ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Στις θάλασσες της Μαγνησίας: Ναυάγια ατμόπλοιων στον Μεσοπόλεμο (Μέρος Β)

στις-θάλασσες-της-μαγνησίας-ναυάγια-α-373241

Στο χρονικό διάστημα 1928 – 1931, όπως είδαμε στο πρώτο μέρος του άρθρου μας, καταγράφονται πέντε ναυάγια φορτηγών ή επιβατηγών ατμοπλοίων στις θάλασσες της Μαγνησίας, ευτυχώς όλα χωρίς ανθρώπινες απώλειες, έστω κι αν τα πλοία καταστράφηκαν ολοσχερώς. Σε τούτα τα περιστατικά ήρθε να προστεθεί, στις αρχές του 1932, ακόμη ένα ναυτικό ατύχημα, η προσάραξη σε αβαθή της Σκιάθου, λόγω κακοκαιρίας, του επιβατηγού ατμόπλοιου Υπεροχή, το οποίο εκτελούσε το δρομολόγιο Πειραιάς – Βόλος – Θεσσαλονίκη και ανήκε στην Ακτοπλοΐα της Ελλάδος (ΑΚΤΕΛ), την πλέον επιτυχημένη συνένωση ακτοπλοϊκών εταιρειών, που ιδρύθηκε το 1929. Οι σφοδρές χειμωνιάτικες κακοκαιρίες συχνά προκαλούσαν αξεπέραστα προβλήματα στα επιβατηγά κυρίως ατμόπλοια, τα οποία πολλές φορές δεν κατόρθωναν να αποφύγουν τις δυσάρεστες εξελίξεις. Το ατμόπλοιο Υπεροχή ταξιδεύοντας από Θεσσαλονίκη προς Βόλο έπεσε σε δυνατή φουρτούνα. Καθώς πλησίαζε στο μπουγάζι Μαγνησίας – Σκιάθου, κάτω από τις εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες και την περιορισμένη ορατότητα, αδυνατούσε να διοπτεύσει τον αντικρινό φάρο στο Ποντικονήσι της Εύβοιας για την ασφαλή διέλευση του στενού, έως ότου φανεί και εκείνος στον ύφαλο Λευτέρης, με επακόλουθο την προσάραξη στη ΒΔ άκρη της Σκιάθου.

Να επισημάνουμε δύο σημεία:

α) Δεν υπήρχε ακόμη φάρος στο ακρωτήρι Σηπιάς, παρά τα συνεχή αιτήματα των ακτοπλοϊκών εταιρειών, κάτι που έγινε τελικά στα τέλη του 1935.

β) Ο φάρος στον Λευτέρη παρουσίαζε προβλήματα ορατότητας εκείνη την περίοδο, από την προσάραξη στον ύφαλο του ατμόπλοιου Βόλος. Κάτω από αυτές τις συνθήκες το πλοίο παρεξέκλινε της πορείας του και προσγιαλώθηκε σε ακτή της Σκιάθου χωρίς άλλες δυσάρεστες συνέπειες.

Ας παρακολουθήσουμε το αρκετά ενημερωτικό δημοσίευμα:

«Η Υπεροχή λόγω της σφοδράς θαλασσοταραχής προσήραξε χθες εις την νήσον Σκιάθον

Κατά τηλεγράφημα ληφθέν ενταύθα την 9ην πρωινήν της χθες, το επιβατηγόν ατμόπλοιον της Ακτοπλοΐας, Υπεροχή, προσήραξεν εις την νήσον Σκιάθον και παρά την θέσιν Εστέλα (1) υπό τας εξής συνθήκας. Αποπλεύσαν προχθές εκ Θεσσαλονίκης κατελήφθη εις το μέσον του πλου του υπό σφοδράς θαλασσοταραχής. Η χιονοθύελλα εξ άλλου ενταθείσα εις το πέλαγος τας πρωινάς ώρας της χθες, ημπόδιζεν εις το ατμόπλοιον την θέαν του παρά το Ποντικονήσι φάρου και η Υπεροχή απολέσασα την κατεύθυνσίν εις την μεταξύ Σκιάθου και Πλατανιάς έκτασιν, προσήραξεν περί την 6.30 πρωινήν εις τα αβαθή της θέσεως Εστέλα, άνευ ζημιών. Ειδοποιηθέν διά του ασυρμάτου, έσπευσεν προς βοήθειάν του, το αποπλεύσαν εκ Βόλου διά Θεσσαλονίκην επιβατηγόν Πήλιον, όπερ παρέλαβε τους επιβάτας και τους μετέφερεν εις Θεσσαλονίκην. Ταυτοχρόνως απήρεν εκ Πειραιώς διά Σκιάθου και ναυαγοσωστικόν διά την ανέλκυσιν. Κατόπιν τηλεγραφήματος της εν Αθήναις διευθύνσεως της Ακτοπλοΐας απέπλευσεν επίσης, ίνα παράσχη βοηθείας διά την ανέλκυσιν και το κατάπλευσαν ενταύθα τας μεταμεσημβρινάς ώρας της χθες, ατμόπλοιον Αρκαδία εκ Πειραιώς. Κατά πληροφορίας των πρακτόρων κ.κ. Ριζοπούλου και Καρακαστανιά εφ’ όσον πρόκειται περί απλής και μόνον προσαράξεως, η ανέλκυσις θα επιτευχθή εντός της σήμερον. Ζημίαι εις το προσάραξαν ατμόπλοιον δεν φαίνεται να επροξενήθησαν. Το καταπλέον σήμερον εκ Θεσσαλονίκης ατμόπλοιον της Ακτοπλοΐας, έχει παραλάβη και τους αναγκαστικώς αποβιβασθέντας με το Πήλιον εις Θεσσαλονίκην επιβάτας της Υπεροχής» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 8/2/1932).

Οπως παρατηρούμε στο κατατοπιστικό για το συμβάν δημοσίευμα, η προσάραξη υπήρξε ανώδυνη και η παροχή βοήθειας άμεση. Οι επιβάτες παραλήφθησαν από άλλο ατμόπλοιο της ίδιας εταιρείας, ενώ ήδη είχαν ξεκινήσει οι προσπάθειες αποκόλλησης του προσαραγμένου πλοίου, με την αποστολή ναυαγοσωστικού ρυμουλκού κι ακόμη ενός καραβιού της ΑΚΤΕΛ. Οι ζημιές μάλλον δεν ήταν σοβαρές.

Την επόμενη παρατίθεται στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ διεξοδικότερο δημοσίευμα με λεπτομέρειες για το συμβάν, όπως αυτές προκύπτουν και μέσα από τις αφηγήσεις των επιβαινόντων. Αφότου συνέβη η προσάραξη, δεν επικράτησε πανικός μετά το αρχικό σοκ, χάρη στην ψυχραιμία επιβατών του πληρώματος και δόθηκαν οι σχετικές οδηγίες να φορεθούν σωσίβια και όλοι να παραμείνουν στο κατάστρωμα αναμένοντας τις κατάλληλες εντολές. Η ακτή ήταν πολύ κοντά και κάποιοι αποβιβάστηκαν για να περπατήσουν αρκετές ώρες μέσα στη χιονοθύελλα και να φτάσουν στην πόλη της Σκιάθου για να ζητήσουν βοήθεια.

Πράγματι έφθασαν στο σημείο της προσάραξης δύο βενζινάκατοι που παρέλαβαν τους επιβάτες και τους μετέφεραν στη Σκιάθο, απ’ όπου τους πήρε το Πήλιον.

Ας δούμε πώς καταγράφεται το γεγονός με περισσότερες λεπτομέρειες:

«Αι περιπέτειαι των ναυαγών της Υπεροχής. Εξάωρος πορεία υπό πυκνήν χιόνα. Το σκάφος φέρεται υποστάν σοβαράς ζημίας.

Ναυαγοί του ατμοπλοίου Υπεροχή αφιχθέντες και χθες την μεσημβρίαν, με το προερχόμενον εκ Θεσσαλονίκης και προσεγγίσαν εις Σκιάθον ατμόπλοιον Πήλιον, αφηγούνται ως εξής τα της επικινδύνου προσαράξεως της Υπεροχής: Η Υπεροχή αποπλεύσασα εκ Θεσσαλονίκης περί την 9ην νυκτερινήν του παρελθόντος Σαββάτου, κατελήφθη την 3.30 πρωινήν της Κυριακής, ενώ έπλεε μεταξύ Σκιάθου και Πλατανιά, υπό σφοδράν χιονοθύελλαν. Η θαλασσοταραχή εμαίνετο εξ άλλου. Συντελούντος δε και του πυκνοτάτου σκότους, το ατμόπλοιον έχασε την πορείαν του και μετά περιπλάνησιν ερρίφθη εις την ξηράν καθίσαν αποτόμως εις αβαθή ύδατα παρά την θέσιν Στέλλα της Σκιάθου και πλησίον βράχου. Το ατμόπλοιον έγειρεν αμέσως επί της δεξιάς πλευράς, αρκετά δε πρόβατα εκ των ευρισκομένων επί του καταστρώματος έπεσαν λόγω της αποτόμου κλίσεως εις την θάλασσαν, εκτύπησαν επί του βράχου και εφονεύθησαν. Μεταξύ των επιβατών επεκράτησε κατ’ αρχήν πανικός διότι λόγω του πυκνότατου σκότους, δεν ήτο δυνατόν να γίνη αμέσως αντιληπτόν εις ποιόν σημείον εξόκειλε το σκάφος. Διαταγή του πληρώματος οι επιβάται, ευτυχώς ελάχισται γυναίκες, εφόρεσαν τα σωσίβια. Αμέσως ηνάφθη επί του ατμοπλοίου πυρά και οι ψυχραιμότεροι των επιβατών, μεταξύ των οποίων και ναύται και χωροφύλακες διεκπεραιώθησαν επί του βράχου, βυθισθέντες μέχρι της οσφύος εις το ύδωρ. Εκ του βράχου ανήλθον εις το παρακείμενον ύψωμα και εκείθεν διά βατής οδού αφίκοντο εις Σκιάθον μετά εξάωρον σύντονον πορείαν, υποπίπτουσαν πυκνήν χιόνα και δριμύτατον ψύχος. Εις Σκιάθον οι ναυαγοί έσπευσαν αμέσως τας αρχάς, αίτινες απέστειλαν εις τον τόπον του δυστυχήματος δύο μεγάλας βενζινακάτους διά να παραλάβουν τους υπολοίπους επιβάτας και τας αποσκευάς. Ο διάπλους των βενζινακάτων ευτυχώς ότι ευνοήθη υπό του καιρού, διότι εν τω μεταξύ ο άνεμος εκόπασε και η πτώσις της χιόνος κατέπαυσε. Αι αποσκευαί και οι τυχόν παραμείναντες εις Σκιάθον επιβάται θα αφιχθούν σήμερον, πιθανώς με την Θεοτόκον. Καίτοι αι πρώται πληροφορίαι των ενταύθα πρακτόρων της Ακτοπλοΐας κ.κ. Ριζοπούλου και Καρακαστανιά έφερον την Υπεροχήν ως υποστάσαν ασήμαντους ζημίας, εν τούτοις αι χθεσιναί ειδήσεις είνε αντίθετοι, καθισταμένης και λίαν δυσκόλου της ανελκύσεώς της. Η πρύμνη του σκάφους μέχρι της β’ θέσεως είνε βυθισμένη εις το ύδωρ. Επιτόπου κατέπλευσαν και δυο ναυαγοσωστικά. Η Υπεροχή, όπως και όλα τα ατμόπλοια της Ακτοπλοΐας δεν ήτο ησφαλισμένη, ισχυούσης της αυτασφαλείας» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 9/2/1932).

***

Την επόμενη μέρα (9/2) κατέστη δυνατή και η αποκόλληση του πλοίου, παρά τις αντιφατικές εκτιμήσεις για το μέγεθος των ζημιών που τελικά δεν ήταν σοβαρές και επισκευάστηκαν πρόχειρα ώστε να ρυμουλκηθεί με ασφάλεια στον Πειραιά για δεξαμενισμό και πλήρη επισκευή τους. Τα δύο μεγάλα ναυαγοσωστικά ρυμουλκά Μίμης και Βίκινγκ απέσπασαν την Υπεροχή από τα αβαθή που είχε επικαθήσει, αφού βέβαια στεγανοποιήθηκαν τα ρήγματα στα ύφαλα και έγινε απάντληση των νερών που βρίσκονταν στο κύτος του πλοίου.

Διαβάζουμε σχετικά:

«Επετεύχθη η ανέλκυσις του εξοκείλαντος επιβατηγού

Κατά τηλεγράφημα εκ Σκιάθου, ληφθέν χθες την πρωίαν ενταύθα και μετά ολονυκτίους προσπαθείας των ναυαγοσωστικών Μίμης και Βίκινγκ επετεύχθη η ανέλκυσίς του παρά την θέσιν Στέλλα Σκιάθου, εξοκείλαντος τας πρωινάς ώρας της παρελθούσης Κυριακής ατμοπλοίου της Ακτοπλοΐας, Υπεροχή. Η οπή του λεβητοστασίου εξ ης εισέρρευσαν εις το σκάφος τα ύδατα εφράχθη προσωρινώς. Επίσης προσωριναί επιδιωρθώσεις εγένοντο και εις άλλα μέρη του σκάφους. Η Υπεροχή καταπλέει ήδη διά Πειραιά. Αι αποσκευαί των επιβατών αυτής μεταφέρθησαν χθες διά του ατμοπλοίου της Ακτοπλοΐας, Αρκαδία. Εις τα εμπορεύματα της Υπεροχής δεν επροξενήθησαν ζημίαι» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 10/2/1932).

Στην Πειραιά οι ζημιές επιδιορθώθηκαν σύντομα και το πλοίο επανήλθε στα δρομολόγιά του όπως και πρώτα, γύρω στα μέσα Απριλίου, καταπώς φαίνεται από τις καταχωρήσεις της Ακτοπλοΐας της Ελλάδος στον Τύπο.

Αξίζει, νομίζω, να μνημονεύσουμε και τούτο. Τα δύο μεγάλα ναυαγοσωστικά ρυμουλκά που διέσωσαν την Υπεροχή είχαν την ίδια τραγική κατάληξη στον πόλεμο του 1940 – ‘41 ως επίτακτα του Πολεμικού Ναυτικού, με διαφορά μιας εβδομάδας περίπου. Το Μίμης προσέκρουσε σε νάρκη του ναρκοπεδίου Αίγινας – Φλεβών στον Σαρωνικό κατά τη διάρκεια περιπολίας ρουτίνας στις 28/3/1941 και βυθίστηκε. Από τους 27 επιβαίνοντες απωλέστηκαν οι 23. Ομοίως το Βίκινγκ έπεσε σε νάρκη στο λιμάνι του Πειραιά καθώς προσπαθούσε να παράσχει βοήθεια αμέσως μετά τον μεγάλο βομβαρδισμό της 7ης Απριλίου 1941 και ανατινάχτηκε με αποτέλεσμα να χαθούν τα 17 από τα 37 συνολικά μέλη του πληρώματος.

***

Η κακοκαιρία εκείνων των ημερών υπήρξε, όπως φαίνεται, ιδιαίτερα ισχυρή, καθώς σημειώθηκαν και άλλα ναυάγια στην περιοχή της Σκιάθου, όπως το παρακάτω συμβάν του πλωτού γερανού – μπίγας («φαγάνας» για εκβάθυνση λιμένων), που βυθίστηκε από τη φουρτούνα κατά τη ρυμούλκησή του προς το Τσάγεζι για την εκτέλεση λιμενικών έργων. Το ρυμουλκό διασώθηκε, αλλά η «μπίγα» απωλέστηκε μαζί με όλα τα μηχανήματα που μετέφερε.

Να τι μας λέει η εφημερίδα:

«Και άλλο ναυάγιον μεταξύ Σκιάθου και Σκοπέλου

Κατά ληφθείσας ενταύθα πληροφορίας εις το μεταξύ Σκιάθου και Σκοπέλου στενόν εναυάγησε προχθές λόγω της θαλασσοταραχής και το ειδικόν διά εκβαθύνσεις πλωτόν σκάφος «μπίγα» μεταφέρον μηχανήματα διά λιμενικά έργα εις το Τσάγεζι. Το συνοδεύον αυτό ρυμουλκόν Πλούτων, υπό ιταλικήν σημαίαν, ουδέν έπαθε. Τα σκάφη απέπλευσαν προ ολίγων ημερών εκ Γενούης της Ιταλίας κατευθυνόμενα εις Τσάγεζι. Η καταβύθισις της μπίγας επήλθε και λόγω του βάρους των εν αυτή εκβαθυντικών μηχανημάτων» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 10/2/1932).

***

Παρατηρούμε λοιπόν πως την περίοδο 1928 – 1932 σημειώθηκαν κάμποσα ναυάγια ατμοπλοίων στις περιοχές του Ανατολικού Πηλίου και των Β. Σποράδων, ευτυχώς μόνο με υλικές απώλειες. Παρά τη σοβαρότητα των περιστατικών που μνημονεύσαμε, παραμένει η θετική αίσθηση πως δεν υπήρξαν θύματα κι αυτό είναι βέβαια το σπουδαιότερο. Σε ό,τι αφορά στην καταγραφή των ναυαγίων η διαπίστωση είναι ξεκάθαρη, στην περίοδο που αναφερόμαστε η πυκνότητα ναυαγίων ατμοπλοίων παρατηρείται ιδιαίτερα αυξημένη σε σχέση με άλλα χρόνια, αν εξαιρέσουμε βέβαια τα διαστήματα των δύο μεγάλων πολέμων που οι ενέργειες αυξάνουν κατακόρυφα τις βυθίσεις πλοίων. Η περιπέτεια του ατμόπλοιου Υπεροχή, όπως και άλλα συναφή περιστατικά, συνέτεινε στην επίσπευση της τοποθέτησης φάρου στο ακρωτήριο Σηπιάς (1935), ώστε να υπάρχει πλέον επαρκέστατη φωτεινή σήμανση στον δίαυλο Μαγνησίας – Σκιάθου για την ασφαλή διέλευση και την ακώλυτη θαλάσσια κυκλοφορία.

Σημείωση

(1) Το τοπωνύμιο Εστέλα είναι άγνωστο στη Σκιάθο και προφανώς πρόκειται περί λάθους. Οσους ντόπιους ναυτικούς ρώτησα δεν το γνώριζαν. Ο καπετάν Γιάννης Παρίσης, που απευθύνθηκα τελευταία, εξέφρασε την άποψη, με τη σύμφωνη γνώμη και άλλων φίλων του ναυτικών που ρώτησε, πως πρόκειται είτε για την περιοχή της Αγίας Ελένης, στο απώτατο δυτικό σημείο της Σκιάθου, όπου υπάρχουν και επικίνδυνα αβαθή, είτε για το ακρωτήριο Ελιάς λίγο βορειότερα.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου