Η γνωστή συγγραφέας μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το καινούργιο της βιβλίο
Τα ράφια των βιβλιοπωλείων εδώ και λίγες μέρες κοσμεί το νέο βιβλίο της αγαπημένης και πολυγραφότατης συγγραφέως Μαρίας Ανδρικοπούλου με τον τίτλο «Δάσκαλος σε δύο ρόδες» από τις εκδόσεις «Καλέντης». Πρόκειται για μια τρυφερή αφήγηση βασισμένη στην αληθινή ιστορία ενός δασκάλου, του Saber Hosseini, που μετέτρεψε το ποδήλατό του σε βιβλιοθήκη και αναζητούσε το δίκαιο μέσα από την παιδεία. Το βιβλίο πραγματεύεται τα θέμα της βιβλιοφιλίας και προάγει την φιλαναγνωσία, θίγει ζητήματα δικαιωμάτων του παιδιού, όπως το δικαίωμα στην εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Σήμερα, στον κυριακάτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, η όμορφη «συζήτησή» μας με τη συγγραφέα.
Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΝΤΑΒΛΑΜΑΝΟΥ, εκπαιδευτικό – συγγραφέα
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο σας βιβλίο με τον τίτλο «Δάσκαλος σε δύο ρόδες» από τις εκδόσεις «Καλέντης». Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτό.
Πρόκειται για μια μυθοπλαστική ιστορία, εμπνευσμένη, ωστόσο, από ένα υπαρκτό πρόσωπο. Μιλά για έναν δάσκαλο που μετέτρεψε το ποδήλατό του – από κει και ο τίτλος – σε κινητή βιβλιοθήκη και διασχίζει τη χώρα του, μια χώρα ρημαγμένη από τον πόλεμο και τη φτώχεια, δανείζοντας βιβλία σε παιδιά, παλεύοντας δηλαδή να μεταφέρει τη γνώση όσο πιο μακριά μπορεί και να φέρει το χαμόγελο στα πρόσωπα των παιδιών. Τον ήρωα της καρδιάς μου απέδωσε με τον δικό της μοναδικό τρόπο η Ελίζα Βαβούρη που εικονογράφησε το βιβλίο.
Πρόκειται για μια αληθινή ιστορία βασισμένη στην ιστορία του Σαμπέρ Χοσεϊνί, του δασκάλου από το Αφγανιστάν. Μιλήστε μας για την προσωπικότητα αυτή.
Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρω πολλά πράγματα για τον ίδιο τον Σαμπέρ Χοσεϊνί, άλλωστε το βιβλίο δεν είναι βιογραφικό. Προκάλεσε το ενδιαφέρον μου και το θαυμασμό μου η συγκεκριμένη του πράξη και τα σχετικά δημοσιεύματα που αναζήτησα κι έχω διαβάσει επικεντρώνονται σ’ αυτήν. Αποτέλεσε μεν την πηγή έμπνευσής μου, αλλά κατά τα λοιπά πρόκειται για μυθοπλασία. Πάντα ήθελα να γράψω ένα βιβλίο που μιλάει για βιβλία. Ο Χοσεϊνί μου πρόσφερε την πολύ δυνατή εικόνα του δασκάλου που διασχίζει μια εμπόλεμη χώρα κουβαλώντας βιβλία με ένα ποδήλατο, μια πράξη ειρήνης, αγάπης και βιβλιοφιλίας. Στάθηκε, έτσι, η αφορμή για να μιλήσω με τον καταλληλότερο για παιδιά τρόπο, μέσα, δηλαδή, από ένα παραμύθι, για τη φιλαναγνωσία, για την παρηγορητική δύναμη των βιβλίων, για τον εθελοντισμό, για τα θεμελιώδη δικαιώματα του παιδιού στην εκπαίδευση, στην πληροφόρηση, στον ελεύθερο χρόνο, στην ψυχαγωγία. Ξέρετε, υπάρχουν κι άλλοι δάσκαλοι που με αυτοσχέδιες βιβλιοθήκες, εδώ και χρόνια, προσπαθούν να φέρουν το βιβλίο κοντά στα παιδιά και δεν πρέπει να ξεχνάμε και όλους τους εκπαιδευτικούς που καθημερινά κάνουν αγώνα δρόμου για να φτάσουν σε δύσβατες περιοχές της χώρας τους-και της δικής μας- και που με αντίξοες συνθήκες εξασκούν το λειτούργημά τους. Ο δάσκαλος σε δύο ρόδες, λοιπόν, είναι ο Σαμπέρ Χοσεϊνί, αλλά και κάθε δάσκαλος, άνθρωπος, ήρωας της διπλανής πόρτας που εθελοντικά και με αυταπάρνηση βάζει το δικό του λιθαράκι για έναν καλύτερο κόσμο μέσω της παιδείας.
Το βιβλίο σας επικοινωνεί ένα αντιπολεμικό μήνυμα. Θεωρείτε ότι το βιβλίο έχει τη δύναμη να σταματήσει κάθε είδους πόλεμο;
Νομίζω πως σε κάθε είδους πόλεμο δεν γίνεται να είμαστε άμαχος πληθυσμός, να μένουμε στα μετόπισθεν. Μότο μου είναι ο στίχος του Οδυσσέα Ελύτη «ο καθείς και τα όπλα του», πιστεύω δηλαδή πως ο καθένας από μας οφείλει να παλεύει τις αντιξοότητες με όποιο μέσο έχει. Πιστεύω στα αποτελέσματα της επιμονής, στη δύναμη του καλού που όσο το καλλιεργούμε τόσο αυξάνεται, στη δύναμη του μυαλού που μπορεί να αντιπαρατεθεί σθεναρά στη δύναμη της πυγμής. Μέσω της παιδείας, μέσω των βιβλίων, τιθασεύουμε τα άγρια ένστικτά μας, βελτιωνόμαστε. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί το βιβλίο να γίνει όπλο ενάντια στον πόλεμο και στη βία.
Η βιβλιοφιλία και η προώθηση της φιλαναγνωσίας είναι δύο από τα θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο σας. Πώς μπορεί ένας δάσκαλος ή ο γονιός να εμφυσήσει στο παιδί την αγάπη για τη λογοτεχνία;
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί έχουν ένα κοινό εργαλείο πειθούς και εκπαίδευσης: το παράδειγμα. Όταν τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους να διαβάζουν υιοθετούν κι εκείνα ευκολότερα την ανάλογη συνήθεια. Διαβάζοντας κανείς βιβλία στα παιδιά του το βράδυ πριν κοιμηθούν τους προσφέρει την πρώτη επαφή με τη λογοτεχνία. Εγώ έχω ακόμα στα αυτιά μου τη φωνή της μητέρας μου να μου διαβάζει ή να μου αφηγείται παραμύθια. Η μνήμη αυτή της φωνής με ώθησε στη βιβλιοφιλία και ίσως και στη συγγραφή. Νομίζω, ακόμα, πως επιλέγοντας να χαρίσουμε βιβλία στα παιδιά, τα μαθαίνουμε να αντιλαμβάνονται το βιβλίο ως δώρο κυριολεκτικά και συμβολικά. Οι δάσκαλοι πάλι, που είναι κι αυτοί που μας μαθαίνουν την ανάγνωση, έχουν την ευχέρεια να καλλιεργήσουν την αγάπη για το βιβλίο, έχουν τη δυνατότητα να οργανώσουν δράσεις φιλαναγνωσίας, να προτρέψουν τα παιδιά να δανειστούν βιβλία από τη σχολική βιβλιοθήκη, να στήσουν βιβλιοθήκες όπου δεν υπάρχουν, να διοργανώσουν μια έκθεση παιδικού βιβλίου στο σχολείο, να καλέσουν συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των παιδιών. Όρεξη να υπάρχει κι επιμονή! Βέβαια, για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας δεν μπορούμε να στηριζόμαστε μόνο στην οικογένεια ή/και στο φιλότιμο των δασκάλων. Σκόπιμο είναι να περιλαμβάνεται στη βασική στοχοθεσία της πολιτείας, καθώς είναι ζήτημα παιδείας και πολιτισμού. Πρέπει, κοντολογίς, να υπάρχει εθνική πολιτική για το βιβλίο.
Ποια πιστεύετε ότι είναι τα χαρακτηριστικά του καλού δασκάλου;
Μια λέξη που χρησιμοποιούμε για τους δασκάλους, τους εκπαιδευτικούς, είναι η λέξη «παιδαγωγός» που σημαίνει αυτός που άγει, που καθοδηγεί δηλαδή το παιδί, που έχει τη δύναμη να διαμορφώνει στάσεις και να καθορίζει συμπεριφορές. Αυτή είναι η αποστολή ενός δασκάλου, πέρα από το να του μάθει τα στοιχειώδη, τη γραφή δηλαδή και την ανάγνωση. Η παιδαγωγική ικανότητα σε συνδυασμό με την ενσυναίσθηση αποτελούν, κατά την άποψή μου, τα προτερήματα ενός εκπαιδευτικού. Στο βιβλίο μου «Το χρυσό κλουβί», μία από τις κεντρικές ηρωίδες είναι μια δασκάλα που νοιάζεται περισσότερο να κάνει την αγέλαστη μαθήτριά της να χαμογελάσει, παρά να της μάθει γράμματα και αψηφώντας τις βασιλικές διαταγές κατορθώνει τελικά να αλλάξει τη ζωή του κοριτσιού προς το καλύτερο. Ο Μπεσάρ, ο «Δάσκαλος σε δύο ρόδες» αψηφώντας κινδύνους και δυσκολίες φτιάχνει με πενιχρά μέσα μια πρωτότυπη κινητή βιβλιοθήκη για να φτάσει όσο μπορεί μακρύτερα και να μοιράσει στα παιδιά βιβλία διασκεδαστικά για να τα κάνει να χαμογελάσουν, βιβλία που μιλούν για την ομορφιά της ζωής ώστε να ξεχάσουν τον πόλεμο και άλλα με ζωγραφιές και μπόλικα χρώματα ικανά να φωτίσουν τη σκοτεινιά μέσα τους. Με αφορμή τους δυο αυτούς εκπαιδευτικούς, κεντρικούς ήρωες των πρόσφατων βιβλίων μου, θα προσθέσω, λοιπόν, και την τόλμη στα χαρακτηριστικά του καλού δασκάλου.
Τι σημαίνει γράφω για σας;
Γράφω σημαίνει ανοίγω μια τόση δα πορτούλα και δραπετεύω από την ανιαρή πραγματικότητα, γράφω σημαίνει ταξιδεύω στον χώρο και στον χρόνο, αν και καθισμένη στο γραφείο μου μπροστά στον υπολογιστή μου. Σημαίνει δίνω διέξοδο στις ιστορίες που έχουν συσσωρευτεί στο κεφάλι μου σαν σε καζάνι που βράζει κι έτσι γλιτώνω έγκαιρα από την έκρηξη. Κυρίως, όμως, σημαίνει επικοινωνώ, μοιράζομαι τις ιστορίες μου με τα παιδιά σε ένα μοίρασμα που δεν είναι ξόδεμα, αντίθετα με κάνει πλουσιότερη.
Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;
Στο συρτάρι μου υπάρχει μια τελειωμένη ιστορία κι ένα παραμύθι που μόλις ξεκίνησα. Τη σκέψη μου, όμως, κυρίως απασχολεί μια βιογραφική μυθιστορία εκτενούς φόρμας που έχω στα σκαριά, είδος δύσκολο έτσι κι αλλιώς, πόσο μάλλον όταν απευθύνεται σε μικρούς αναγνώστες. Επίσης ετοιμάζω κι ένα βιβλίο γνώσεων, ένα είδος που με ενδιαφέρει πολύ. Και τα δύο αυτά απαιτούν πολύ καλή τεκμηρίωση και χρειάζεται πολύς χρόνος για να διαχειριστώ το υλικό που έχω μαζέψει και να αποφασίσω τι κρατώ και τι αφήνω, τι ενδιαφέρει λιγότερο και τι περισσότερο τα παιδιά. Χρονοβόρα, δηλαδή, και απαιτητικά τα επόμενα συγγραφικά μου σχέδια που μου προκαλούν, ωστόσο, δημιουργική έξαψη.
Ο ήρωας της ιστορίας σας ονομάζεται Μπεσάρ. Πρόκειται για αναγραμματισμό του ονόματος του αληθινού δασκάλου Σαμπέρ; Εξυπνη επιλογή…
Πρόκειται όντως για αναγραμματισμό, την ιδέα την οφείλω σε μια φίλη. Με αυτόν τον τρόπο θεωρώ ότι και τιμώ το πρόσωπο που με ενέπνευσε, αλλά και δίνω κατά κάποιο τρόπο το στίγμα ότι δεν πρόκειται ακριβώς για τη δική του ιστορία, αλλά για ένα παραμύθι.
Μια ευχή για τους μικρούς αναγνώστες.
Ο Φραντς Κάφκα είχε πει πως τα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι αυτά που πέφτουν σαν τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας. Εύχομαι, λοιπόν, οι μικροί αναγνώστες να βρουν έστω ένα βιβλίο ικανό να θραύσει τον πάγο μέσα τους, ικανό να επιφέρει αυτή τη μεγαλειώδη ρήξη που προκαλεί η ανάγνωση ενός βιβλίου που αγγίζει την ψυχή σου. Τους εύχομαι, επίσης, να συναντήσουν στα χρόνια της εκπαίδευσής τους έστω κι έναν εκπαιδευτικό που θα λειτουργήσει σαν φωτεινός φάρος της ζωής τους. Προσωπικά, είχα την χαρά να διαβάσω βιβλία –τσεκούρια και να συναντήσω και στις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης ανθρώπους που με τον τρόπο τους με σημάδεψαν. Θα ευχηθώ, λοιπόν, στους μικρούς αναγνώστες να αποκτήσουν ανάλογες εμπειρίες. Κλείνοντας, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την ενασχόληση με το βιβλίο μου.
Σας ευχαριστώ θερμά και σας εύχομαι πάντα επιτυχίες!
