με σκοπό να τον πείσουν για να τη διώξει από το σχολείο.
Το βράδυ που επέστρεψε στο χωριό η Ροκανούλα θα γινόταν πανηγύρι και όλοι είχαν μαζευτεί στην πλατεία για τις προετοιμασίες του γλεντιού. Ομως όλα εξελίχθηκαν διαφορετικά, καθώς πήρε φωτιά το σπίτι του Ροκανούλη και η Ροκανούλα, που το είδε τυχαία, έτρεξε γρήγορα να τους ειδοποιήσει και να βοηθήσει στην κατάσβεση.
Το απρόοπτο γεγονός θα αναδείξει τη δύναμη της συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας…
Το βιβλίο πραγματεύεται το ζήτημα του σχολικού εκφοβισμού. Ποιο ήταν το κίνητρο για να ασχοληθείτε;
Το κίνητρο για να ασχοληθώ με τον σχολικό εκφοβισμό προήλθε από τον χώρο της δουλειάς μου, καθώς υπήρξαν περιπτώσεις που κλήθηκα να αντιμετωπίσω ως μάχιμη εκπαιδευτικός στον εργασιακό μου χώρο.
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι διαρκώς στην επικαιρότητα. Εχει, όντως, ενταθεί ή προβάλλεται περισσότερο;
Οφείλω να ομολογήσω ότι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι τα τελευταία χρόνια διαρκώς στην επικαιρότητα και προβάλλεται όλο και περισσότερο. Το συγκεκριμένο φαινόμενο άρχισε να γίνεται ευρέως γνωστό μετά το 1990, δεδομένου ότι δεν είχε αυξηθεί στο πέρασμα των χρόνων, μάλιστα στην Αγγλία μειώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990.
Η αλλαγή της στάσης και του ενδιαφέροντος απέναντι στη σχολική βία οφείλεται στο ότι πολλές χώρες αναγνώρισαν τα βασικά δικαιώματα των ανθρώπων, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να εντοπιστούν διακρίσεις και κακομεταχείριση που σχετίζονταν με φύλο, εθνική καταγωγή, σωματική ή διανοητική αναπηρία, σεξουαλικό προσανατολισμό, κοινωνική και οικονομική κατάσταση. Με αυτό τον τρόπο εντάθηκε το ενδιαφέρον για τα παιδιά θύματα της ενδοσχολικής βίας και περιστατικά σχολικής βίας και σχολικού εκφοβισμού, που σε παλαιότερες εποχές δεν θα έχρηζαν αξιολόγησης, άρχισαν πλέον να γίνονται αντιληπτά με προσπάθειες διαχείρισης από τους παράγοντες εκπαίδευσης. Ιδιαίτερη κινητοποίηση προκάλεσαν οι αναφορές αυτοκτονιών παιδιών λόγω σοβαρού εκφοβισμού. Ως γνωστόν η ενδοσχολική βία έχει διάφορες μορφές, όπως λεκτική, σωματική, συναισθηματική, σεξουαλική, ρατσιστική, οπτικός εκφοβισμός, εκβιασμός, αλλά η περίπτωση του ηλεκτρονικού εκφοβισμού είναι αυτή που τα τελευταία χρόνια εμφανίζει αλματώδη αύξηση καταγεγραμμένων περιστατικών.
Σε ποια ηλικία αρχίζει ο εκφοβισμός;
Τα παιδιά από τη στιγμή που καταφέρουν να επικοινωνήσουν με τους συνομιλήκους τους, μπορούν να ασκήσουν ή να δεχτούν κάποια μορφή εκφοβισμού. Η σύγχρονη βιβλιογραφία αναφέρει την εμφάνιση της συμπεριφοράς περί τα τέλη του πρώτου έτους. Επομένως, η ενδοσχολική βία μπορεί να εντοπιστεί από την προσχολική ηλικία, σε μικρότερη βέβαια ένταση σε σχέση με τις επόμενες βαθμίδες εκπαίδευσης, με σπρωξίματα, χτυπήματα, αλλά και με τις πολύ γνωστές σε όλους μας φράσεις «δεν σε έχω φίλη/ο, φύγε από εδώ, εμείς δεν σε παίζουμε».
Τι ωθεί τα παιδιά σε τέτοιες τις συμπεριφορές;
Σίγουρα ο μιμητισμός είναι μια από τις αιτίες, που ωθεί τα παιδιά σε τέτοιες συμπεριφορές. Για αυτόν τον λόγο είναι καλό να χαρτογραφείται το οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού θύτη, αλλά και του θύματος.
Πώς μπορούμε να αντιληφθούμε και να καταλάβουμε ότι τα παιδιά μας έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού;
Στην πραγματικότητα εμείς οι ενήλικες δεν δίνουμε κάποιες φορές την απαιτούμενη σημασία σε συγκεκριμένες συμπεριφορές των παιδιών μας, που τις θεωρούμε ήσσονος σημασίας ή τις εντάσσουμε στο πλαίσιο του «αστεϊσμού» ή των μεταξύ τους πειραγμάτων και χρησιμοποιούμε συνήθως την έκφραση «παιδιά είναι, θα τα βρουν». Αυτό ισχύει σε πολλές περιπτώσεις, γιατί παιδιά είναι και θα τα βρουν. Οταν όμως βλέπουμε επαναλαμβανόμενες κινήσεις κάποιου συγκεκριμένου παιδιού ή ομάδας παιδιών έναντι κάποιου άλλου, με σκοπό τη στοχοποίησή του, τότε είναι απαραίτητη, επιτακτική θα έλεγα η παρέμβαση των ενηλίκων. Το ζήτημα είναι, επομένως, πώς μπορούμε και τι πρέπει να κάνουμε για να βοηθήσουμε σε αυτές τις περιπτώσεις, γιατί και μπορούμε και οφείλουμε να παρέμβουμε, προκειμένου τόσο τα θύματα, όσο και οι θύτες να προβούν σε τροποποίηση συμπεριφοράς.
Πιο συγκεκριμένα, οι γονείς πρέπει να παρατηρούν τις αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών τους, παράδειγμα νυχτερινή ενούρηση, πόνοι καθημερινά στην κοιλιά και άρνηση να πάνε στο σχολείο, ευερεθιστότητα, κλάματα, απομόνωση, λύπη, θυμός, έντονα ξεσπάσματα, συνεχή παράπονα ότι κάποιοι το κοροϊδεύουν κ.ά. Το επόμενο βήμα της οικογένειας είναι να προσέλθει στη σχολική μονάδα, να ενημερώσει τον/την εκπαιδευτικό για το τι συμβαίνει στο σπίτι και να ενημερωθεί για τη συμπεριφορά του παιδιού στο σχολείο, ώστε από κοινού μετά σχολείο και οικογένεια να προσπαθήσουν να διαχειριστούν την κατάσταση. Σίγουρα, δεν πρέπει να φοβούνται, αν σημειωθεί τέτοιο περιστατικό, αλλά να είναι σε εγρήγορση για να το αντιμετωπίσουν σε συνεργασία με τη σχολική κοινότητα και με ειδικούς κατά περίπτωση.
Για τους λόγους αυτούς, θα πρότεινα στους γονείς να μιλούν όσο περισσότερο μπορούν με τα παιδιά τους, γιατί με αυτόν τον τρόπο κανένας νταής τόσο στη μικρή ηλικία των παιδιών, όσο και στη μεγαλύτερη των ενηλίκων, γιατί φυσικά bullying δέχονται και οι ενήλικες, δεν θα μπορέσει να τους κάνει να αισθανθούν άσχημα. Η γνωστή τους έκφραση «πρόσεξε μην το πεις σε κανέναν, γιατί τότε να δεις τι θα πάθεις» θα αντιμετωπίζεται με χαμόγελο, γιατί θα εκπαιδεύσουμε τα παιδιά να πιστέψουν ότι κανείς δεν θα πάθει τίποτα από κανέναν, εάν μοιραστεί τον φόβο του σε υποστηρικτικό περιβάλλον.
Οι εκπαιδευτικοί βοηθούν τα θύματα ή περιορίζονται στον διδακτικό τους ρόλο; Εχουν την κατάρτιση να στηρίξουν ουσιαστικά τα παιδιά, που το έχουν ανάγκη;
Φυσικά. Οι γονείς πρέπει να έχουν εμπιστοσύνη στους/στις εκπαιδευτικούς, οι οποίες/ες είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι/ες όσον αφορά στο θέμα του σχολικού εκφοβισμού και τα τελευταία χρόνια υλοποιούνται, στο πλαίσιο επιμόρφωσής τους, πολλές δράσεις γύρω από τη συγκεκριμένη θεματική. Αρα οι εκπαιδευτικοί είναι έτοιμοι να στηρίξουν ουσιαστικά τα παιδιά, που έχουν ανάγκη, με την αποδοχή της διαφορετικότητας, τη μη αποδοχή «μυστικών» εκ μέρους των παιδιών, που τα φορτίζουν συναισθηματικά με άγχος, ενοχές, ανασφάλεια και θυμό, καθώς και την προαγωγή θετικών συναισθημάτων. Με τον τρόπο αυτό δίνεται έμφαση στον παιδαγωγικό ρόλο του εκπαιδευτικού, ο/η οποίος/α υπεύθυνα και επιστημονικά διαχειρίζεται ανάλογες καταστάσεις εύστοχα και στοχευμένα.
Γιατί τα άτομα που δέχονται bullying φοβούνται να αντιδράσουν και να ζητήσουν βοήθεια;
Γιατί οι νταήδες, όπως προανέφερα, καταφέρνουν να κάνουν τα θύματά τους να κρατούν μυστικά από τους δικούς τους ανθρώπους και να μη μιλούν, αφού αν μιλήσουν τους έχουν κάνει να πιστέψουν ότι θα πάθουν μεγαλύτερο κακό. Ετσι τα παιδιά θύματα μπαίνουν σε φαύλο κύκλο, που τους προκαλεί αρνητικά συναισθήματα και τα οδηγεί σε ψυχική αστάθεια.
Mε αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου σας, αύριο Δευτέρα 1 Μαρτίου, θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα το bullying και τους τρόπους αντιμετώπισής του. Δώστε μας περισσότερες πληροφορίες για την εκδήλωση.
Πράγματι, αύριο Δευτέρα 1 Μαρτίου και ώρα 18.00, στον ιστότοπο των εκδόσεων Πορφύρα θα πραγματοποιηθεί η προγραμματισμένη διαδικτυακή συνάντηση, που αναφέρατε, στην οποία θα συμμετάσχουν η υπ. Δικτύου Σχολικής Διαμεσολάβησης Βίλμα Μενίκη, εσείς κ. Νταβλαμάνου και η ψυχολόγος Μαριάνθη Σπουργίτη.
Θέμα της συνάντησης ο σχολικός εκφοβισμός, τα μυστικά και τα ψέματα, που υποθάλπουν τέτοιες συμπεριφορές, αλλά και η δύναμη της συνεργασίας και αλληλοβοήθειας, που μπορεί να νικήσει τα πάντα.
Ερωτήματα που θα θέσουν θέματα προς συζήτηση:
Πρέπει να φοβόμαστε το bullying;
Υπάρχει τρόπος να αντιδράσουμε στον εκφοβισμό χωρίς χτυπήματα;
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τον θυμό, τη ζήλια και τη διάθεση κάποιων να είναι πάντα αρχηγοί;
Ποιος ο ρόλος της σχολικής διαμεσολάβησης;
Τη συζήτηση θα συντονίσει η εκδότρια Μαρία Κοκκίνου.
Η διαδικτυακή παρουσία σας θα είναι χαρά και τιμή για εμάς.
Μια ευχή ή συμβουλή στους αναγνώστες σας;
Εκείνο που θα ήθελα να θυμούνται τα παιδιά και γιατί όχι και οι μεγάλοι είναι ότι η άσκηση βίας δεν έχει ηλικία, ούτε φύλο ούτε εθνικότητα. Από όποιον και αν ασκείται, δυστυχώς ασκεί πάνω του καταλυτική επίδραση, καθώς συνδέεται συνειδητά με την άσκηση εξουσίας και την τάση του να προβάλλει τον ηγετικό του ρόλο στην ομάδα. Εμείς δεν φοβόμαστε, δεν είμαστε μόνοι μας και ό,τι μας προκύπτει στη ζωή μπορούμε να το αντιμετωπίζουμε ευκολότερα, όταν το μοιραζόμαστε με τους ανθρώπους, που εμπιστευόμαστε και αγαπάμε, έχοντας ψυχικά εφόδια την υπομονή, την επιμονή και τη θετική μας ενέργεια.
Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι πάντα επιτυχίες!
