ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Οδηγός «επιβίωσης» στην εφηβεία

οδηγός-επιβίωσης-στην-εφηβεία-757706

Το βιβλίο που πρέπει να διαθέτει κάθε οικογένεια στη βιβλιοθήκη της

Εναν πρωτότυπο οδηγό… επιβίωσης στην εφηβεία, για γονείς, εκπαιδευτικούς και για τα παιδιά, που βιώνουν τις ραγδαίες αλλαγές, εξέδωσαν ο υπεύθυνος Επαγγελματικού Προσανατολισμού του Κέντρου Εκπαιδευτικής Συμβουλευτικής και Υποστήριξης Λάρισας Αντώνης Πλαγεράς και η διδάκτωρ Εξελικτικής Ψυχολογίας στο Παιδοψυχιατρικό Τμήμα του Αχιλλοπούλειου Νοσοκομείου Βόλου Πηνελόπη – Αλεξία Αβαγιανού. Στον κυριακάτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ η πολύ γόνιμη συζήτησή μας.

Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΝΤΑΒΛΑΜΑΝΟΥ, εκπαιδευτικό -συγγραφέα

«Στηρίζοντας γονείς, εκπαιδευτικούς και παιδιά στην κατανόηση της εφηβείας» είναι ο τίτλος του βιβλίου σας. Σε ποιους απευθύνεται;

Α.Π. Ο οδηγός απευθύνεται σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς. Είναι μια δουλειά που έχει ως στόχο να δοθούν προτάσεις διαχείρισης των εφήβων, να γίνουν κατανοητές οι συμπεριφορές τους και να πληροφορηθούν οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς πώς ορίζουμε αυτές τις συμπεριφορές. Στόχος μας είναι να ξεδιαλύνουμε στην σχολική κοινότητα τι είναι εκφοβιστικές συμπεριφορές, ποιες είναι εθιστικές συμπεριφορές και πώς μπορούμε να διαχειριστούμε αυτές τις καταστάσεις.

Ποια ήταν τα κίνητρα για να γραφτεί το βιβλίο; Πώς προέκυψε η συνεργασία σας;

Α.Π. Ήταν μια ιδέα που προήλθε έπειτα από συνεργασία ετών με την κ. Αβαγιανού. Ως υπεύθυνος του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Μαγνησίας ο ομιλών και ως κλινική ψυχολόγος στην παιδοψυχιατρική κλινική του Αχιλλοπούλειου Νοσοκομείου Βόλου η κ. Αβαγιανού, είχαμε υπογράψει πρωτόκολλο συνεργασίας, με το οποίο μας όριζαν ως εκπρόσωπους των δύο δομών. Μέσα από αυτή την συνεργασία πρόεκυψαν πολλά στοιχεία και υλικό που θεωρήσαμε ότι δεν θα έπρεπε να μείνει αναξιοποίητο. Έτσι αρχίσαμε να ομαδοποιούμε τις περιπτώσεις που κλιθήκαμε να αντιμετωπίσουμε και καταλήξαμε σε αυτό το υλικό.

Οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν στο παιδαγωγικό τους έργο ποικιλία προβλημάτων -παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, υπερκινητικότητα, περιπτώσεις σχολικής φοβίας που φτάνουν μέχρι την Α΄ Γυμνασίου, το φαινόμενο της σχολικής αδιαφορίας, την κρίση της εφηβείας, εξαρτήσεις από ουσίες, ενδοοικογενειακή και ενδοσχολική βία, διαφυλικές σχέσεις και σεξουαλική συμπεριφορά, κοινωνική απομόνωση και περιθωριοποίηση, κοινωνική ανισότητα, μετανάστευση αλλά και έλλειψη πειθαρχίας και ορίων.

Η συνεργασία ανάμεσα στους γονείς και στο σχολείο είναι επιβεβλημένη.

Το έργο της διαπαιδαγώγησης των παιδιών κάθε άλλο παρά απλό είναι, ειδικά σήμερα που παντού υπάρχει κρίση αξιών και θεσμών.

Εφηβεία: Ποια είναι τα συνηθέστερα προβλήματα που αντιμετωπίζει κάποιος σε αυτήν την περίοδο της ζωής του;

Π.Α. Η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος από την παιδική στην ώριμη ηλικία. Κατά τη διάρκειά της επιτελούνται ραγδαίες αλλαγές σε σωματικό, νοητικό και συναισθηματικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, συχνά είναι μια περίοδος αμφισβητήσεων και ανατροπών, για τις οποίες τόσο οι γονείς όσο και οι ίδιοι οι έφηβοι δεν είναι καθόλου προετοιμασμένοι. Ο έφηβος έχει την τάση να απομακρύνεται για πρώτη φορά από την οικογένεια, κάτι που δημιουργεί άγχος, θυμό, στενοχώρια αλλά και αμηχανία από πλευράς των γονιών. Μια τόσο αναγκαία όμως απομάκρυνση που θα βοηθήσει τον έφηβο να αναπτύξει τη δική του ταυτότητα και να ενταχθεί αργότερα με επιτυχία στον κόσμο των ενηλίκων.

Τι χρειάζεται για να «κατανοήσουμε» έναν έφηβο;

Π.Α. Ο έφηβος χρειάζεται να τον εκτιμούν, γιατί είναι η περίοδος που ο ίδιος αρχίζει να αμφιβάλλει για τον εαυτό του. Πρέπει να αισθάνεται ότι του δίνουν αξία όταν μάθει να εκτιμά και να σέβεται τους άλλους. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος επικοινωνίας είναι να περιγράφουμε μια κατάσταση παρά να την κριτικάρουμε.

H περιγραφή μιας κατάστασης είναι πιο αποτελεσματική, εάν θέλουμε να εκτιμά τον εαυτό του και τους άλλους, παρά να τον αξιολογούμε (καλό κορίτσι, εξαιρετικά, είσαι έξυπνος, όμορφος κ.τ.λ.).

Δηλαδή, να προσέχουμε και να αναφέρουμε συγκεκριμένα τι έκανε σωστά. Χρησιμοποιήστε την περιγραφή μιας κατάστασης και αποφύγετε την κριτική, το κήρυγμα, τις κατηγορίες, τις απειλές, το μουρμουρητό κτλ. Περιγράψτε αυτό που βλέπετε (θυμήθηκες να φέρεις την εργασία σου στο σπίτι, πρόσεξα ότι έβαλες το ξυπνητήρι σου για να ξυπνήσεις το πρωί, βλέπω ότι μάζεψες τα ρούχα σου). Ενθαρρύνετε μικρά βήματα στη σωστή κατεύθυνση (έκατσες στο γραφείο σου και έβγαλες όλα σου τα βιβλία, φαίνεται ότι ετοιμάζεσαι να κάνεις την εργασία σου, παρ’ όλο που δυσκολεύεσαι να σηκωθείς το πρωί και εύχεσαι να έμενες στο κρεβάτι, ξύπνησες και μου είπες να φύγω). Ενθαρρύνετε την προσπάθεια και τη συμπεριφορά (είμαι τόσο ευχαριστημένη που δεν παραιτήθηκες από τις πράξεις των μαθηματικών σου, πολλές φορές μπορεί να είναι πολύπλοκα, αλλά προσπαθείς, έδωσες τον καλύτερό σου εαυτό σε αυτή την κούρσα, νομίζω έτρεξες πιο γρήγορα από ποτέ). Προσέξτε και επαινέστε την πρόοδο (η έκθεση που έγραψες έχει βελτιωθεί, θυμήθηκες να κάνεις παραγράφους και έχει λίγα ορθογραφικά λάθη).

Πόσο σημαντική θεωρείτε την έννοια της «ενσυναίσθησης» στη ζωή των ανθρώπων;

Π.Α. Πάρα πολύ σημαντική για τον λόγο ότι με την ενσυναίσθηση αντιλαμβανόμαστε τα αίτια συμπεριφοράς των άλλων και μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τα όρια στην συμπεριφορά μας. Οι έφηβοι με αναπτυγμένη ενσυναίσθηση είναι περισσότερο ώριμοι στην συμπεριφορά τους και σέβονται τον άλλον. Ο έφηβος όμως που έχει στερηθεί την ασφαλή ψυχολογική βάση στην οικογένειά του, δεν έχει αναπτύξει την ικανότητα της ενσυναίσθησης και σαν συνέπεια αδυνατεί να αναστείλει τη δική του επιθετικότητα, η οποία μπορεί να προκαλέσει πόνο στον διπλανό του. Η απουσία ενσυναίσθησης αποτελεί βασικό έλλειμμα στο παιδί ή τον έφηβο που εκδηλώνεται με επιθετικότητα προς τους άλλους.

Εθισμός στο διαδίκτυο: Ποιες οι αιτίες, τα συμπτώματα και οι συνέπειες του φαινομένου;

Α.Π. Μερικοί προβλεπτικοί παράγοντες του εθισμού των εφήβων στο διαδίκτυο είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, οι προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις, η χαμηλή οικογενειακή λειτουργικότητα και η παρατεταμένη χρήση παιχνιδιών στο διαδίκτυο. Επιπλέον, η μειωμένη έκφραση – εξωτερίκευση του θυμού και η μειωμένη ευαισθησία στις διαπροσωπικές σχέσεις φαίνεται να αποτελούν παράγοντες πρόβλεψης επανεμφάνισης της διαταραχής, ακόμη και μετά από επιτυχημένη θεραπεία (Ko et al., 2007).

Οι ντροπαλοί, με μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες και με κοινωνική φοβία, άνθρωποι, έλκονται περισσότερο από διαδικτυακές σχέσεις (La Greca&Harrison, 2005). Οι έρευνες αναφέρουν ότι οι διαδικτυακές σχέσεις προσφέρουν ζεστασιά, παρηγοριά και την αίσθηση του «ανήκειν», αντικαθιστώντας τις πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις (LaGreca&Harrison, 2005). Οι LiuκαιKuo(2007), βασιζόμενοι στη διαπροσωπική θεωρία του Sullivan, κατέδειξαν ότι τόσο η γονεϊκή σχέση όσο και οι διαπροσωπικέςκαι η κοινωνική φοβία επηρεάζουν άμεσα τον εθισμό στο διαδίκτυο, ενώ η ποιότητα της γονεϊκής σχέσης επιδρά στην ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων και στην εμφάνιση της κοινωνικής φοβίας. Οι LiuκαιKuo(2007), υποστήριξαν ότι η καλή γονική σχέση συσχετίζεται θετικά με την ικανότητα δημιουργίας διαπροσωπικών σχέσεων και αρνητικά με την πιθανότητα εθισμού στο διαδίκτυο. Οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις με τους συνομηλίκους σχετίζονται αρνητικά με την πιθανότητα εμφάνισης κοινωνικής φοβίας, όπως και με την πιθανότητα εθισμού στο διαδίκτυο. Το συμπέρασμα που προέκυψε, ωστόσο, ήταν ότι η πιο καθοριστική μεταβλητή που επηρεάζει τόσο τις διαπροσωπικές σχέσεις όσο και την κοινωνική φοβία και τον εθισμό στο διαδίκτυο είναι η ποιότητα των σχέσεων με τους γονείς.

Ποιες συμβουλές θα δίνατε στους γονείς, που αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα;

Α.Π. Σημαντικό είναι οι γονείς να είναι ΕΚΕΙ ψυχή τε και σώματι. Να αφουγκράζονται, να παρατηρούν και να είναι ψυχικά διαθέσιμοι. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνονται οι πιθανότητες να αντιληφθούν έγκαιρα το πρόβλημα του παιδιού τους, για να μπορέσουν στη συνέχεια να το βοηθήσουν μόνοι τους (πάντα χωρίς επικριτική διάθεση) ή και με τη βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας αν αυτό είναι απαραίτητο. Ας μην ξεχνάμε τα λόγια του Winnicott ο οποίος θεωρεί ότι οι έφηβοι με την αντιδραστικότητα τους δηλώνουν με έναν ιδιότυπο τρόπο ότι έχουν απόλυτη ανάγκη από τη συμπαράσταση και βοήθεια των γονιών τους. Τους είναι απαραίτητο να μεγαλώνουν σε ένα σταθερό πλαίσιο που να μην καταλύεται από την επιθετικότητα τους.Οι γονείς λοιπόν πρέπει να είναι συναισθηματικά κοντά στους εφήβους, να είναι δυνατοί και σταθεροί ώστε να επιτρέψουν στα παιδιά τους να τους απομυθοποιήσουν και στη συνέχεια να αποκτήσουν τη δική τους ταυτότητα και ψυχική ισορροπία.

Τι ορίζεται ως «σχολική βία» και ποια τα στοιχεία που έχουμε σχετικά με την εμφάνιση του φαινομένου στην πόλη μας;

Α.Π. Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί μια υποκατηγορία της βίαιης – επιθετικής συμπεριφοράς και χαρακτηρίζεται από δύο κριτήρια: την επανάληψη και τη διαφορά στη δύναμη (Smith, 2005).

Με λίγα λόγια ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια κατάσταση
επαναλαμβανόμενη, απευθύνεται σε συγκεκριμένα παιδιά από παιδιά (πολλές φορές και ομάδα παιδιών) που υπερέχουν σωματικά (και όχι μόνο) και έχουν ως αποτέλεσμα το παιδί που εκφοβίζεται να νιώθει απομονωμένο, να βιώνει άγχος και φόβο, να παρουσιάζει σχολική άρνηση και διάφορες συναισθηματικές δυσκολίες.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να ξεχωρίσουμε ότι άλλη είναι η επιθετική συμπεριφορά που μπορεί να προκληθεί όταν δύο παιδιά στο πλαίσιο ενός παιχνιδιού διαφωνούν, με αποτέλεσμα ακόμη και να μαλώσουν και άλλο είναι η επιθετική συμπεριφορά που εκδηλώνεται απέναντι σε συγκεκριμένα, πιο αδύναμα παιδιά, είναι επαναλαμβανόμενη και γίνεται «επίτηδες» με σκοπό να επιβάλλει κάποιος τη γνώμη του.

Πείτε μας λίγα λόγια για το πρόγραμμα «Ακαδημία Γονέων» και αν προγραμματίζετε κάτι νέο για την πόλη μας.

Α.Π. Η συνεργασία με την κα Αβαγιανού συνεχίζεται, παρ’ όλο που πλέον ο ΣΣΝ δεν υφίσταται ως δομή. Μέσω του Φορέα «Μαγνήτων Κιβωτός για τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος», σε συνεργασία με την Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Ιατρικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α. και την Ένωση Γονέων Βόλου, υλοποιείται και στον Βόλο το πρόγραμμα «Ακαδημία Γονέων». Για την υλοποίηση του προγράμματος, στην περιοχή μας, υπεύθυνοι είμαστε ο Αλέξανδρος Καπανιάρης συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου στην Περιφέρεια Θεσσαλίας ΠΕ 86 και ο ομιλών. Στόχος αυτών των συναντήσεων είναι να υπάρξει αλληλεπίδραση με την εκπαιδευτική κοινότητα, σε θέματα που αφορούν τους εφήβους αξιοποιώντας εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό κυρίως από την περιοχή μας.

Οσον αφορά στα μελλοντικά μας σχέδια είμαστε σε διαδικασία υλοποίησης και άλλων σχεδίων για τα οποία θα σας ενημερώσουμε στο μέλλον.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου